برونشیت: از علائم تا درمان بیماری، همه چیز اینجا است

با ورود فصل سرد، بیماری‌هایی نظیر سرماخوردگی و آنفولانزا بیشتر شیوع پیدا می‌کنند. اگر تفاوت بین سرفه‌های ناشی از این بیماری‌ها و سرفه‌های آلرژیک را ندانید، یا به درمان عفونت گوش فکر نکنید و حتی به دنبال راه‌های مؤثر برای پاکسازی ریه نباشید و از داروها و خوراکی‌های مناسب استفاده نکنید، ممکن است در نهایت به برونشیت مبتلا شوید. این بیماری دارای علائم و درمان‌های خاصی است. در این مقاله، به توضیح برونشیت، علائم آن و روش‌های درمانی مرتبط خواهیم پرداخت.

برونشیت چیست؟

برای درمان برونشیت، ابتدا باید بدانید که این بیماری چیست. به عبارت ساده، برونشیت به التهاب پوشش لوله‌های برونش اطلاق می‌شود. این لوله‌ها وظیفه دارند هوا را به ریه‌ها وارد کرده و از آن‌ها خارج کنند. افرادی که به برونشیت مبتلا هستند معمولاً سرفه‌هایی با مخاط غلیظ دارند که ممکن است تغییر رنگ دهد. برونشیت می‌تواند به طور ناگهانی و به‌صورت کوتاه‌مدت (برونشیت حاد) آغاز شود یا به تدریج و به‌صورت بلندمدت (برونشیت مزمن) بروز کند.

برونشیت حاد، که اغلب به دنبال سرماخوردگی یا سایر عفونت‌های تنفسی ایجاد می‌شود، بسیار رایج است. این نوع برونشیت، که به نام سرماخوردگی قفسه سینه نیز شناخته می‌شود، معمولاً طی یک هفته تا ۱۰ روز بدون عوارض ماندگار بهبود می‌یابد، اگرچه سرفه ممکن است برای چندین هفته ادامه داشته باشد.

از سوی دیگر، برونشیت مزمن یک بیماری جدی‌تر است که با تحریک یا التهاب مداوم پوشش لوله‌های برونش همراه است و معمولاً به دلیل سیگار کشیدن ایجاد می‌شود. اگر به‌طور مکرر دچار برونشیت می‌شوید، ممکن است به برونشیت مزمن مبتلا باشید که نیاز به مراقبت پزشکی دارد. برونشیت مزمن یکی از شرایطی است که در بیماری انسدادی مزمن ریه (COPD) نقش دارد.

برونشیت در کودکان

اگر کودکی به برونشیت مبتلا شود، توضیحات درباره این بیماری مشابه بزرگسالان خواهد بود. برونشیت در کودکان به معنای التهاب لوله‌های تنفسی بزرگ (برونشی‌ها) در ریه‌ها است. این بیماری می‌تواند به‌صورت کوتاه‌مدت (برونشیت حاد) یا طولانی‌مدت (برونشیت مزمن) بروز کند. برونشیت حاد به این معنی است که علائم معمولاً به سرعت ظاهر می‌شوند و مدت زیادی ادامه نمی‌یابند. در بیشتر موارد، برونشیت در کودکان خفیف است.

علت برونشیت ریه

معمولاً، ویروس‌هایی که موجب سرماخوردگی یا آنفولانزا می‌شوند، عامل ایجاد برونشیت حاد نیز هستند، اما در برخی موارد، باکتری‌ها نیز می‌توانند این بیماری را به وجود آورند. در هر دو حالت، هنگامی که بدن شما با میکروب‌ها مبارزه می‌کند، لوله‌های برونش متورم شده و تولید مخاط افزایش می‌یابد. این وضعیت باعث می‌شود که مجاری هوایی کوچکتری برای عبور هوا وجود داشته باشد و تنفس را دشوارتر کند.

علل برونشیت مزمن نیز شامل موارد زیر است:

1.  استنشاق آلودگی هوا و عواملی مانند بخارات شیمیایی یا گرد و غبار که به تدریج به ریه‌های شما آسیب می‌زند.
2.  سیگار کشیدن یا قرار گرفتن در معرض دود سیگار و ماری‌جوانا به مدت طولانی.
3.  استفاده از سیگارهای الکترونیکی.

