آیا می‌دانید زخم دهانه رحم به چه دلیل ایجاد می‌شود؟ علائم آن چیست و چگونه می‌توان با استفاده از روش‌های درمانی ورم رحم ناشی از آن را کاهش داد؟ برای تشخیص سرویسیت باید به کدام متخصص مراجعه کرد؟ در این مقاله از مجله سیمدخت به بررسی علائم، علل، روش‌های تشخیص و درمان زخم دهانه رحم یا سرویسیت خواهیم پرداخت.
سرویسیت یا زخم دهانه رحم چیست؟
دهانه رحم یا سرویکس مجرای باریکی است که رحم و واژن را به یکدیگر متصل می‌کند. هر ماه خون قاعدگی از رحم به‌وسیله دهانه رحم خارج شده و وارد واژن می‌شود. زمانی که یک زن زایمان می‌کند، دهانه رحم گشاد می‌شود تا اجازه دهد کودک وارد کانال زایمان شود.
با این حال، اگر چیزی باعث تحریک دهانه رحم شود و منجر به التهاب گردد، به این وضعیت سرویسیت، التهاب یا زخم دهانه رحم گفته می‌شود. اگرچه برخی افراد ممکن است در طول این التهاب هیچ علامتی نداشته باشند، اما این عارضه معمولاً با ترشحات واژینال، خونریزی یا درد هنگام مقاربت و همچنین تحریک ناحیه فرج یا واژن همراه است. افراد ممکن است دچار سرویسیت حاد (که معمولاً به‌دلیل عفونت ایجاد می‌شود) یا مزمن (که معمولاً ناشی از تحریک است) شوند.
این بیماری در اکثر موارد با استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شود. اما در برخی موارد دیگر، درمان با لیزر یا روش‌های دیگر صورت می‌گیرد. طبق تحقیقات، بیش از نیمی از زنان بالغ و مردان تراجنسیتی که در بدو تولد واژن داشتند (AFAB) در مقاطعی از زندگی خود به این عارضه مبتلا می‌شوند.
این بیماری مسری است و می‌تواند به شریک جنسی شما منتقل شود؛ بنابراین، حداقل تا هفت روز پس از تشخیص و دریافت درمان (حتی در صورت نداشتن علائم بیماری) از برقراری رابطه جنسی پرهیز کنید.
دلایل زخم دهانه رحم
عفونت، عامل اصلی ابتلای افراد به سرویسیت حاد است. این عفونت زمانی رخ می‌دهد که باکتری‌ها به داخل رحم وارد می‌شوند. علل شایع سرویسیت عفونی عبارتند از:
- باکتری‌های استافیلوکوک یا استرپتوکوک
- کلامیدیا (که تقریباً 40 درصد موارد سرویسیت را شامل می‌شود)
- سوزاک
- ویروس تبخال تناسلی (HSV-2)
- تریکومونیازیس
- مایکوبلاسمای تناسلی
علل غیرعفونی زخم دهانه رحم نیز به قرارگیری در معرض مواد شیمیایی یا تحریک مکانیکی مربوط می‌شوند. این عوامل شامل:
- تحریک شیمیایی ناشی از اسپرم‌کش‌ها یا لاتکس موجود در کاندوم‌ها
- واکنش به دیافراگم‌ها، کلاهک‌های دهانه رحم، تامپون‌ها یا پساری‌ها (پساری وسیله‌ای انعطاف‌پذیر برای نگه‌داشتن اندام‌های داخلی لگن است)
- پرتودرمانی یا بیماری‌های التهابی سیستمیک (درمان سرطان یا مراحل پیشرفته سرطان دهانه رحم ممکن است بر بافت دهانه رحم تأثیر بگذارد. اگرچه این مورد نادر است، اما می‌تواند علائم التهاب دهانه رحم را ایجاد کند)
توجه: بارداری نیز می‌تواند به‌واسطه تأثیر بر سطح هورمون‌ها منجر به سرویسیت یا التهاب دهانه رحم شود، زیرا در این دوران دهانه رحم بسیار حساس‌تر است.
