پارگی دیسک کمر، که به آن فتق دیسک کمر نیز گفته می‌شود، یکی از مشکلات رایج ستون فقرات است که می‌تواند به‌طور قابل توجهی کیفیت زندگی شما را تحت تأثیر قرار دهد. این عارضه ممکن است در هر بخشی از ستون فقرات ایجاد شود، اما اغلب ناحیه پایین کمر را درگیر می‌کند. بسیاری از افراد مبتلا به فتق دیسک هیچ علائمی ندارند، اما برخی دیگر ممکن است درد، ضعف یا بی‌حسی را تجربه کنند.
بسیاری از افراد به اشتباه فکر می‌کنند که پارگی دیسک کمر غیرقابل درمان است یا تنها راه حل آن جراحی است، در حالی که روش‌های متنوعی برای مدیریت این مشکل وجود دارد. در این مقاله از سیمدخت، به بررسی اینکه پارگی دیسک کمر چیست، علل و علائم آن، و راه‌های درمان آن خواهیم پرداخت. ما را تا انتهای این مطلب همراهی کنید.
پارگی دیسک کمر چیست؟
ستون فقرات شما از مجموعه‌ای از استخوان‌ها یا مهره‌ها تشکیل شده است که از پایه جمجمه تا دنبالچه امتداد دارند. بین مهره‌ها، بالشتک‌های گردی به نام دیسک وجود دارد که به عنوان ضربه‌گیر عمل کرده و به شما امکان خم شدن و حرکت راحت را می‌دهند.
هر دیسک ستون فقرات شامل یک مرکز نرم و ژله‌ای به نام نوکلئوس است که درون یک لایه‌ی خارجی سخت‌تر و لاستیکی به نام آنولوس قرار دارد. فتق دیسک زمانی اتفاق می‌افتد که این مرکز نرم از محفظه‌اش خارج شود.
علائم و نشانه‌های پارگی دیسک کمر چیست؟
در بسیاری از موارد، فتق دیسک در ناحیه پایین کمر اتفاق می‌افتد، اما ممکن است در ناحیه گردن نیز رخ دهد. علائم و نشانه‌های پارگی دیسک به موقعیت دیسک و اینکه آیا بر عصب‌ها فشار می‌آورد یا خیر بستگی دارد. فتق دیسک معمولاً یک طرف بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد و می‌تواند با علائم زیر همراه باشد:
- درد بازو یا پا: اگر فتق دیسک در قسمت پایین کمر رخ دهد، معمولا در ناحیه‌ی کمر، باسن، ران و ساق پا احساس درد می‌کنید.
- بی‌حسی یا گزگز: افرادی که دچار فتق دیسک هستند، اغلب در قسمتی از بدن که توسط اعصاب آسیب‌دیده کنترل می‌شوند، احساس بی‌حسی یا گزگز دارند.
- ضعف: عضلاتی که توسط اعصاب آسیب‌دیده کنترل می‌شوند، ممکن است ضعیف شوند. این موضوع باعث می‌شود زمین بخورید یا توانایی شما برای بلند کردن و نگه داشتن اشیاء تحت تاثیر قرار بگیرد.
پارگی شدید دیسک کمر می‌تواند منجر به مشکلاتی در کنترل روده یا مثانه شود. بروز کمردرد همراه با تغییرات ناگهانی در کنترل مثانه یا روده معمولاً نشان‌دهنده نیاز به دریافت فوری کمک پزشکی است. در برخی موارد، ممکن است به فتق دیسک بدون علامت مبتلا شوید و از وجود آن آگاه نشوید تا زمانی که در تصویربرداری از ستون فقرات مشاهده شود.