آیا برونشیت مسری است؟

اگرچه این بیماری مسری نیست، اما ممکن است ویروس‌ها و باکتری‌هایی که منجر به برونشیت می‌شوند، به دیگران منتقل شوند. به عنوان مثال، اگر یک ویروس آنفولانزا علت برونشیت شما باشد، دیگران ممکن است آنفولانزا را از شما بگیرند، اما علائم برونشیت را تجربه نخواهند کرد.

عوامل خطرآفرین برونشیت

شما در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به انواع برونشیت هستید اگر:

•  سیگار می‌کشید.
•  به آسم و آلرژی مبتلا هستید.
•  سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارید؛ این موضوع به ویژه در مورد افراد مسن، افرادی با بیماری‌های مزمن، و نوزادان و کودکان خردسال صدق می‌کند. حتی سرماخوردگی نیز می‌تواند احتمال ابتلا به برونشیت را افزایش دهد، زیرا در این شرایط بدن شما مشغول مبارزه با میکروب‌هاست.
•  به بیماری ریفلاکس معده به مری (GERD) دچار هستید.

همچنین، خطر ابتلا به برونشیت مزمن در موارد زیر بیشتر است:

•  اگر شما یک زن سیگاری باشید، زیرا در این صورت بیشتر از یک مرد سیگاری در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارید.
•  اگر سابقه خانوادگی بیماری‌های ریوی داشته باشید.

علائم برونشیت چیست؟

علائم و نشانه‌های برونشیت حاد و مزمن عبارت‌اند از:

• سرفه مداوم که ممکن است مخاط ایجاد کند
• خس خس سینه
• تب پایین و لرز
• احساس سفتی در قفسه سینه
• گلو درد
• بدن درد
• تنگی نفس
• سردرد
• مسدود شدن بینی و سینوس‌ها

اگر فرآیند بهبود لوله‌های برونش به طول بینجامد، فرد مبتلا به برونشیت ممکن است سرفه‌ای داشته باشد که هفته‌ها یا حتی ماه‌ها ادامه یابد. علائم برونشیت مزمن معمولاً به‌طور منظم بروز می‌کنند و برای بسیاری از افراد، این وضعیت در ماه‌های زمستان رخ می‌دهد. با این حال، سرفه تنها نشانه‌ای نیست که می‌تواند ناشی از برونشیت باشد؛ سرفه‌ای که درمان نشود، ممکن است نشان‌دهنده آسم، ذات‌الریه یا دیگر بیماری‌ها باشد. هر فردی که سرفه مداوم دارد باید به پزشک مراجعه کند تا تشخیص دهد آیا علائم او ناشی از برونشیت است یا خیر.

پزشک معمولاً می‌تواند با معاینه فیزیکی و بررسی علائم شما تشخیص دهد که آیا به برونشیت مبتلا هستید یا نه. او از شما سؤالاتی درباره سرفه‌تان، مدت زمان آن و نوع مخاطی که تولید می‌شود، خواهد پرسید. همچنین، پزشک به صدای ریه‌های شما گوش می‌دهد تا صداهای غیرطبیعی مانند خس‌خس سینه را بررسی کند.

بسته به اینکه پزشک فکر می‌کند برونشیت حاد یا مزمن دارید، ممکن است نیاز به انجام آزمایشات زیر باشد:

•  بررسی سطح اکسیژن خون شما، که با استفاده از سنسوری روی انگشت شما انجام می‌شود.
•  انجام آزمایش عملکرد ریه با استفاده از دستگاهی به نام اسپیرومتر، که برای آزمایش آمفیزم (نوعی COPD) و آسم به کار می‌رود.
•  گرفتن عکس قفسه سینه برای بررسی پنومونی یا بیماری‌های دیگر که ممکن است باعث سرفه شما شود.
•  تجویز آزمایش خون برای شناسایی علائم عفونت و اندازه‌گیری میزان دی‌اکسید کربن و اکسیژن در خون.
•  آزمایش مخاط شما برای رد احتمال ابتلا به بیماری‌های باکتریایی، از جمله سیاه سرفه، که باعث سرفه‌های شدید و سختی در تنفس می‌شود. اگر پزشک شما مشکوک به سیاه سرفه، آنفولانزا یا کووید-۱۹ باشد، ممکن است آزمایش سواب بینی نیز انجام دهد.

