بسیاری از افراد در طول زندگی خود حداقل یک یا دو بار حملات پانیک را تجربه می‌کنند. اختلال پانیک زمانی رخ می‌دهد که حملات پانیک به‌طور مکرر و غیرمنتظره اتفاق می‌افتند، معمولاً بدون دلیل مشخص. هنگامی که احساس ترس یا وحشت ناگهانی و شدیدی می‌کنید، بدون اینکه علت واضحی وجود داشته باشد، ممکن است دچار حمله پانیک شده باشید. در این شرایط، علائم جسمی مانند تپش قلب، تنگی نفس و تعریق نیز ممکن است به همراه ترس و اضطراب ظاهر شوند.
برخی افراد ممکن است حملات پانیک را به‌طور مکرر تجربه کنند. اختلال پانیک زمانی تشخیص داده می‌شود که فرد حداقل یک ماه ترس مداوم از تکرار حملات پانیک یا تاثیرات آن‌ها را داشته باشد. اگرچه علائم این اختلال می‌توانند ترسناک و طاقت‌فرسا باشند، اما با درمان مناسب قابل مدیریت و بهبود هستند. درخواست کمک از متخصصان، بخش مهمی از کاهش علائم و بهبود کیفیت زندگی فرد مبتلا به این اختلال است.
در این مقاله از سیمدخت، قصد دارم بیشتر در مورد حملات پانیک، علائم آن و راه‌های مدیریت و درمان این اختلال صحبت کنم. چرا که خودم نیز از افرادی هستم که با این مشکل دست و پنجه نرم کرده‌ام و می‌دانم که تجربه حمله پانیک چقدر می‌تواند آزاردهنده باشد. بنابراین اگر شما نیز چنین تجربه‌ای دارید یا کسی را می‌شناسید که با این اختلال مواجه است، مطالعه این مطلب می‌تواند مفید واقع شود.
علائم حمله پانیک
راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی، ویرایش پنجم (DSM-5)، حمله پانیک را به‌عنوان «افزایش ناگهانی ترس یا ناراحتی شدید که طی چند دقیقه به اوج خود می‌رسد» تعریف می‌کند.
حملات پانیک ترس و اضطراب شدیدی ایجاد می‌کنند که به‌طور ناگهانی، غالباً بدون هیچ هشدار قبلی، شروع می‌شوند. این حملات معمولاً بین ۵ تا ۲۰ دقیقه طول می‌کشند، اما در موارد شدیدتر، ممکن است علائم بیش از یک ساعت ادامه یابند. با این حال، هر فرد ممکن است تجربه متفاوتی از حملات پانیک داشته باشد و علائم آن نیز می‌تواند متفاوت و متغیر باشد.
علائم رایج حمله پانیک شامل موارد زیر است:
- تپش قلب یا افزایش ضربان قلب
- تنگی نفس یا احساس خفگی
- سرگیجه یا سبکی سر
- حالت تهوع
- تعریق یا لرز
- لرزش یا رعشه
- احساس غیرواقعی بودن یا مسخ شخصیت (جدا شدن از خود)
- بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن در دست‌ها، پاها یا صورت
- احساس درد یا فشار در ناحیه شکم
- ترس از مرگ
گاهی اوقات یک حمله پانیک ممکن است به‌دلیل یک رویداد خاص یا محرک خارجی بروز کند. اما در برخی مواقع، حملات پانیک بدون دلیل مشخص و اغلب به‌طور نامتناسب با خطرات محیطی اتفاق می‌افتند.
از آنجا که حملات پانیک غیرقابل پیش‌بینی هستند، می‌توانند تأثیر زیادی بر زندگی روزمره افراد بگذارند. برخی افراد ممکن است در محل کار، در جمع دوستان یا حتی در خانه دچار حمله پانیک شوند.
اگر چهار بار یا بیشتر حمله پانیک را تجربه کرده‌اید، یا بعد از یک حمله پانیک، از ترس وقوع حمله‌های دیگر زندگی می‌کنید، ممکن است به اختلال پانیک مبتلا باشید. طبق معیارهای تشخیصی اختلال پانیک، فرد باید حملات پانیک غیرمنتظره را تجربه کرده باشد.
چه چیزی باعث اختلال پانیک می‌شود؟
علل اختلال پانیک به طور کامل شناخته نشده است و تحقیقات در این زمینه ادامه دارد. اما چندین احتمال کلیدی برای ابتلا به اختلال پانیک شناخته شده است که آن‌ها را در این بخش با هم بررسی می‌کنیم.
