مجله سیمدخت
0

معماری رومانسک:سفری به گذشته

معماری رومانسک:سفری به گذشته
بازدید 45

معماری رومانسک از قرن ۱۰ تا ۱۲ میلادی در اروپا رواج داشت و طاق رومی یا همان نیم دایره ای، بارزترین شاخصه آن به حساب می‌آید.

سبک رومانسک به معماری اروپایی اطلاق می‌شود که از قرن ۱۰ میلادی آغاز شد و تا قرن ۱۲، هم‌زمان با ظهور سبک گوتیک، ادامه یافت. همان‌طور که از نام آن برمی‌آید، این سبک بر اساس شیوه‌های معماری رومی شکل گرفته و با ویژگی‌هایی مانند دیوارهای ضخیم، طاق‌های گرد، و برج‌های بزرگ شناخته می‌شود. مناطقی که زمانی جزئی از امپراتوری روم بودند، همچنان ویرانه‌هایی از آن دوران را در خود دارند و طاق‌ها به عنوان یکی از ویژگی‌های مشترک در بیشتر این سازه‌ها دیده می‌شود. برخی ممکن است رومانسک را صرفاً به عنوان دوره‌ای گذرا به سوی گوتیک ببینند؛ اما نباید فراموش کرد که این سبک از دل عصر تاریکی پدید آمد و به اروپا روشنایی بخشید. بسیاری از کلیساهای آلمان، از جمله ۱۲ کلیسای رومانسک در کلن، به این دوره تعلق دارند. یکی از برجسته‌ترین ساختمان‌های رومانسک در آلمان، کلیسای جامع اشپیر (Speyer) است که در قرن ۱۱ میلادی به عنوان بزرگ‌ترین سازه در دنیای مسیحیت و نمادی از قدرت خاندان سالیان (Salian) شناخته می‌شد.

معماری رومانسک:سفری به گذشته

معماری رومانسک چیست؟

در اوایل قرن ۱۹ میلادی، یک باستان‌شناس برای نخستین بار از اصطلاح “رومانسک” برای توصیف معماری اروپای غربی بین قرون ۵ تا ۱۳ استفاده کرد؛ هرچند که در آن زمان قدمت دقیق بسیاری از بناها هنوز به‌طور کامل مشخص نشده بود. امروزه این واژه به بازه‌ای محدودتر از اواخر قرن ۱۰ تا ۱۲ میلادی اطلاق می‌شود و به سبکی اشاره دارد که برخی از ویژگی‌های سبک بعدی خود، یعنی گوتیک را داراست اما همچنان به طاق‌های گرد رومی پایبند مانده است.

در انگلستان، این سبک بیشتر با نام “معماری نورمان” شناخته می‌شود. این نام‌گذاری به دلیل حمله ویلیامِ فاتح (William the Conqueror) از نورماندی در شمال فرانسه به انگلستان در سال ۱۰۶۶ میلادی است که تأثیرات عمیقی بر طرح‌های معماری در قرون ۱۱ و ۱۲ میلادی گذاشت. کلیسای جامع دورام (Durham Cathedral)، بخش‌هایی از کلیسای گلاستر (Gloucester Cathedral) مانند سردابه و نیایشگاه‌ها، و همچنین بخش‌هایی از کلیسای ساوت‌ول (Southwell Minster) از جمله شبستان، برج مرکزی و دو برج غربی آن، نمونه‌های برجسته‌ای از معماری رومانسک در انگلستان یا همان سبک نورمان هستند.

معماری رومانسک:سفری به گذشتهدوره معماری رومانسک

معماری رومانسک را می‌توان به دو دوره اصلی تقسیم کرد: رومانسک اولیه و سبک رومانسک. رومانسک اولیه، که به آن “رومانسک آغازین” یا “رومانسک لمباردی” نیز گفته می‌شود، به ساختمان‌هایی در ایتالیا، اسپانیا و بخش‌هایی از فرانسه اطلاق می‌شود که ویژگی‌های اولیه سبک رومانسک را به نمایش می‌گذارند. این بناها در اواخر قرن ۱۰ میلادی و پیش از تأثیرات صومعه کلونی (Cluny Abbey) بر معماری ساخته شده‌اند و به همین دلیل، طراحی ساده‌تر و کم‌جزئیات‌تری دارند. دیوارهای ضخیم، عدم استفاده از مجسمه، و به کارگیری طاق‌های تزئینی با الگوهای ریتمیک، از جمله ویژگی‌های برجسته سبک رومانسک لمباردی به شمار می‌روند.