درمان برونشیت

شگفت‌زده نشوید اگر پزشک شما تنها استراحت و مصرف مایعات کافی را به عنوان درمان برونشیت توصیه کند. معمولاً حملات برونشیت حاد به طور طبیعی بهبود می‌یابند. استراحت کافی و نوشیدن مایعات زیاد می‌تواند به تسریع روند بهبودی کمک کند.

داروهای برونشیت

اگر برای درمان برونشیت مزمن به دارو نیاز داشته باشید، پزشک ممکن است یک یا چند مورد از این موارد را برای کاهش علائم شما توصیه کند:

• مسکن‌های بدون نسخه. داروهایی مانند آسپرین، استامینوفن و ناپروکسن به کاهش تب و دردهای بدنی کمک می‌کنند.
• داروهای از بین برنده سرفه. پزشک شما تنها زمانی این داروها را تجویز می‌کند که دیگر مخاطی همراه سرفه نداشته باشید. وجود مخاط هنگام سرفه نشان‌دهنده این است که بدن شما هنوز در حال پاکسازی راه‌های تنفسی‌اش است.
• داروی ضد ویروسی. اگر برونشیت شما ناشی از آنفولانزا باشد، پزشک ممکن است این نوع داروها را تجویز کند. در صورتی که بلافاصله پس از شروع بیماری مصرف شوند، می‌توانند علائم شما را کاهش دهند و بهبودی را تسریع کنند.
• برونکودیلاتورها یا گشاد کننده‌های ریه. این داروها ماهیچه‌های اطراف مجاری هوایی را شل می‌کنند و به باز شدن آن‌ها کمک می‌نمایند. این داروها به دو نوع کوتاه‌مدت و بلندمدت موجود هستند و می‌توانند به صورت قرص، نبولایزر یا به شکل استنشاقی مصرف شوند.
• داروهای استنشاقی. برای درمان برونشیت، بیشتر از برونکودیلاتورهای استنشاقی استفاده می‌شود. برخی از این داروهای استنشاقی حاوی کورتیکواستروئیدها هستند که به کاهش تورم در ریه‌ها کمک می‌کنند. اگر بیماری شما مزمن باشد یا به آلرژی یا آسم مبتلا باشید، که هر دو می‌توانند باعث تنگی مجاری هوایی شوند، پزشک ممکن است برای درمان برونشیت یک دستگاه استنشاقی تجویز کند.

درمان‌های خانگی برونشیت

به‌علاوه‌ی استراحت کافی، پزشک ممکن است روش‌های دیگری را برای درمان برونشیت شما پیشنهاد کند. از مهم‌ترین این روش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

•  خوابیدن در نزدیکی دستگاه مرطوب‌کننده یا نشستن در حمام بخارآلود برای تسهیل در تنفس
•  نوشیدن مقدار زیاد مایعات برای کاهش احتقان در قفسه سینه
•  مصرف قطره سرفه یا چای با عسل برای تسکین گلو
• استفاده از اسپری سالین بینی یا نتی پات برای حذف مخاط از سینوس‌ها

نحوه درمان برونشیت مزمن

اگر مبتلا به برونشیت مزمن هستید، مهم‌ترین اقدام، ایجاد تغییرات در سبک زندگی از جمله ترک سیگار، پرهیز از دود سیگار و انجام ورزش منظم است. علاوه بر داروهای گشادکننده برونش و واکسن‌هایی که شما را در برابر آنفولانزا و ذات‌الریه محافظت می‌کنند، پزشک ممکن است درمان‌های زیر را نیز توصیه کند:

• اکسیژن‌ درمانی: شما ممکن است همیشه یا فقط در صورت نیاز به استفاده از اکسیژن اضافی نیاز داشته باشید.
• توانبخشی ریوی: این درمان با هدف بهبود سلامت افرادی که با مشکلات تنفسی مواجه هستند، طراحی شده است. در این روش، تمریناتی برای بهبود تنفس یاد خواهید گرفت و درمان شما ممکن است شامل مشاوره
• روانشناسی و راهنمایی در زمینه تغذیه نیز باشد.
• پیوند ریه: اگر برونشیت مزمن شما به درمان‌های دیگر پاسخ نداده باشد و بسیار جدی باشد، پیوند ریه ممکن است گزینه‌ای مناسب باشد.