دلایل پارگی دیسک کمر
فتق دیسک معمولاً به‌دلیل افزایش سن و ساییدگی و پارگی تدریجی ایجاد می‌شود. با بالا رفتن سن، دیسک‌ها خشک‌تر و ضعیف‌تر می‌شوند و انعطاف‌پذیری خود را از دست می‌دهند. این وضعیت می‌تواند منجر به پارگی دیسک حتی با فشار یا پیچش‌های جزئی شود. برخی شرایط پزشکی، مانند تنگی کانال نخاعی و اختلالات بافت همبند، نیز می‌توانند خطر ابتلا به فتق دیسک را افزایش دهند.
بسیاری از افراد نمی‌توانند علت دقیق فتق دیسک خود را شناسایی کنند. گاهی اوقات، استفاده نادرست از عضلات پشت به‌جای عضلات ساق و ران برای بلند کردن اشیاء سنگین می‌تواند موجب این عارضه شود. همچنین چرخش در حین بلند کردن اجسام ممکن است در بروز آن تأثیرگذار باشد. در موارد نادر، یک حادثه آسیب‌زا مانند سقوط یا ضربه به ناحیه کمر می‌تواند علت فتق دیسک باشد.
عوامل خطر پارگی دیسک کمر
عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به فتق دیسک را افزایش دهند شامل موارد زیر هستند:
- وزن: چاقی فشار اضافی بر دیسک‌های کمر وارد می‌کند.
- شغل: افرادی که مشاغل فیزیکی سخت دارند، بیشتر در معرض مشکلات کمر قرار می‌گیرند. فعالیت‌هایی مانند بلند کردن، کشیدن، هل دادن، خم شدن به طرفین و چرخش مداوم می‌تواند خطر فتق دیسک را افزایش دهد.
- ژنتیک: برخی افراد به‌طور ژنتیکی مستعد ابتلا به فتق دیسک هستند.
- سیگار کشیدن: سیگار به نظر می‌رسد اکسیژن‌رسانی به دیسک‌ها را کاهش می‌دهد و موجب تخریب سریع‌تر آن‌ها می‌شود.
- رانندگی مکرر: نشستن طولانی‌مدت به همراه ارتعاشات موتور وسیله نقلیه فشار زیادی به ستون فقرات وارد می‌کند.
- بی‌تحرکی: ورزش منظم می‌تواند به پیشگیری از فتق دیسک کمک کند.
پارگی دیسک کمر چه خطرات و عوارضی دارد؟
حالا که با علائم و نحوه‌ی ایجاد پارگی دیسک کمر آشنا شده‌اید، مهم است که درباره‌ی عوارض آن نیز اطلاعات لازم را کسب کنید. در بالای کمر، نخاع شما به پایان می‌رسد و در ادامه، گروهی از ریشه‌های عصبی بلند به نام کودا اکوینا (Cauda equina) قرار دارند که شبیه دم اسب به نظر می‌رسند.
در موارد نادر، فتق دیسک می‌تواند به طور کلی بر کانال نخاعی و تمامی اعصاب کودا اکوینا فشار وارد کند. در چنین شرایطی، برای جلوگیری از ضعف یا فلج دائمی ممکن است نیاز به جراحی اورژانسی باشد. اگر موارد زیر را مشاهده کردید، بلافاصله به دنبال کمک پزشکی باشید:
- بدتر شدن علائم: درد، بی‌حسی یا ضعف می‌تواند به حدی افزایش یابد که فعالیت‌های روزانه‌ی شما را مختل کند.
- اختلال عملکرد مثانه یا روده: سندرم کودا اکوینا می‌تواند باعث بی‌اختیاری یا مشکل در ادرار کردن شود.
- بی‌حسی: این مشکل قسمت داخلی ران، پشت پا و ناحیه‌ی اطراف رکتوم (راست روده) را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
نحوه‌ی تشخیص پارگی دیسک کمر
در طول معاینه‌ی بدنی، پزشک به بررسی حساسیت کمر شما به لمس می‌پردازد. سپس از شما می‌خواهد که دراز بکشید و پاهای خود را در موقعیت‌های مختلف حرکت دهید. همچنین، مواردی مانند قدرت عضلانی، دامنه‌ی حرکتی و توانایی راه رفتن را نیز مورد بررسی قرار می‌دهد.