ژنتیک
تحقیقات در مورد اینکه آیا ژن‌های فردی می‌توانند خطر ابتلا به اختلال پانیک را افزایش دهند، نتایج متفاوتی به همراه داشته است. یک مطالعه در سال ۲۰۲۰ نشان داد که اختلال پانیک ممکن است جنبه ژنتیکی داشته باشد. محققان اعلام کردند که ۴۰ ژن مختلف را شناسایی کرده‌اند که با اختلال پانیک مرتبط هستند و بیشتر این ژن‌ها به سیستم انتقال‌دهنده‌های عصبی بدن مربوط می‌شوند که ارتباطات بین سلول‌های عصبی را تنظیم می‌کنند. آن‌ها همچنین اشاره کردند که آزمایش نشانگرهای زیستی می‌تواند ابزار مفیدی برای تشخیص این اختلال باشد.
در یک تحقیق دیگر در سال ۲۰۱۸، به این نکته اشاره شد که تحقیقات درباره ارتباط اختلال پانیک و ژنتیک هنوز متناقض است و برای دستیابی به نتایج قطعی نیاز به مطالعات وسیع‌تر وجود دارد. محققان همچنین تاکید کردند که عوامل اجتماعی و روانی مانند استرس، تروما و حساسیت به اضطراب نقش مهمی در بروز این اختلال دارند.
هر دو مطالعه در سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۲۰ به تغییرات در ژن «COMT» اشاره کرده‌اند که بیشترین شواهد ارتباط آن با اختلال پانیک را نشان می‌دهند. این ژن مسئول تولید یک آنزیم (پروتئین) است که بر توانایی‌های شناختی و کنترل رفتارهای ما تاثیر می‌گذارد. علاوه بر این، مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۹ گزارش داد که ارتباط ژنتیکی قابل توجهی بین اختلال پانیک و سایر شرایط مانند اختلال افسردگی مزمن و روان‌رنجوری وجود دارد.
تغییرات زندگی
اختلال پانیک می‌تواند با تغییرات مهم در زندگی و رویدادهای استرس‌زای روزمره، مانند مشاجره با خانواده، مرتبط باشد. حتی تغییرات مثبت و هیجان‌انگیز در زندگی نیز می‌توانند چالش‌ها و استرس‌های جدیدی به همراه داشته باشند. در زیر چند نمونه از تغییرات ظاهراً ساده که می‌توانند باعث بروز حملات پانیک شوند، آورده شده است:
- رفتن به دانشگاه در شهری دیگر
- نقل مکان به خانه‌ای جدید
- مرگ یکی از عزیزان
- ازدواج
- به دنیا آمدن فرزند اول
- شروع یک شغل جدید
مراقبت از سلامت روان و جسم در دوره‌های انتقالی زندگی از اهمیت بالایی برخوردار است. همچنین فراموش نکنید که در دوران استرس زیاد یا هنگام مواجهه با مشکلات و تروما، شایسته‌ی حمایت و کمک هستید.
برای حمایت عاطفی، با عزیزان قابل اعتماد خود ارتباط برقرار کنید. مرزهای خود را مشخص کنید و زمانی که احساس سرخوردگی می‌کنید، نیاز به ارتباط برقرار کردن را جدی بگیرید. همچنین یک درمانگر یا متخصص سلامت روان می‌تواند با گوش دادن، ارائه منابع مناسب و کمک به شما در توسعه راهکارهای مقابله‌ای، به شما یاری رساند.
اضطراب
گرایش به اضطراب و اختلالات آن با حملات پانیک و اختلال پانیک ارتباط دارد. در *DSM-5*، حملات پانیک به عنوان بخشی از اختلالات اضطرابی طبقه‌بندی شده‌اند. هم اضطراب و هم اختلال پانیک می‌توانند به طور طولانی‌مدت فرد را تحت تاثیر قرار دهند.
اضطراب معمولاً به صورت نگرانی، عصبی بودن یا پریشانی خود را نشان می‌دهد. به عنوان مثال، اضطراب اجتماعی ممکن است زمانی بروز کند که شما در موقعیت‌های اجتماعی یا در محیط‌های شلوغ نگران عملکرد خود باشید. ممکن است احساس خودآگاهی بیش از حد داشته باشید و حتی علائم جسمی مانند تعریق یا لرزش را تجربه کنید.
برای انسان طبیعی است که گاهی دچار اضطراب شود. اما اضطراب دائمی و همیشگی می‌تواند نگران‌کننده باشد و ممکن است نشان‌دهنده اختلال اضطراب فراگیر (GAD) باشد.