معماری رومانسک:سفری به گذشته

عبارت «هنر پیش‌رومانسک» (Pre-Romanesque art) معنای گسترده‌تری دارد و اغلب برای اشاره به هنر اوایل قرون وسطی و مسیحیت استفاده می‌شود. برای جلوگیری از اشتباه در تفسیر این مفهوم، معمار اسپانیایی ژوزپ پوچ ای کادافالچ (Josep Puig i Cadafalch) اصطلاح «رومانسک اولیه» را ابداع کرد. تفاوت اصلی بین رومانسک اولیه و سبک‌های رومانسک بعدی، در میزان مهارت به کار رفته در ساخت بناها است. در رومانسک اولیه، از پنجره‌های کوچک‌تر، دیوارهای آجری و طاق‌های ساده استفاده می‌شد، در حالی که در سبک رومانسک، طاق‌های ضربی و سنگ‌های صیقل داده‌شده رایج بودند. صومعه‌ی سانتا ماریا د ریپُی یا ریپول (Monastery of Santa Maria de Ripoll) در اسپانیا، با دو برج جلویی و تزئینات لمباردی خود، نمونه‌ای برجسته از ویژگی‌های رومانسک اولیه را به نمایش می‌گذارد.

معماری رومانسک:سفری به گذشته

چند قرن پس از سقوط امپراتوری روم، وقتی شارلمانی در سال ۸۰۰ میلادی به عنوان امپراتور مقدس روم تاج‌گذاری کرد، اروپا نخستین گام‌های خود را برای خروج از عصر تاریکی برداشت. بقایای تمدن روم در سراسر این قاره پراکنده بود و افسانه‌های عظمت آن امپراتوری از نسلی به نسل دیگر منتقل می‌شد. شارلمانی برای یکپارچه‌سازی امپراتوری و تقویت مشروعیت خود، تصمیم گرفت کلیساهایی به سبک رومی و به ویژه با الهام از کلیساهای مسیحی دوران کنستانتین، نخستین امپراتور مسیحی روم، بسازد. در این دوره، حدود ۲۰۰ سال بود که هیچ پروژه‌ی بزرگی طراحی نشده بود و معماران شارلمانی با استفاده از سیستم طاق‌ها و ستون‌های ساختمان‌های مسیحی رومی، کلیساها و عبادتگاه‌هایی در سراسر اروپا احداث کردند.

معماری رومانسک:سفری به گذشته

کلیساهای رومانسکی که از دوران آغازین قرون وسطی (حدود سال‌های ۱۰۰۰ تا ۱۲۰۰ میلادی) به‌جا مانده‌اند، سازه‌هایی عظیم، محکم و استوار هستند که برخی از آن‌ها هنوز هم به‌عنوان بزرگ‌ترین ساختمان‌های شهرها شناخته می‌شوند. در این دوره، سقف این کلیساها اغلب از چوب ساخته می‌شد و به دلیل روش‌های معماری آن زمان، فشار زیادی به دیوارهای کناری و بیرونی وارد می‌آمد. به مرور زمان، طاق‌های آهنگ (یا طاق‌های گهواره‌ای) که ساده و نیم‌دایره‌ای بودند، به تدریج جای خود را به طاق‌های متقاطع و تاژ دادند که بعدها در سبک گوتیک به اوج خود رسیدند.

معماری رومانسک:سفری به گذشته

ویژگی‌های معماری رومانسک

ساختمان‌های رومانسک دارای ویژگی‌های مشترک فراوانی هستند و از طرحی منظم و متقارن پیروی می‌کنند، اما هر بنا به‌طور خاص دارای فرم و مصالح متفاوتی است که بسته به ناحیه جغرافیایی متفاوت است. در مقایسه با معماری گوتیک، نمای کلی سبک رومانسک ساده‌تر است و دیوارها بار وزن سنگین ساختمان را به عهده دارند، به همین دلیل دیوارهای سبک رومانسک به‌طور معمول بسیار ضخیم ساخته می‌شوند. اگرچه در این دوره قلعه‌های زیادی نیز ساخته شده‌اند، اما تعداد کلیساهای سبک رومانسک به مراتب بیشتر بود و بسیاری از آن‌ها تا امروز پابرجا مانده و گه‌گاه مورد استفاده قرار می‌گیرند.