در بیشتر موارد، معاینه‌ی بدنی و بررسی تاریخچه‌ی پزشکی کافی است تا فتق دیسک تشخیص داده شود. اما اگر پزشک به بیماری دیگری مشکوک شود یا بخواهد ببیند کدام اعصاب تحت تأثیر قرار گرفته‌اند، ممکن است یک یا چند تست اضافی را توصیه کند.
۱. تست‌های تصویربرداری
رایج‌ترین تست‌ها عبارتند از:
- تصویربرداری با اشعه‌ی ایکس: اشعه‌ی ایکس به‌طور مستقیم نمی‌تواند فتق دیسک را تشخیص دهد، اما می‌تواند سایر علل کمردرد مانند عفونت، تومور و شکستگی استخوان را شناسایی کند.
- سی‌تی اسکن: دستگاه سی‌تی‌اسکن با استفاده از اشعه‌ی ایکس به‌طور مداوم از زوایای مختلف کمر تصویربرداری می‌کند و در نتیجه، تصاویری دقیق و باکیفیت را در اختیار پزشک قرار می‌دهد.
- ام‌آرآی (MRI):در این روش از امواج رادیویی و میدان مغناطیسی قوی برای ایجاد تصاویری از ساختارهای داخلی بدن استفاده می‌شود. MRI می‌تواند به تأیید محل فتق دیسک و شناسایی اعصابی که تحت تأثیر قرار گرفته‌اند، کمک کند.
- میلوگرام:قبل از انجام سی‌تی‌اسکن، یک ماده‌ی رنگی به مایع نخاعی تزریق می‌شود. این آزمایش می‌تواند فشار وارد شده بر نخاع یا اعصاب را به‌دلیل فتق دیسک‌های متعدد یا دیگر مشکلات نشان دهد.
۲. تست عصب
مطالعه‌ی هدایت عصبی و الکترومیوگرام (EMG) میزان فعالیت ایمپالس‌های الکتریکی را در بافت عصبی اندازه‌گیری می‌کند. این فرآیند به شناسایی دقیق محل آسیب عصبی کمک می‌کند.
- مطالعه‌ی هدایت عصبی: این تست سرعت و نحوه‌ی عبور سیگنال‌های الکتریکی بدن را در اعصاب اندازه‌گیری می‌کند. یک عصب آسیب‌دیده سیگنال کندتر و ضعیف‌تری دارد.
- الکترومیوگرام: در EMG، پزشک یک الکترود سوزنی را از طریق پوست وارد عضلات مختلف می‌کند. این تست فعالیت الکتریکی عضلات را در هنگام انقباض و در زمان استراحت ارزیابی می‌کند.
آیا پارگی دیسک کمر قابل درمان است؟
فتق دیسک قابل درمان است، اما روش درمان بسته به شدت آسیب و علائم شما متفاوت خواهد بود. در بیشتر موارد، این عارضه با روش‌های کم‌تهاجمی یا درمان‌های خانگی بهبود می‌یابد، اما در برخی موارد ممکن است نیاز به جراحی باشد.
راه‌های درمان پارگی دیسک کمر
در پاسخ به این سوال که درمان دیسک کمر چیست، باید گفت انتخاب گزینه مناسب به شدت علائم شما بستگی دارد. بیش از ۸۵ درصد بیماران در عرض ۱۲ هفته به‌طور طبیعی بهبود می‌یابند. در موارد دیگر، ممکن است درمان‌های مختلفی مانند دارو یا فیزیوتراپی پیشنهاد شود.
۱. داروها
داروهای که به کنترل درد و التهاب کمک می‌کنند شامل موارد زیر هستند:
- داروهای مسکن بدون نسخه:اگر درد خفیف تا متوسط باشد، پزشک ممکن است داروهای ضددرد بدون نسخه مانند استامینوفن، ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم را توصیه کند.