افراد مستعد
افرادی که دارای چندین شریک جنسی یا رفتارهای جنسی پرخطر هستند، در معرض خطر ابتلا به سرویسیت قرار دارند. همچنین، افرادی که سابقه بیماری‌های مقاربتی یا عفونت‌های مرتبط با آن را دارند، یا کسانی که شریک جنسی‌شان به این بیماری‌ها مبتلا است، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت دهانه رحم قرار می‌گیرند.
اما اعمال جنسی تنها دلیل ابتلا به این عارضه نیستند. به‌طوری‌که برخی از افراد در اثر تحریک ناشی از تامپون یا دیافراگم و . … نیز ممکن است دچار زخم واژن شوند.
اولین نشانه سرویسیت، مشاهده ترشحات غیرطبیعی واژن است
نشانه‌های زخم دهانه رحم
تنها راه مطمئن برای تشخیص ابتلا به سرویسیت، ارزیابی علائم خود با ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی است. نشانه‌های التهاب دهانه رحم شامل موارد زیر می‌باشد:
- ترشحات غیرطبیعی واژن که ممکن است زرد، سفید یا خاکستری باشند و باعث بوی نامطبوع شوند.
- احساس فشار یا درد در ناحیه لگن یا شکم.
- خونریزی خفیف غیرمنتظره واژینال (مانند خونریزی بعد از رابطه جنسی یا بین دوره‌های قاعدگی).
- مقاربت دردناک.
- احساس درد در هنگام معاینات دهانه رحم.
- تب (که به‌ندرت اتفاق می‌افتد).
- مشکلات ادراری مانند درد، تکرر یا سختی در هنگام ادرار.
- سوزش و خارش در ناحیه واژن.
اگر متوجه هر یک از علائم فوق شدید یا در گذشته دچار عارضه بیماری مقاربتی STD بودید، دراسرع‌وقت به دنبال مراقبت‌های پزشکی باشید. همچنین به یاد داشته باشید که سرویسیت همیشه توسط بیماری‌های مقاربتی ایجاد نمی‌شود و برخی از موارد ناشی از صدمات، آلرژی یا عدم تعادل باکتریایی نیز باعث بروز این عارضه در فرد می‌شود.
ازآنجایی‌که برخی از افراد علائم زخم واژن را تجربه نمی‌کنند. باید، برای تشخیص وجود هرگونه ناهنجاری تحت معاینات منظم توسط متخصص زنان قرار گیرند.
عوارض سرویسیت
عوارض اصلی سرویسیت شامل آندومتریت، بیماری التهابی لگن (PID) و خطر بروز عوارض احتمالی در دوران بارداری است. علائم بالینی سرویسیت و آندومتریت ممکن است مشابه علائمی باشد که بیماران مبتلا به PID تجربه می‌کنند. برای زنان مبتلا به عفونت‌های دستگاه تناسلی تحتانی، خطر ابتلا به PID بسته به تأخیر در تشخیص، وجود عفونت همزمان و سایر عوامل وابسته به میزبان، بین ۲۰ تا ۸۰ درصد برآورد می‌شود.
علاوه بر این، وجود التهاب در دهانه رحم می‌تواند به انتقال HIV کمک کند و حساسیت به عفونت‌های ویروسی را افزایش دهد. مکانیسم‌هایی که سرویسیت ممکن است از طریق آن‌ها به انتقال HIV کمک کند، شامل موارد زیر است:
- افزایش تکثیر ویروسی در زمینه عفونت یا التهاب، به‌ویژه در حضور سیتوکین‌های پیش‌التهابی بالا.
- اختلال در مخاط دهانه رحم.
- تعداد بیشتر سلول‌های آلوده به HIV در ترشحات دهانه رحم.
همچنین، تحقیقات نشان داده‌اند که بین وجود ژنوم HIV در ترشحات دهانه رحم و سرویسیت ارتباط وجود دارد و بیان HIV در دستگاه تناسلی می‌تواند بسته به علت سرویسیت به روش‌های مختلف تغییر کند.