معماری رومانسک:سفری به گذشته

در کلیساها و قلعه‌های رومانسک، استفاده گسترده‌ای از ستون‌ها با تنوع زیاد در جنس و سبک دکوری مشاهده می‌شود. یکی از ویژگی‌های معمول معماری رومانسک، ترکیب دو پنجره یا گذرگاه طاق‌دار است که توسط یک ستون بزرگ یا باریک از یکدیگر جدا شده و در یک طاق بزرگ‌تر قرار می‌گیرند. در طبقه همکف کلیسا، گذرگاه طاق‌دار بزرگی با ستون‌های ضخیم متعدد وجود دارد. بالای این بخش، ردیف دیگری از طاق‌های کوچک‌تر طراحی شده که معمولاً بین آن‌ها یک ستون قرار دارد. در ردیف‌های بالاتر، طاق‌های کوچکتر دیگری به تدریج به این مجموعه اضافه می‌شود، که به صورت منطقی کوچک شدن تدریجی ابعاد ساختمان را نمایش می‌دهد.

معماری رومانسک:سفری به گذشته

ساختمان‌های رومانسک عموماً دارای دکوراسیون ساده‌ای هستند و به جای استفاده از الگوهای پیچیده یا گل‌دار، از اشکال هندسی مانند مربع، لوزی و طرح‌های زیگزاگ بهره می‌برند. دایره نیز در این سبک استفاده می‌شود و به شکل طاق‌های نیم‌دایره‌ای رایج در معماری رومانسک اشاره دارد. طاق‌های شبستان در کلیساهای رومانسک از نظر هندسی دقیق و منطقی طراحی شده‌اند؛ به طوری که با یک نگاه می‌توان به راحتی اندازه‌ها و الگوهای تکراری آن‌ها را مشاهده کرد و تطابق آن‌ها با ساختمان‌های بزرگ و سنگین را درک کرد. در ساختمان‌های ساخته شده در دوره‌های بعدی رومانسک، ممکن است ویژگی‌های جدیدی مشاهده شود که در نمونه‌های اولیه دیده نمی‌شود؛ اما به طور کلی، ویژگی‌های معماری رومانسک به صورت زیر خلاصه می‌شود:

  • دیوارهای ضخیم
  • ستون‌های مقاوم
  • طاق‌های رومی
  • برج‌های بزرگ

معماری رومانسک:سفری به گذشته

همان‌طور که اشاره شد، مصالح مورد استفاده در ساخت بناهای رومانسک با توجه به منابع محلی و روش‌های ساخت و ساز در هر منطقه متفاوت بود. برای نمونه، در ایتالیا، لهستان، بخش‌های زیادی از آلمان و برخی نواحی هلند، استفاده از آجر بسیار رایج بود. در سایر مناطق، اغلب از قطعات سنگ و گرانیت استفاده می‌شد که معمولاً شکل صیقلی و تراشیده‌ای نداشتند.

ستون‌های ورقه‌ورقه کورینتی، که از ویژگی‌های شاخص سبک کلاسیک هستند، الهام‌بخش بسیاری از سرستون‌های رومانسک بوده‌اند. دقت و ظرافت در تراشیدن این سرستون‌ها به در دسترس بودن نمونه‌های اصلی بستگی داشت. در ایتالیا، ستون‌های باستانی رومی که هنوز قابل استفاده بودند، در نمای داخلی و ایوان کلیساها به کار می‌رفتند. این ستون‌ها عموماً عمودی و دارای رنگ‌های متنوع بودند و گاهی به همراه سرستون‌های اصلی خود، معمولاً از نوع کورینتی، استفاده می‌شدند.

معماری رومانسک:سفری به گذشته

برج‌ها یکی از ویژگی‌های مهم در کلیساهای رومانسک هستند و بسیاری از آن‌ها تا به امروز باقی مانده‌اند. این برج‌ها با اشکال متنوعی همچون مربعی، دایره‌ای و هشت‌ضلعی ساخته می‌شدند و تعداد و موقعیت آن‌ها در هر بنا متفاوت بود. برج کج پیزا، که در پشت کلیسای جامع پیزا واقع شده، نمونه‌ای جالب از معماری رومانسک است و در فهرست معروف‌ترین برج‌های کج دنیا قرار دارد.