- داروهای نوروپاتیک: گاباپنتین، پرگابالین، دولوکستین یا ونلافاکسین روی ایمپالس‌های عصبی تاثیر می‌گذارند تا درد را کاهش دهند. این داروها ممکن است عوارض جانبی مانند خواب‌آلودگی ایجاد کنند.
- شل‌کننده‌های عضلانی: در صورت داشتن اسپاسم عضلانی ممکن است این داروها برای شما تجویز شوند. خستگی و سرگیجه از شایع‌ترین عوارض جانبی آن‌ها هستند.
- اپیوئیدها: اگر درد شدید باشد و داروهای بدون نسخه موفق به رفع آن نشوند، پزشک اپیوئیدها را تجویز می‌کند. در این شرایط ممکن است از کدئین یا ترکیب اکسی‌کدون-استامینوفن استفاده شود. حالت تهوع، گیجی و یبوست از عوارض احتمالی این داروها هستند.
- کورتیزون تزریقی: اگر درد با داروهای خوراکی بهبود نیابد، پزشک تزریق کورتیکواستروئید را توصیه می‌کند. این دارو را می‌توان به ناحیه‌ی اطراف اعصاب نخاعی تزریق کرد. تصویربرداری از ستون فقرات به هدایت سوزن کمک می‌کند.
۲. فیزیوتراپی
گاهی اوقات فیزیوتراپی برای تسکین درد پیشنهاد می‌شود. فیزیوتراپیست‌ها می‌توانند به شما حرکات و تمریناتی را آموزش دهند که برای کاهش درد ناشی از فتق دیسک طراحی شده‌اند. به‌دلیل اینکه علائم فتق دیسک معمولاً به‌طور خودبه‌خود بهبود می‌یابند، فیزیوتراپی معمولاً در سه هفته‌ی اول پس از شروع علائم توصیه نمی‌شود.
۳. جراحی
تعداد کمی از افراد مبتلا به فتق دیسک نیاز به جراحی دارند. اگر درمان‌های محافظه‌کارانه بعد از ۶ هفته نتوانند علائم شما را بهبود دهند، ممکن است جراحی ضروری باشد. این گزینه درمانی به‌ویژه در صورت بروز مشکلات زیر توصیه می‌شود:
- درد مزمن
- بی‌حسی یا ضعف عضلانی
- مشکل در ایستادن یا راه رفتن
- از دست دادن کنترل مثانه یا روده
جراحی برای فتق دیسک شامل موارد زیر است:
- دیسککتومی: جراح تمام دیسک یا بخشی از آن را برمی‌دارد.
- نوکلئوتومی: جراح مرکز نرم (نوکلئوس) دیسک را حذف می‌کند.
- لامینکتومی: جراح قسمتی از مهره‌ها را برمی‌دارد تا فضای بیشتری برای اعصاب ایجاد کند.
- فیوژن ستون فقرات: جراح ۲ یا چند مهره را به هم متصل می‌کند.
- تعویض دیسک: ایمپلنت مصنوعی جایگزین دیسک آسیب‌دیده می‌شود.
۴. اصلاح سبک زندگی و درمان‌های خانگی
علاوه بر داروهای ضددرد که پزشک تجویز می‌کند، می‌توانید از راهکارهای زیر برای مدیریت علائم پارگی دیسک کمر استفاده کنید:
- درمان با گرما یا سرما: در مرحله اول، می‌توانید از کمپرس سرد برای کاهش درد و تورم استفاده کنید. پس از چند روز، ممکن است نیاز به استفاده از گرمای ملایم برای تسکین علائم داشته باشید.