شواهدی نیز مبنی بر نقش التهاب مزمن دهانه رحم در پاتوژنز سرطان دهانه رحم وجود دارد. برخی از ژنوتیپ‌های ویروس پاپیلومای انسانی (HPV)، به‌ویژه سویه‌های ۱۶ و ۱۸، در ایجاد اکثر سرطان‌های دستگاه تناسلی مؤثر هستند. نقش این ویروس‌ها در سرویسیت همچنان نامشخص است. برخی مطالعات نشان داده‌اند که بین میزان التهاب دهانه رحم و وجود ضایعات داخل اپیتلیال سنگ‌فرشی رابطه مستقیمی وجود دارد.
و اما عوارض سرویسیت در زنان باردار:
عواقب التهاب دهانه رحم در دوران بارداری و عوارض جانبی احتمالی آن بر نوزادانی که مادرانشان در این دوران به زخم واژن مبتلا بوده‌اند، همچنان مورد بحث و بررسی قرار دارد. اکثر مقالات منتشر شده در این زمینه تنها به بررسی سرویسیت ناشی از پاتوژن‌های شناخته‌شده‌ای مانند گونوکوک و کلامیدیا پرداخته‌اند. در زنان باردار، عفونت C. trachomatis با افزایش خطر بروز حاملگی خارج از رحم، زایمان زودرس، پارگی زودرس غشای رحم، سقط جنین و عوارض دوران کودکی مرتبط است.
با این حال، برخی از مطالعات هیچ تفاوت آماری معناداری بین خطر زایمان زودرس یا پارگی زودرس غشای رحم در زنان مبتلا به سرویسیت ناشی از کلامیدیا و گونوکوک و زنانی که بدون عفونت بودند، پیدا نکردند. در عین حال، در برخی دیگر از تحقیقات، ارتباط آماری معناداری بین عفونت C. trachomatis و خطر سقط جنین خودبه‌خودی در جمعیت‌هایی که شیوع بالای عفونت ناشی از این باکتری را داشتند، مشاهده شد (۱۷.۴ درصد).
در مورد M. genitalium نیز ارتباط معناداری بین عفونت ناشی از این باکتری و خطر سقط خودبه‌خودی و زایمان زودرس مشاهده شده است.
پاپ اسمیر یکی از دقیق‌ترین راه‌های تشخیص زخم دهانه رحم است
تشخیص زخم دهانه رحم
التهاب دهانه رحم می‌تواند در طول معاینه کامل لگن تشخیص داده شود. همچنین، ممکن است آزمایش پاپ‌اسمیر نیز انجام شود. در این آزمایش، از یک سوآب (ابزاری ساده مشابه گوش‌پاک‌کن که برای نمونه‌گیری استفاده می‌شود) برای جمع‌آوری سلول‌ها از رحم و دهانه رحم به‌منظور بررسی ناهنجاری‌ها استفاده می‌شود. پزشک زنان همچنین از ترشحات واژینال نمونه‌برداری می‌کند تا عفونت‌هایی مانند سوزاک، کلامیدیا، تریکوموناس و واژینوز باکتریایی را آزمایش کند. در مرحله بعد، پزشک معاینه دستی کامل لگن را انجام می‌دهد تا وجود یا عدم وجود علائم زیر را بررسی کند:
- هرگونه قرمزی در دهانه رحم
- ترشحات واژینال
- خونریزی از واژن یا دهانه رحم
- التهاب دیواره‌های واژن
پیشگیری از سروسیت یا زخم دهانه رحم
اگرچه همیشه نمی‌توان از زخم‌های واژنی جلوگیری کرد، اما با رعایت اصول رابطه جنسی ایمن می‌توان خطر ابتلا را کاهش داد. برای مثال، استفاده مداوم و صحیح از کاندوم پیش از رابطه جنسی می‌تواند خطر ابتلا به بیماری‌های مقاربتی مانند سوزاک و کلامیدیا که ممکن است منجر به التهاب دهانه رحم شوند، کاهش دهد. همچنین بهتر است از استفاده محصولات بهداشتی زنانه مانند تامپون و صابون‌های معطر خودداری کنید، زیرا ممکن است باعث تحریک و التهاب واژن و دهانه رحم شوند. انتخاب لباس زیر نخی و با قابلیت تنفس نیز می‌تواند از ایجاد رطوبت و رشد باکتری‌های منجر به عفونت جلوگیری کند.