درمان خانگی ذات الریه چیست

ذات‌الریه بیماری است که شباهت زیادی به برونشیت دارد و علائم مشابهی نیز ایجاد می‌کند. برای درمان این بیماری ریوی روش‌های مختلفی وجود دارد، اما اگر به درمان‌های خانگی علاقه‌مند هستید، می‌توانید این روش‌ها را امتحان کنید:

• نوشیدن آب، چای و سوپ: حتی در زمان سلامت، برای هیدراته ماندن به مایعات زیادی نیاز دارید، اما در هنگام ابتلا به ذات‌الریه، مایعات و سوپ‌ها اهمیت بیشتری پیدا می‌کنند، زیرا به شل شدن مخاط در ریه‌ها کمک می‌کنند و به شما اجازه می‌دهند از سرفه‌های خلط‌دار خلاص شوید. بهترین گزینه‌ها شامل آب، چای گرم و سوپ‌های پایه آبگوشت مثل سوپ مرغ هستند. همچنین باید از نوشیدن مایعات حاوی کافئین و الکل خودداری کنید، زیرا این مایعات می‌توانند موجب کم آبی بدن شوند.

استفاده از شربت سرفه: ممکن است وسوسه شوید که شربت سرفه مصرف کنید، اما به یاد داشته باشید که سرفه روشی است که بدن برای پاکسازی مخاط از ریه‌ها به کار می‌برد و این فرآیند باید ادامه یابد. بنابراین، قبل از مصرف داروی سرفه از پزشک خود مشاوره بگیرید. اگر سرفه شما مانع استراحت کافی‌تان می‌شود، ممکن است بتوانید دوز کمی از این دارو را مصرف کنید یا به جای آن از مخلوط گرم عسل و لیمو استفاده کنید.

• مصرف داروهای مسکن: اگر درد یا تب شما را آزار می‌دهد، استفاده از مسکن‌هایی مانند ایبوپروفن یا استامینوفن می‌تواند مفید باشد. حتماً دستورالعمل‌های روی برچسب این داروها را در مورد دوز و دفعات مصرف رعایت کنید.
• استفاده از کمپرس آب ولرم: یک پارچه را با آب ولرم خیس کنید و به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه روی پیشانی یا گردن خود بگذارید. این کار به آرامش بدن شما و خنک شدن آن کمک می‌کند.
• آزمایش روش‌های مناسب برای سرفه: روی صندلی نشسته و کمی به جلو خم شوید. در حالی که بازوی خود را به شکم فشار می‌دهید، چند بار به شدت در یک دستمال سرفه کنید. یک لحظه استراحت کنید و سپس این کار را دوباره تکرار کنید. اگر سرفه شما دردناک است، فشار دادن یک بالش روی شکم در حین سرفه می‌تواند مفید باشد.

استفاده از دستگاه بخور گرم: رطوبت موجود در هوای استنشاقی به شل شدن مخاط در ریه‌ها کمک می‌کند. می‌توانید با گرفتن حمام یا دوش آب گرم در بخار نفس بکشید. از آنجا که نمی‌توانید همیشه در حمام بمانید، راه‌اندازی یک دستگاه بخور در خانه نیز گزینه مناسبی است تا رطوبت بیشتری به هوا اضافه کند. حتماً دستورالعمل‌ها را برای حفظ سطح مناسب رطوبت در فضای اتاق دنبال کنید و دستگاه را به‌طور منظم تمیز کنید تا از رشد باکتری‌ها و کپک‌ها جلوگیری شود.

سخن پایانی

برونشیت زمانی رخ می‌دهد که لوله‌هایی که هوا را به ریه‌ها می‌رسانند متورم و تحریک می‌شوند و علائمی همچون سرفه و تولید مخاط را ایجاد می‌کنند. دو نوع برونشیت وجود دارد: برونشیت حاد که معمولاً چند هفته به طول می‌انجامد و شدید نیست، و برونشیت مزمن که ممکن است ادامه پیدا کند یا دوباره عود کند و به طور معمول جدی‌تر است. علل برونشیت شامل ویروس‌ها، باکتری‌ها، سیگار کشیدن و قرارگیری در معرض مواد محرک است. درمان این بیماری معمولاً به مدیریت علائم با استراحت، هیدراتاسیون و در برخی موارد مصرف داروها بستگی دارد. در صورتی که علائم ادامه پیدا کرد یا بدتر شد، بهتر است با پزشک مشورت کنید.

منابع: webmd, my.clevelandclinic, mayoclinic