محققان دانشگاه شیراز اخیراً موفق به طراحی و ساخت یک دستگاه نوآورانه بینایی-بویایی شدهاند که هدف اصلی آن تشخیص زودهنگام سرطانهای خونی است. این فناوری پیشرفته میتواند تحولی در روند شناسایی بیماریهایی مانند لوکمی ایجاد کند، بیماریای که تشخیص دیرهنگام آن میتواند پیامدهای جبرانناپذیری برای بیماران داشته باشد. استفاده از روشهای غیرتهاجمی و سریع برای تشخیص سرطان همواره یکی از مهمترین اهداف پژوهشگران در سراسر جهان بوده و این دستاورد تازه میتواند گام مهمی در این مسیر باشد.
سیستم طراحی شده توسط محققان شیراز، بر پایه نانومواد ویژه کار میکند. این نانومواد شامل نقاط کوانتومی کربنی فلورسانت و خوشههای فلزی نانو است که قادرند ترکیبات آلی فرار یا VOCs موجود در خون را شناسایی کنند. این ترکیبات، به دلیل ارتباط شناختهشده با بیماری لوکمی، شاخص مهمی برای تشخیص اولیه سرطان خون به شمار میآیند. با شناسایی تغییرات جزئی در این ترکیبات، دستگاه میتواند به طور غیرتهاجمی هشدارهای اولیهای در مورد وجود سلولهای سرطانی ارائه دهد.
یکی از ویژگیهای برجسته این دستگاه، طراحی ساده و کمحجم آن است. دستگاه شامل یک نوار کاغذی پوششدار با عناصر حسگری است که در داخل یک محفظه کوچک ساخته شده با چاپگر سهبعدی قرار میگیرد. طراحی جمع و جور آن، امکان استفاده در آزمایشگاههای کوچک، مراکز درمانی دورافتاده و حتی محیطهای بالینی با امکانات محدود را فراهم میکند. برای انجام آزمایش، تنها ۶۰ میکرولیتر نمونه خون کافی است که حجم بسیار کمی محسوب میشود و این ویژگی، آزمایش را برای بیماران کمخطر و راحت میسازد.
نحوه عملکرد دستگاه نیز ساده اما هوشمندانه است. نمونه خون پس از قرار گرفتن در محفظه، به مدت سه ساعت گرم میشود تا واکنشهای لازم بین ترکیبات آلی فرار و حسگرها رخ دهد. این فرآیند باعث ایجاد تغییرات قابل مشاهدهای در حسگرها میشود که سپس توسط یک نرمافزار کامپیوتری تحلیل میگردد. نتیجه تحلیل، به وضوح نشان میدهد که نمونه خون سالم است یا دارای سلولهای سرطانی میباشد. این روش سریع و کمدردسر، امکان تشخیص اولیه سرطان را بدون نیاز به روشهای پیچیده و زمانبر فراهم میکند.
در مرحله آزمایشی، دستگاه بر روی نمونههای خون ۷۰ بیمار با تشخیص تازه لوکمی حاد و ۵۱ داوطلب سالم در محدوده سنی ۲۰ تا ۵۰ سال مورد آزمایش قرار گرفت. نتایج اولیه بسیار امیدوارکننده بود و نشان داد که دستگاه توانست به طور دقیق نمونههای سرطانی را از نمونههای سالم تفکیک کند. این موفقیت اولیه، نویددهنده آیندهای است که در آن تشخیص سرطان خون با سرعت و دقت بیشتری انجام شود و بسیاری از بیماران بتوانند درمان خود را در مراحل اولیه بیماری آغاز کنند.
محققان دانشگاه شیراز با تأکید بر اهمیت ادامه تحقیقات، اعلام کردند که برای تأیید نتایج و حرکت به سمت استفاده بالینی، مطالعات بیشتری با گروههای بزرگتر از بیماران لازم است. آنها اشاره کردند که هرچند نتایج اولیه مثبت است، اما برای تبدیل این فناوری به یک ابزار استاندارد در پزشکی بالینی، تحقیقات تکمیلی و ارزیابیهای گستردهتر ضروری است.
یکی از نکات قابل توجه این است که این دستگاه نه تنها میتواند در تشخیص سرطان خون کاربرد داشته باشد، بلکه در صورت تأیید، امکان استفاده از آن برای شناسایی سایر بیماریهای مرتبط با نشانگرهای زیستی مشابه نیز وجود دارد. این قابلیت میتواند دامنه کاربرد دستگاه را فراتر از لوکمی گسترش دهد و به ابزاری چندمنظوره در حوزه تشخیص پزشکی تبدیل شود.
این دستاورد، نمونهای از پیشرفتهای علمی در ایران و توانایی محققان داخلی در توسعه فناوریهای نوین پزشکی است. ترکیب علوم نانو، حسگری و هوش مصنوعی در این دستگاه، نشاندهنده همگرایی علم و فناوری برای حل مشکلات واقعی در حوزه سلامت است. محققان امیدوارند که با ادامه مطالعات و همکاریهای بینالمللی، این فناوری به مرحله تجاریسازی و استفاده بالینی برسد و جایگزین روشهای تشخیصی پیچیده و پرهزینه موجود شود.
به طور خلاصه، این دستگاه کوچک بینایی-بویایی، با حجم کم نمونه خون مورد نیاز، سرعت بالا در تشخیص، و دقت قابل توجه، میتواند انقلابی در روشهای تشخیص سرطانهای خونی ایجاد کند. با پیشرفت تحقیقات و تأیید نتایج، آیندهای را میتوان تصور کرد که تشخیص سرطان در مراحل اولیه سادهتر، سریعتر و کمهزینهتر از همیشه باشد و بیماران بیشتری بتوانند از مزایای درمان زودهنگام بهرهمند شوند.
منبع خبر : tvbrics.com
نظرات کاربران