پیشرفتهای علمی در دهههای اخیر همواره مرزهای دانش بشری را جابهجا کرده است، اما برخی دستاوردها نقطه عطفی به شمار میآیند که میتوانند به طور بنیادین آینده پزشکی و سلامت انسان را تغییر دهند. یکی از این دستاوردهای تاریخی، پرورش نخستین پوست انسان کاملاً کارآمد در محیط آزمایشگاهی است؛ موفقیتی که با تلاش تیمی بینالمللی از پژوهشگران و با همکاری برجسته دو دانشمند ایرانی به ثمر نشست.
این دستاورد بهویژه از آن جهت اهمیت دارد که پوست به عنوان بزرگترین اندام بدن، نقش حیاتی در حفاظت از بدن در برابر آسیبهای محیطی، عوامل بیماریزا و تنظیم دمای بدن ایفا میکند. سالهاست که درمان زخمهای عمیق، سوختگیهای شدید، و بیماریهای ژنتیکی پوستی از چالشهای اصلی جامعه پزشکی بوده است. اکنون تولید پوست آزمایشگاهی با تمام ویژگیهای عملکردی آن، میتواند افق تازهای در درمان این دسته از بیماران بگشاید.
پوست پرورشیافته در این پروژه منحصر به فرد، شامل شبکهای از رگهای خونی، مویرگها، فولیکولهای مو، لایههای متنوع بافتی و حتی سلولهای ایمنی است. وجود این اجزا سبب میشود که پوست آزمایشگاهی نه تنها ظاهری شبیه به پوست طبیعی داشته باشد، بلکه از نظر عملکردی نیز قابلیتهای بیسابقهای را ارائه دهد.
دکتر عباس شفیعی، سرپرست این پروژه که نزدیک به شش سال برای تحقق آن تلاش کرده، در سخنانی این موفقیت را نقطه عطفی در علم پزشکی خواند و اظهار داشت: «این واقعیترین مدل پوست انسان است که تاکنون در جهان توسعه یافته است. این دستاورد به ما امکان میدهد بیماریهای پوستی را با دقت بیشتری مطالعه کنیم و درمانها را با صحت بالاتری بیازماییم.»
وی افزود که تاکنون در بسیاری از آزمایشهای پوستی از مدلهای حیوانی یا بافتهای سادهشده استفاده میشد که محدودیتهای فراوانی داشتند و نتایج بهدستآمده همیشه قابل تعمیم به انسان نبود. اما پوست جدید پرورشیافته در آزمایشگاه، به دلیل داشتن اجزای اصلی و عملکردهای طبیعی، شرایطی بسیار نزدیکتر به واقعیت برای بررسی بیماریها و آزمایش داروها فراهم میکند.
پیشرفت مذکور با بهرهگیری از فناوریهای نوین در حوزه سلولهای بنیادی امکانپذیر شد. پژوهشگران توانستند سلولهای پوستی انسان را به سلولهای بنیادی بازبرنامهریزی کنند؛ سلولهایی که قابلیت تبدیل شدن به انواع بافتها را دارند. سپس این سلولها در محیط آزمایشگاهی کشت داده شدند تا اندامکهای پوستی، یا همان نسخههای مینیاتوری پوست، شکل بگیرند. این اندامکها به مرور رشد کرده و در نهایت به بافتی تبدیل شدند که شباهت بسیار زیادی به پوست واقعی انسان دارد.
استاد کیارش خسروتهرانی، یکی دیگر از پژوهشگران کلیدی این پروژه، نیز در توضیح اهمیت این دستاورد گفت: «مدل تازه پرورشیافته نه تنها میتواند نتایج پیوند پوست را بهبود بخشد، بلکه ظرفیت آن را دارد که به طور کامل شیوه درمان بیماریهای التهابی پوستی مانند پسوریازیس، درماتیت آتوپیک و اسکلرودرما را متحول کند. همچنین این فناوری میتواند در آینده برای درمان بیماریهای ژنتیکی پوستی که تاکنون گزینههای درمانی محدودی داشتهاند، امید تازهای بیافریند.»
از سوی دیگر، این مدل آزمایشگاهی کاربردهای گستردهای در صنعت داروسازی و تحقیقات علمی دارد. تاکنون بسیاری از داروهای پوستی یا محصولات آرایشی و بهداشتی برای آزمایش ایمنی و کارایی، بر روی حیوانات آزمایش میشدند؛ فرآیندی که هم از نظر اخلاقی چالشبرانگیز بود و هم همیشه نتایج دقیقی ارائه نمیکرد. با این پوست آزمایشگاهی، امکان آزمایش مستقیم بر بافتی فراهم میشود که بیشترین شباهت را به پوست واقعی انسان دارد و این امر میتواند انقلابی در فرآیند توسعه دارو و محصولات درمانی ایجاد کند.
علاوه بر این، استفاده از پوست پرورشیافته میتواند در جراحیهای ترمیمی و پیوند اعضا نقش حیاتی ایفا کند. بیماران دچار سوختگیهای شدید یا زخمهای گسترده اغلب نیازمند پیوند پوست هستند، اما محدودیت منابع و دشواری یافتن بافت مناسب، همواره مشکلات جدی در این زمینه ایجاد کرده است. پوست آزمایشگاهی با قابلیت تولید انبوه میتواند پاسخی مؤثر به این نیاز باشد و به کاهش چشمگیر مرگومیر و ناتوانی بیماران کمک کند.
به باور کارشناسان، این دستاورد میتواند زمینهساز فصل تازهای در پزشکی ترمیمی و بازساختی باشد؛ شاخهای از علم پزشکی که به بازسازی بافتها و اندامهای آسیبدیده میپردازد. افزون بر آن، این موفقیت جایگاه برجسته دانشمندان ایرانی در عرصه پژوهشهای بینالمللی را نیز نشان میدهد. نقش کلیدی دو پژوهشگر ایرانی در این پروژه، بیانگر ظرفیتهای علمی کشور و توانایی محققان ایرانی در مشارکت در پروژههای جهانی پیشرو است.
بدون تردید، مسیر پیشرو همچنان نیازمند تحقیقات گستردهتر و آزمایشهای بالینی است تا این فناوری به مرحله استفاده گسترده در مراکز درمانی برسد. اما همین گام نخست نشان میدهد که آینده درمان بسیاری از بیماریهای پوستی و جراحیهای ترمیمی روشنتر از همیشه خواهد بود.
در مجموع، پرورش نخستین پوست انسان کاملاً کارآمد در آزمایشگاه، دستاوردی است که میتواند نهتنها زندگی میلیونها بیمار را دگرگون سازد، بلکه مسیر تازهای برای پیشرفت علم پزشکی در سطح جهان بگشاید. این موفقیت تاریخی نمونهای درخشان از همافزایی دانش و همکاریهای علمی بینالمللی است که بار دیگر اثبات میکند مرزهای علم تنها با تلاش، پشتکار و نوآوری محققان قابل عبور است.
منبع خبر : tvbrics.com
نظرات کاربران