طبق معیارهای تشخیصی *DSM-5*، فرد مبتلا به GAD باید حداقل به مدت ۶ ماه اضطراب و نگرانی مفرط را تجربه کند. این نگرانی‌ها ممکن است در زمینه‌های مختلف زندگی مانند مسائل شغلی یا تحصیلی بروز کنند.
باید توجه داشت که زندگی در حالت مداوم نگرانی و استرس غیر طبیعی است. اگر اضطراب به طور مکرر شما را تحت تاثیر قرار می‌دهد، درخواست کمک بسیار مهم است. درمان‌های مختلف، تغییرات در سبک زندگی یا داروها می‌توانند به مدیریت اضطراب کمک کنند.
حمله‌ی پانیک در مقابل اختلال پانیک
اختلال پانیک همیشه با حملات پانیک همراه است، اما تجربه یک حمله پانیک لزوماً به این معنا نیست که شما اختلال پانیک دارید. پزشکان برای تشخیص اختلال پانیک، تعداد و دفعات حملات پانیک را مورد ارزیابی قرار می‌دهند و همچنین احساسات فرد در رابطه با این حملات را در نظر می‌گیرند. بسیاری از افراد در طول زندگی خود یک یا چند بار حمله پانیک را تجربه می‌کنند، اما اگر حملات پانیک مکرر باشند و شما همیشه در ترس از وقوع دوباره آن‌ها زندگی کنید، این می‌تواند نشان‌دهنده وجود اختلال پانیک باشد.
روش‌های درمان حملات پانیک
درمان اختلال پانیک بر کاهش یا از بین بردن علائم آن متمرکز است. این درمان‌ها ممکن است شامل روش‌های مشابه درمان اضطراب، نظیر درمان، تغییرات سبک زندگی و در برخی موارد مصرف دارو باشد.
یکی از رویکردهای رایج برای درمان این اختلال، درمان شناختی رفتاری (CBT) است. در این روش، به شما آموزش داده می‌شود که چگونه افکار و رفتارهای خود را تغییر دهید تا بتوانید حملات پانیک را بهتر درک کرده و ترس‌های خود را مدیریت کنید.
داروهایی که برای درمان اختلال پانیک تجویز می‌شوند، معمولاً از دسته داروهای ضدافسردگی هستند که به نام مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRIs) شناخته می‌شوند. برخی از این داروها عبارتند از:
- فلوکستین (پروزاک)
- پاروکستین (پاکسیل)
- سرترالین (زولوفت)
علاوه بر این، داروهای دیگری نیز ممکن است برای درمان اختلال پانیک تجویز شوند، مانند:
- مهارکننده‌های بازجذب سروتونین-نوراپی نفرین (SNRIs) که ضدافسردگی هستند.
- مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز (MAOIs)، که به ندرت به دلیل عوارض جانبی جدی استفاده می‌شوند.
- بنزودیازپین‌ها (که معمولاً به عنوان آرام‌بخش استفاده می‌شوند)، از جمله آلپرازولام (زانکس) و کلونازپام (کلونوپین).
علاوه بر این درمان‌ها، برخی فعالیت‌های خانگی می‌توانند به کاهش علائم کمک کنند. در اینجا چند مورد از ساده‌ترین و موثرترین فعالیت‌ها آمده است:
- رعایت یک برنامه روتین منظم
- ورزش منظم
- خواب کافی
- اجتناب از مصرف محرک‌هایی مانند کافئین
عوامل خطرناک در اختلال پانیک
اگرچه علل دقیق اختلال پانیک هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما اطلاعات موجود نشان می‌دهد که برخی افراد بیشتر در معرض ابتلا به این اختلال هستند. آمار مربوط به اختلال پانیک از مطالعه ملی همبودی تکراری ۲۰۰۱-۲۰۰۳ (NCS-R) به دست آمده است. این مطالعه، که یکی از بزرگ‌ترین بررسی‌ها در زمینه شرایط سلامت روان در آمریکا محسوب می‌شود، شامل بیش از ۹۰۰۰ شرکت‌کننده بوده است. طبق گزارش NCS-R، ۲.۷ درصد از افراد اظهار کردند که در سال گذشته دچار اختلال پانیک بوده‌اند، در حالی که شیوع این اختلال در طول عمر به ۴.۷ درصد رسید. این بررسی همچنین شرکت‌کنندگان را بر اساس جنسیت طبقه‌بندی کرده است.