داشتن رابطه طولانی‌مدت با یک شریک جنسی سالم و متعهد نیز می‌تواند احتمال ابتلا به بیماری‌های مقاربتی را کاهش دهد. در غیر این صورت، تعداد شرکای جنسی را محدود کنید و از برقراری رابطه با فردی که زخم تناسلی یا ترشحات غیرعادی دارد، خودداری کنید. همچنین اگر مبتلا به دیابت هستید، کنترل منظم قند خون به جلوگیری از عفونت کمک می‌کند.
درمان زخم دهانه رحم
تصمیم‌گیری برای آغاز درمان تجربی یا هدفمند در زنان مبتلا به سرویسیت باید با توجه به عواملی مانند سن، زمینه‌های اپیدمیولوژیک، و دسترسی به تست‌های تشخیصی انجام شود. برای زنانی که در معرض خطر بالای عفونت از عوامل بیماری‌زا قرار دارند (مانند افراد زیر ۲۵ سال و کسانی که شریک جنسی جدید یا مبتلا به STI دارند)، درمان تجربی برای C. trachomatis و N. gonorrhoeae توصیه می‌شود، به‌ویژه زمانی که تست‌های تشخیصی مناسبی مانند NAA در دسترس نیستند. در زنان با خطر پایین برای بیماری‌های مقاربتی، می‌توان درمان را تا زمان آماده شدن نتایج آزمایش‌های تشخیصی به تأخیر انداخت.
درمان خانگی زخم دهانه رحم
برخی از درمان‌های خانگی که ممکن است به بهبود زخم دهانه رحم کمک کنند، شامل موارد زیر هستند:
مصرف داروهای سنتی چینی
درمان‌های طب سنتی چینی، شامل گیاهان دارویی چینی، ممکن است برای درمان زخم دهانه رحم مؤثر باشند. چراکه گیاهان دارویی خاصیت ضدالتهابی دارند.
مصرف پروبیوتیک (همچون ماست‌های پروبیوتیک)
مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۴ نشان می‌دهد که پروبیوتیک‌ها ممکن است در درمان واژینوز باکتریایی، که یکی از عوامل التهاب دهانه رحم به‌شمار می‌رود، مؤثر باشند.
خوردن سیر یا مکمل‌های آن
سیر خواص ضدباکتریایی قوی دارد. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۴ نشان داد که مصرف مکمل‌های سیر می‌تواند در درمان واژینوز باکتریایی مؤثر واقع شود.
چای سبز
چای سبز نقشی حفاظتی در کاهش ریسک ابتلا به سرطان تخمدان و مخاط رحم دارد.
نکته: پیش از تصمیم‌گیری درباره آغاز یک دوره درمانی، حتماً با پزشک متخصص زنان مشورت کنید. زیرا این روش‌های جایگزین همچنان نیاز به مطالعات بیشتری دارند و در حال حاضر به‌عنوان درمان خط اول برای سرویسیت یا عفونت‌های واژن توصیه نمی‌شوند. همچنین، توجه داشته باشید که درمان‌های خانگی باید به‌عنوان مکمل در کنار درمان‌های پزشکی استفاده شوند و نمی‌توانند جایگزین یکدیگر باشند.
درمان دارویی سرویسیت
درمان زخم واژن معمولاً با آنتی‌بیوتیک‌هایی جهت از بین بردن عفونت‌های باکتریایی انجام می‌شود. افراد زیر ۲۵ سال یا کسانی که رفتارهای جنسی پرخطر دارند، حتی در صورت عدم شناسایی باکتری، ممکن است تحت درمان آنتی‌بیوتیکی قرار گیرند، زیرا تشخیص برخی باکتری‌ها دشوار است اما احتمال حضور آن‌ها وجود دارد.
