دانشمندان موفق شدهاند مسیر طبیعی ورود به مغز موشها را ترمیم کنند؛ اقدامی که امکان پاکسازی تودهها و گرههای مرتبط با بیماری آلزایمر را فراهم کرده است. تنها پس از سه بار تزریق دارو، در موشهایی که دارای ژنهای مشابه بیماران آلزایمری بودند، نشانههای اصلی این بیماری بهطور چشمگیری معکوس شد.
در فاصله چند ساعت پس از نخستین تزریق، مغز حیوانات آزمایشگاهی کاهش نزدیک به ۴۵ درصدی در تجمع پلاکهای آمیلوئید بتا که از شاخصهای اصلی بیماری آلزایمر محسوب میشود، نشان داد. موشها پیش از درمان علائم افت شناختی داشتند، اما پس از دریافت هر سه دوز دارو، عملکرد آنها در آزمونهای یادگیری فضایی و حافظه با موشهای سالم برابر شد. آثار این بهبود دستکم تا شش ماه پایدار ماند.
این نتایج پیشبالینی تضمینی برای موفقیت در انسانها نیست، اما آغازی امیدوارکننده به شمار میآید؛ به گفته نویسندگان این پژوهش، یافتهها (نویدبخش عصری تازه در تحقیقات دارویی) است.
تیم بینالمللی پژوهشگران که این مطالعه را با همکاری دانشمندان (مؤسسه مهندسی زیستی کاتالونیا-IBEC) و (بیمارستان غرب چین دانشگاه سیچوان-WCHSU) هدایت کردهاند، اعلام کردهاند: «پیامدهای درمانی این دستاورد بسیار عمیق و چشمگیر است.»
رویکرد جدید آنها در درمان آلزایمر، (سد خونی-مغزی) را نه صرفاً مانعی برای عبور، بلکه دروازهای میداند که نیاز به ترمیم دارد. سد خونی-مغزی، دستگاه گردش خون مغز را از بقیه بدن جدا میکند و با جلوگیری از ورود سموم و عوامل بیماریزا، از مرکز آگاهی انسان محافظت مینماید؛ اما همین سد، مانع ورود بسیاری از داروها نیز میشود.
در سالهای اخیر، پژوهشگران تلاش کردهاند با استفاده از بستههای نانویی موسوم به نانوذرات، داروهای ضد آلزایمر را از این سد عبور دهند. همچنین از امواج صوتی (اولتراسوند) برای باز کردن موقت این سد بهمنظور عبور داروها استفاده شده است.
اما بهگفته نویسندگان اصلی پژوهش، جونیانگ چن و پان شیانگ از دانشگاه سیچوان و همکارانشان، این رویکردها سد خونی-مغزی را صرفاً دری برای عبور، و نه بافتی معیوب برای ترمیم، در نظر میگیرند. در مقابل، پژوهشگران در چین و اسپانیا بهجای تلاش برای وارد کردن دارو به مغز، در پی آن هستند که خروج آمیلوئید بتا از مغز را تسهیل کنند.
رویکرد نوآورانه این پژوهش از فرضیهای نوظهور پشتیبانی میکند که بر اساس آن، سد خونی-مغزی در بیماران آلزایمری تضعیف یا دچار اختلال میشود و همین امر موجب تجمع مواد زائد در مغز میگردد.
به گفته تیم بینالمللی پژوهشگران، در بیماری آلزایمر، مشکل تنها محدود به دسترسی نیست؛ بلکه خود سامانهی انتقال در مغز نیز بهطور بیماریزا دچار اختلال عملکرد شده است. دانشمندان در این مطالعه از نانوذرات نه بهعنوان حاملهای غیرفعال دارو، بلکه بهعنوان عوامل فعال تغییر استفاده کردند و از این طریق توانستند جریان عبور مواد از سد خونی-مغزی را اصلاح کرده و فرآیند پاکسازی پلاکهای آمیلوئیدی را در مغز موشها بازگردانند.
به گفته پژوهشگران، نانوذرات مانند مهندسان ریزمقیاس رفتار سلولی عمل میکنند و فرآیند ترمیم را در سطح مولکولی هدایت مینمایند. هدف نهایی آنها پروتئینی به نام LRP1 اندوتلیال است که در حذف پلاکهای آمیلوئید بتا در ناحیه سد خونی-مغزی نقش دارد.
جوزپه باتالیا، مهندس زیستی از مؤسسه مهندسی زیستی کاتالونیا (IBEC)، توضیح میدهد: «تأثیر بلندمدت این روش از طریق بازسازی رگهای خونی مغز حاصل میشود. تصور ما این است که این روند مانند یک زنجیره عمل میکند: زمانی که مواد سمی مانند آمیلوئید بتا تجمع مییابند، بیماری پیشرفت میکند. اما هنگامی که سیستم عروقی دوباره توان عملکرد طبیعی خود را به دست آورد، شروع به پاکسازی آمیلوئید بتا و دیگر مولکولهای مضر میکند و در نتیجه کل سامانه به تعادل بازمیگردد.»
او میافزاید: «نکته چشمگیر اینجاست که نانوذرات ما خود بهعنوان دارو عمل میکنند و بهنظر میرسد یک سازوکار بازخوردی را فعال میسازند که مسیر پاکسازی را به سطح طبیعی بازمیگرداند.»
در حال حاضر، یافتن درمانهای مؤثر برای بیماری آلزایمر همچنان چالشی بزرگ است. داروهای جدیدی که بر هدف قرار دادن تودهها و گرههای غیرطبیعی در مغز متمرکزند، تاکنون نتایج متناقضی به همراه داشتهاند. در حالی که داروهایی مانند لکانماماب و دونانماماب میتوانند تا حدی روند بروز علائم آلزایمر را کند کنند، اما هیچکدام قادر به متوقف کردن یا بازگرداندن بیماری نیستند، صرفنظر از میزان تلاش دانشمندان.
برخی از پژوهشگران بر این باورند که تحقیقات در مسیر تکراری گرفتار شده است؛ آنها میگویند تمرکز بیشازحد بر پاکسازی پلاکها و گرههای درون مغز ممکن است ما را از حقیقت دور کرده باشد، زیرا منشأ واقعی آلزایمر شاید در مرزهای مغز باشد، نه در درون آن.
جولیا دادلی، رئیس بخش تحقیقات در مؤسسه (تحقیقات آلزایمر بریتانیا-Alzheimer’s Research UK) که در این مطالعه نقشی نداشته، معتقد است هنوز برای قضاوت درباره اثربخشی این راهبرد در انسانها زود است. او یادآور میشود که ساختار عروقی مغز موشها با انسانها تفاوت دارد و این پژوهش تنها بر نوعی خاص از زوال عقل در گروهی محدود از جوندگان متمرکز بوده است.
با این حال، دادلی میگوید نتایج این تحقیق به شواهد فزایندهای میافزاید که نشان میدهد ترمیم خودِ سد خونی-مغزی میتواند راهی نو برای درمان آلزایمر باشد. او مینویسد: «چنین پژوهشهایی هرچند در مراحل ابتدایی برای نزدیکتر شدن ما به کشف درمان قطعی آلزایمر حیاتیاند.»
منبع خبر : sciencealert.com
نظرات کاربران