- پرهیز از استراحت بیش از حد:استراحت طولانی‌مدت در بستر می‌تواند باعث سفت شدن مفاصل و تضعیف عضلات شود و بهبودی شما را دشوارتر کند. بهتر است ۳۰ دقیقه در یک وضعیت راحت استراحت کنید و سپس کمی راه بروید یا کار دیگری انجام دهید. با این حال، باید از فعالیت‌هایی که درد شما را تشدید می‌کنند پرهیز کنید.
- از سرگیری تدریجی فعالیت‌ها:اجازه دهید شدت درد مشخص کند که چه زمانی می‌توانید فعالیت‌هایتان را از سر بگیرید. اطمینان حاصل کنید که حرکات‌تان، به‌ویژه خم شدن به جلو و بلند کردن اجسام، به آرامی و با کنترل انجام شوند.
گاهی اوقات استفاده از کمربند طبی می‌تواند به کنترل علائم پارگی دیسک کمک کند. با پزشک خود درباره مزایا و معایب خرید کمربند طبی مشورت کنید و از او بپرسید که بهترین تمرینات برای دیسک کمر کدامند.
۵. طب مکمل
برخی از روش‌های طب مکمل می‌توانند به کاهش کمردرد مزمن کمک کنند. این روش‌ها شامل موارد زیر هستند:
- کایروپراکتیک:برای کمردردی که حداقل یک ماه ادامه داشته باشد، این روش‌ها به‌طور مؤثر شناخته شده‌اند.
- طب سوزنی: می‌تواند به کاهش درد مزمن در ناحیه کمر و گردن کمک کند.
- ماساژ:می‌تواند تسکین موقتی برای افرادی که با کمردرد مزمن مواجه‌اند، ارائه دهد.
راه‌های پیشگیری از پارگی دیسک کمر
برای پیشگیری از فتق دیسک، اقدام‌های زیر را مد نظر داشته باشید:
- ورزش کنید. تقویت عضلات تنه باعث تثبیت ستون فقرات می‌شود و از آن حمایت می‌کند.
- پوسچر یا حالت بدن‌تان را در وضعیت مناسب حفظ کنید. این کار باعث کاهش فشار واردشده روی ستون فقرات و دیسک‌ها می‌شود. به‌عنوان مثال، کمرتان را به‌خصوص در هنگام نشستن صاف و در یک راستا نگه دارید و از تکنیک صحیح برای بلند کردن اجسام سنگین استفاده کنید.
- در صورت لزوم، لاغر شوید. چاقی فشار زیادی روی ستون فقرات وارد می‌کند و خطر ابتلا به فتق دیسک را افزایش می‌دهد.
- سیگار را ترک کنید. از مصرف دخانیات خودداری کنید.
کلام پایانی
پارگی دیسک کمر زمانی رخ می‌دهد که مرکز ژله‌ای دیسک ستون فقرات از محفظه‌ی خود خارج شود. اگر این وضعیت فشار به اعصاب نزدیک وارد کند، ممکن است علائمی مانند درد، بی‌حسی و ضعف را تجربه کنید.
جلوگیری کامل از فتق دیسک همیشه ممکن نیست. عواملی مانند افزایش سن، وراثت و نشستن طولانی‌مدت در خودرو می‌توانند خطر ابتلا به این مشکل را افزایش دهند. با این حال، متخصصان پیشنهاد می‌کنند با استفاده از تکنیک‌های صحیح برای بلند کردن اشیاء، ترک سیگار و کنترل وزن می‌توان تا حدی از بروز این عارضه جلوگیری کرد.
گاهی اوقات فتق دیسک موجب درد شدید می‌شود، اما با درمان مناسب می‌توان علائم آن را کاهش داد. گزینه‌های درمانی شامل داروهای ضددرد و فیزیوتراپی هستند و اکثر افراد با حداقل مداخله بهبود می‌یابند. با این حال، در موارد حاد ممکن است نیاز به جراحی باشد.
منابع: mayoclinic, medicalnewstoday
نظرات کاربران