آنتی‌بیوتیک‌ها برای بیماری‌های مقاربتی نظیر سوزاک، کلامیدیا یا واژینوز باکتریایی تجویز شده و در بسیاری از موارد، سرویسیت را درمان می‌کنند. با این حال، مصرف آن‌ها باید طبق دستور پزشک باشد و ممکن است برای بهبودی کامل دو هفته زمان نیاز باشد. در صورت تشخیص عفونت ناشی از سوزاک یا کلامیدیا، پزشک ممکن است تکرار آزمایش را توصیه کند.
بسته به نوع عامل بیماری‌زا، پزشک ممکن است داروهای خاصی تجویز کند. برای تبخال تناسلی، داروهای ضدویروسی ممکن است به کاهش دوره علائم کمک کنند، هرچند که تبخال درمان قطعی ندارد و یک بیماری مزمن است که امکان انتقال به شریک جنسی نیز دارد. در صورت وجود عفونت قارچی، داروهای ضدقارچ توصیه می‌شود.
درمان تجربی پیشنهادی شامل آزیترومایسین، یک گرم خوراکی به صورت دوز واحد یا داکسی‌سایکلین، ۱۰۰ میلی‌گرم خوراکی، دوبار در روز به مدت هفت روز است. اگر بیمار در معرض خطر بالای عفونت گنوکوکی باشد، سفتریاکسون با دوز عضلانی ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ میلی‌گرم در یک دوز تجویز می‌شود.
برای پاتوژن M. genitalium، آزیترومایسین درمان انتخابی است، اما به دلیل ظهور سویه‌های مقاوم، در صورت نارسایی درمانی، موکسی‌فلوکساسین با دوز ۴۰۰ میلی‌گرم در روز به مدت ۷ تا ۱۴ روز توصیه می‌شود.
در بیمارانی که عامل مقاربتی تشخیص داده شده، غربالگری HIV و سیفلیس و ردیابی تماس‌های جنسی ضروری است. در مورد بیمارانی که عامل بیماری‌زا در آن‌ها قابل شناسایی نیست، مدیریت درمان نیاز به ارزیابی‌های بالینی بیشتر دارد و در صورت نیاز باید بررسی عوامل غیرعفونی انجام شود.
فریز زخم دهانه رحم
در صورتی که عفونت دهانه رحم ناشی از دیسپلازی یا زخم دهانه رحم باشد، پزشک ممکن است کرایوسرجری را توصیه کند. در این روش، با انجماد عمیق بافت دهانه رحم، بافت‌های غیرطبیعی از بین می‌روند. همچنین می‌توان از نیترات نقره برای نابودی سلول‌های غیرعادی استفاده کرد. توجه داشته باشید که این روش‌ها ممکن است دقت نتایج تست پاپ‌اسمیر را که برای تشخیص سرطان دهانه رحم به‌کار می‌رود، کاهش دهند.
لیزر زخم دهانه رحم
درمان کوتر یا لیزر برای حذف سلول‌های غیرطبیعی دهانه رحم به‌کار می‌رود و به سلول‌های سالم اجازه رشد مجدد می‌دهد. این روش در کلینیک‌های سرپایی با بی‌حسی موضعی انجام می‌شود و معمولاً یک جلسه کافی است. با این حال، استفاده از لیزر تراپی ممکن است در آینده تشخیص ضایعات پیش‌سرطانی را تحت تأثیر قرار دهد و بیمار را از یک کولپوسکوپی مؤثر محروم کند. همچنین، در صورتی که سرطان کم‌تهاجم تحت درمان با کوتر یا لیزر قرار گیرد، احتمال دارد پیشرفت آن نادیده گرفته شود و به مرور به سرطان عمقی تبدیل شود که برای ماه‌ها یا حتی سال‌ها بدون درمان باقی بماند.
پلاسما تراپی زخم دهانه رحم
تزریق مستقیم پلاسمای غنی از پلاکت به نواحی آسیب‌دیده دهانه رحم می‌تواند به تسریع روند بهبود و کاهش التهاب آن کمک کند. این روش که به عنوان تزریق PRP شناخته می‌شود، از پلاکت‌های خود فرد استفاده می‌کند و به همین دلیل معمولاً بیمارانی که این درمان را دریافت می‌کنند، واکنش نامطلوبی نسبت به تزریق ندارند. با این حال، ممکن است در محل تزریق یا نواحی اطراف آن، احساس تحریک، درد یا خونریزی کنند.