در معماری رومانسک، تمرکز اصلی دکور بر روی نمای بیرونی غربی و به ویژه دروازه‌ها بود، در حالی که در داخل، دیوارهای بزرگ و طاق‌ها با نقاشی‌های دیواری تزئین می‌شدند که متأسفانه بیشتر آن‌ها از بین رفته‌اند. تعدادی از این نقاشی‌ها به دلیل بی‌توجهی، جنگ‌ها و تغییرات مد، و برخی دیگر به ویژه در انگلستان، فرانسه و هلند در دوره شمایل‌شکنی (Iconoclasm) نابود شدند، زیرا برخی معتقد بودند که نباید مفاهیم مقدس مذهبی را به تصویر کشید.

در قرن دوازدهم، ویژگی‌های جدیدی به معماری افزوده شد که امروزه به عنوان خصوصیات سبک گوتیک شناخته می‌شوند. گاهی ساخت یک بخش از ساختمان به مدت طولانی به طول می‌انجامید، به همین دلیل ممکن است بعضی از بناها همزمان دارای ویژگی‌های رومانسک و گوتیک باشند.

معماری رومانسک:سفری به گذشته

احیای معماری رومانسک

در قرن نوزدهم میلادی، جنبش احیای گوتیک به اوج خود رسید و در این دوره، برخی از ساختمان‌ها نیز به سبک نئو-رومانسک (احیای رومانسک) طراحی و ساخته شدند. این جنبش از سال ۱۸۳۰ آغاز شد و تا قرن بیستم ادامه یافت. در این دوران، معماران به بازسازی ساختمان‌های بزرگ و مستحکم به سبک رومانسک پرداختند و آن‌ها را با استفاده از آجر احیا کردند. با این حال، تغییرات متعددی نیز در طراحی این بناها صورت گرفت تا با نیازهای جدید دوران سازگارتر شوند.

موزه تاریخ طبیعی لندن، که در حدود سال ۱۸۷۹ تأسیس شد، نمونه‌ای از این احیای سبک‌ها است. برای ساخت این موزه، از سبک ویکتوریایی، احیای گوتیک و نئو-رومانسک استفاده شد.

معماری رومانسک:سفری به گذشته

 نمونه‌های معماری رومانسک

  • کلیسای جامع دورام در انگلیس
  • کلیسای جامع الی (Ely Cathedral) در انگلیس، که برخی از قسمت‌های آن به سبک گوتیک بازسازی شده است.
  • کلیسای جامع پیزادر ایتالیا، که به طور خاص به سبک رومانسک پیزایی (Pisan Romanesque) طراحی شده است.
  • کلیسای سن مینیاتو آل مونته (San Miniato al Monte) در فلورانس، ایتالیا
  • صومعه کلونی در فرانسه
  • کلیسای جامع اشپیر در آلمان
  • کلیسای جامع وُرمس (Worms Cathedral) در آلمان، که همچنین به نام «کلیسای سنت پیتر» شناخته می‌شود.
  • قلعه وارتبورگ (Wartburg Castle) در آلمان، که عناصری از سبک‌های گوتیک و رنسانس را نیز در بر می‌گیرد.
  • کلیسای سنت اندرو (St. Andrew’s Church) در شهر کلن، آلمان
  • کلیسای مریم مقدس در کاپیتول (St. Maria im Kapitol) در شهر کلن، آلمان
  • کلیسای حواریون مقدس (Basilica of the Holy Apostles) در شهر کلن، آلمان
  • کلیسای بزرگ سنت مارتین (Great St. Martin Church) در شهر کلن، آلمان

اگر می خواهید درباره‌ی‌ سبک آرت دکو در معماری بیشتر بدانید با ما همراه باشید.

نظرات کاربران

  •  چنانچه دیدگاهی توهین آمیز باشد و متوجه نویسندگان و سایر کاربران باشد تایید نخواهد شد.
  •  چنانچه دیدگاه شما جنبه ی تبلیغاتی داشته باشد تایید نخواهد شد.
  •  چنانچه از لینک سایر وبسایت ها و یا وبسایت خود در دیدگاه استفاده کرده باشید تایید نخواهد شد.
  •  چنانچه در دیدگاه خود از شماره تماس، ایمیل و آیدی تلگرام استفاده کرده باشید تایید نخواهد شد.
  • چنانچه دیدگاهی بی ارتباط با موضوع آموزش مطرح شود تایید نخواهد شد.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

بیشتر بخوانید