آنچه در مورد عوامل خطر می‌دانیم:
بر اساس مطالعه NCS-R، احتمال ابتلا به اختلال پانیک در زنان بیشتر از مردان است. در این مطالعه، ۳.۸ درصد از زنان در مقایسه با ۱.۶ درصد از مردان گزارش دادند که در سال گذشته دچار اختلال پانیک بوده‌اند. به طور کلی، تحقیقات نشان می‌دهند که اختلالات اضطرابی، از جمله اختلال پانیک، در زنان شایع‌تر از مردان است. این اختلال در بزرگسالان جوان نیز بیشتر از سایر گروه‌های سنی دیده می‌شود، و علائم اختلال پانیک معمولاً بین ۲۰ تا ۲۴ سالگی شروع می‌شوند.
عوارض اختلال پانیک
اگر اختلال پانیک درمان نشود، می‌تواند تأثیرات چشمگیری بر زندگی روزمره و احساس کلی آرامش فرد داشته باشد. برخی از اثرات منفی سلامت ناشی از اختلال پانیک درمان‌نشده عبارتند از:
- ترس از مکان‌ها (آگورافوبیا): ترس از رفتن به مکان‌های عمومی یا دیدار با افراد
- بروز اختلالات سوءمصرف مواد به عنوان روشی برای کنار آمدن با مشکل
- افسردگی
- افکار خودکشی
همچنین، حملات پانیک و اختلال پانیک می‌توانند بر رشد اجتماعی کودکان و نوجوانان تأثیر بگذارند. ترس از بروز حمله پانیک ممکن است حضور در مدرسه، ترک خانه یا حفظ روابط اجتماعی را برای آن‌ها دشوار سازد.
روش تشخیص اختلال پانیک
اگر برای اولین بار علائم حمله پانیک را تجربه می‌کنید، ممکن است نیاز به مراقبت‌های پزشکی اورژانسی داشته باشید. بسیاری از افرادی که نخستین حمله پانیک را تجربه می‌کنند، تصور می‌کنند که دچار حمله قلبی شده‌اند. تشخیص درست علائم بدون کمک متخصص پزشکی می‌تواند سخت باشد.
در مراکز اورژانس، یک متخصص مراقبت‌های بهداشتی چندین آزمایش انجام می‌دهد تا مشخص کند آیا علائم شما ناشی از حمله قلبی است یا خیر. این آزمایش‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش خون برای رد سایر مشکلات پزشکی
- الکتروکاردیوگرام (ECG یا EKG) برای ارزیابی عملکرد قلب
اگر مشخص شود که نیاز به مراقبت‌های اورژانسی ندارید، شما به پزشک ارجاع داده می‌شوید تا مراقبت‌های اولیه دریافت کنید. پزشک معمولاً اقدامات زیر را انجام می‌دهد:
- بررسی نتایج آزمایش‌های قبلی
- پرسش در مورد علائم شما
- انجام معاینه سلامت روان
پزشک عمومی یا متخصص سلامت روان (مانند روانپزشک یا روانشناس) می‌تواند حملات پانیک و اختلال پانیک را تشخیص دهد و روش‌های مؤثر برای مدیریت و درمان آن را به شما پیشنهاد کند.
مرور کلی
اختلال پانیک معمولاً یک بیماری مزمن است که درمان آن می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. اگر حملات پانیک مکرراً تجربه کرده‌اید و از بازگشت آن‌ها نگرانید، ممکن است به اختلال پانیک مبتلا باشید.
اگرچه درمان کامل این اختلال همیشه ممکن نیست، اما پیگیری روش‌های درمانی مناسب می‌تواند به کاهش علائم کمک کند. درمان‌هایی همچون درمان شناختی-رفتاری (CBT)، تلاش برای کاهش استرس‌های زندگی و مصرف دارو از گزینه‌های مفید و مؤثر هستند.
این اختلال معمولاً از اوایل دهه بیست زندگی آغاز می‌شود و طبق آمار، زنان بیشتر از مردان تحت تأثیر قرار می‌گیرند. اگر پیشتر دچار اضطراب مزمن بوده‌اید، احتمال ابتلا به حملات پانیک و اختلال پانیک در شما افزایش می‌یابد.
پس از وقوع رویدادهای مهم زندگی، سعی کنید از علائم اضطراب آگاه باشید. اگر تجربه یا شرایط خاصی شما را ناراحت کرده است، بهتر است با پزشک عمومی یا متخصص سلامت روان مشورت کنید. به یاد داشته باشید که اختلال پانیک قابل درمان و مدیریت است و حمایت در دسترس است؛ شما تنها نیستید.
نظرات کاربران