نوعی از پلاسما درمانی نیز وجود دارد که برای درمان عفونت‌های واژن، که می‌تواند باعث التهاب و زخم واژن شود، مورد استفاده قرار می‌گیرد. این روش با استفاده از دستگاه پلاسما، که یک لوله شیشه‌ای بلند است، انجام می‌شود. دستگاه برای چند دقیقه در داخل واژن قرار می‌گیرد و با کمک جریان الکتریکی، پلاسما تولید می‌کند. این پلاسما با برخورد به مخاط، گازی به نام دی‌اکسید کربن ایجاد می‌کند.
گاز دی‌اکسید کربن خاصیت استریل‌کنندگی دارد که به بهبود میکروارگانیسم‌های واژینال و زخم‌های مرتبط با آن کمک می‌کند. استفاده همزمان از این دستگاه و دارودرمانی می‌تواند تأثیر بسزایی در درمان و رفع عفونت واژن داشته باشد.
زمان مراجعه به پزشک
هر زمان که با علائم غیرعادی مانند ترشحات واژینال، خونریزی غیر قاعدگی، تحریک یا درد در حین مقاربت مواجه شدید، به پزشک مراجعه کنید تا معاینات لازم توسط متخصص زنان انجام شود. همان‌طور که گفته شد، برخی افراد ممکن است علائم مرتبط با دهانه رحم را تجربه نکنند، بنابراین انجام معاینات منظم در این زمینه بسیار مهم و ضروری است.
سوالات متداول پیرامون سرویسیت
آیا اندومتریوز می‌تواند باعث التهاب دهانه رحم شود؟
خیر. آندومتریوز وضعیتی است که در آن بافتی که معمولاً داخل رحم قرار دارد، در خارج از رحم رشد می‌کند. هیچ شواهدی مبنی بر ارتباط میان آندومتریوز و سرویسیت وجود ندارد.
آیا سرویسیت بر قاعدگی شما تأثیر می‌گذارد؟
خیر، همیشه این‌گونه نیست. با این حال، برخی از افرادی که دچار التهاب دهانه رحم هستند، ممکن است خونریزی بین دوره‌های قاعدگی را تجربه کنند.
آیا IUD می‌تواند باعث التهاب دهانه رحم شود؟
خیر، اما اگر IUD در زمانی که سرویسیت فعال ناشی از سوزاک یا کلامیدیا دارید، قرار داده شود، ممکن است منجر به بیماری التهابی لگن شود. این حالت نادر است، اما اگر قبل از قرار دادن IUD نگران ابتلا به عفونت‌های مقاربتی هستید، باید این موضوع را با پزشک خود در میان بگذارید.
آیا زخم واژن بر باروری تأثیر می‌گذارد؟
در برخی موارد، بله. سرویسیت ناشی از کلامیدیا یا سوزاک می‌تواند به لوله‌های فالوپ و دیواره رحم گسترش یابد. این وضعیت ممکن است منجر به بیماری التهابی لگن (PID) شود که بر اندام‌های تولیدمثل تأثیر می‌گذارد و در صورت عدم درمان، می‌تواند مشکلات باروری و پریتونیت، که یک عفونت خطرناک و تهدیدکننده زندگی است، به‌دنبال داشته باشد.
نتیجه‌گیری
اگر مشکوک به ابتلا به سرویسیت هستید، به‌سرعت با ارائه‌دهنده خدمات بهداشتی خود مشورت کنید. این وضعیت در صورت عدم درمان می‌تواند به شریک جنسی شما منتقل شده یا منجر به مشکلات جدی‌تری در سلامت شود. با این حال، خبر خوش این است که اگر به‌موقع شناسایی شود، این بیماری به‌خوبی قابل درمان است.
منابع : mayoclinic
نظرات کاربران