روسیه در آستانه اجرای طرحی بزرگ و ارزشمند قرار دارد که هدف آن تهیه فهرست جامع نسخ خطی فارسی موجود در کتابخانههای این کشور است؛ اقدامی که نه تنها جنبه فرهنگی و تاریخی دارد، بلکه نشانهای روشن از گسترش همکاریهای علمی و تمدنی میان ایران و روسیه به شمار میرود. این توافق مهم در جریان دیدار عباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ایران، با دنیس تسیپکین، مدیرکل کتابخانه ملی روسیه به دست آمد و میتواند آغازگر فصلی تازه در تعاملات فرهنگی دو کشور باشد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در این نشست، کتابخانه ملی روسیه را «گنجینه و میراث بشری» دانست و با تأکید بر جایگاه این مرکز علمی و پژوهشی در حوزه ایرانشناسی، خاطرنشان کرد که بسیاری از منابع اصیل و ارزشمند تاریخ و فرهنگ ایران در این کتابخانه نگهداری میشود. او با اشاره به تدوین «توافق جامع راهبردی ایران و روسیه» که در حال شکلگیری است، همکاری در زمینه نسخ خطی را فرصتی کمنظیر برای دو کشور عنوان کرد؛ فرصتی که میتواند به کشف دوباره بخشهای مغفول تاریخ مشترک ایران و جهان اسلام یاری رساند.
از سوی دیگر، دنیس تسیپکین نیز بر اهمیت همکاریهای فرهنگی میان دو کشور تأکید کرد و از آمادگی کتابخانه ملی روسیه برای تبادل استادان برجسته، پژوهشگران جوان و کارشناسان اسناد تاریخی با همتایان ایرانی سخن گفت. او این اقدام را راهی برای انتقال تجربیات علمی و تقویت پیوندهای علمی و فرهنگی میان نسلهای جدید پژوهشگران ایران و روسیه دانست.
توافق طرفین تنها به گفتوگو محدود نمانده و به صورت عملی وارد فاز اجرایی خواهد شد. در این راستا، قرار است با مشارکت مؤسسه نسخ خطی آکادمی ملی علوم روسیه، پروژهای مشترک آغاز شود تا نسخ خطی فارسی موجود در مجموعههای روسیه به شکل علمی و نظاممند فهرستنویسی شود. این پروژه نه تنها دسترسی پژوهشگران و محققان را به منابع تاریخی آسانتر میکند، بلکه به حفظ و معرفی بهتر میراث مکتوب فارسی نیز کمک شایانی خواهد کرد.
نسخ خطی فارسی، گنجینهای عظیم از دانش، تاریخ، فلسفه، ادبیات و علوم گوناگون هستند که قرنها دست به دست گشته و اکنون در گوشه و کنار جهان، بهویژه در کتابخانههای بزرگ روسیه، نگهداری میشوند. بسیاری از این آثار متعلق به دورههایی هستند که روابط ایران و روسیه در اوج تبادلات علمی و فرهنگی قرار داشته است. کارشناسان بر این باورند که فهرستنویسی دقیق این نسخ میتواند پرده از بخشهای ناشناختهای از تاریخ اندیشه و فرهنگ ایرانی بردارد.
در همین راستا، منابع آگاه میگویند که بخشی از این پروژه به دیجیتالیسازی نسخ خطی نیز اختصاص خواهد یافت تا علاوه بر پژوهشگران حاضر در روسیه، علاقهمندان و محققان سراسر جهان بتوانند از طریق بسترهای اینترنتی به این منابع ارزشمند دسترسی پیدا کنند. دیجیتالیسازی، ضمن حفاظت از اصل نسخهها در برابر فرسودگی و آسیب، امکان استفاده گستردهتر از میراث علمی و فرهنگی فارسی را فراهم میآورد.
تجربه کشورهای مختلف نشان داده است که همکاریهای بینالمللی در زمینه میراث مکتوب، نه تنها به افزایش تعاملات علمی میانجامد، بلکه به عنوان پلی میان ملتها عمل کرده و تصویری روشنتر از تاریخ و تمدنهای مختلف به جهان عرضه میکند. در این چارچوب، توافق ایران و روسیه در حوزه نسخ خطی فارسی را میتوان نقطه عطفی در تعاملات فرهنگی دو کشور دانست؛ بهویژه در زمانی که روابط سیاسی و اقتصادی تهران و مسکو نیز وارد مرحلهای تازه شده است.
کارشناسان فرهنگی معتقدند این همکاری میتواند الگویی برای سایر کشورها نیز باشد؛ کشورهایی که در کتابخانههایشان آثار فارسی وجود دارد و تاکنون فرصت یا امکان کافی برای فهرستنویسی و معرفی آنها فراهم نشده است. از سوی دیگر، محققان ایرانی نیز از این طریق خواهند توانست با دسترسی گستردهتر به نسخ خطی موجود در روسیه، پژوهشهای عمیقتری را در حوزه تاریخ و تمدن ایرانی–اسلامی دنبال کنند.
این توافق، علاوه بر بعد علمی و فرهنگی، بار معنوی مهمی نیز دارد. نسخ خطی نه تنها متونی مکتوب بلکه حاملان هویت و میراث ملتها هستند. هر برگ از این دستنوشتهها، روایتگر بخشی از تاریخ، اندیشهها و باورهای گذشتگان است. بنابراین، اقدام مشترک ایران و روسیه برای فهرستبرداری و حفاظت از این آثار، اقدامی در راستای پاسداشت هویت فرهنگی و تمدنی بشریت خواهد بود.
در پایان میتوان گفت که پروژه مشترک ایران و روسیه در زمینه فهرستنویسی نسخ خطی فارسی، نه تنها گامی مؤثر در جهت حفاظت از میراث مکتوب است، بلکه فرصتی تازه برای معرفی این گنجینههای ارزشمند به جامعه علمی جهان فراهم میسازد. این طرح میتواند در آینده، بنیانی برای همکاریهای گستردهتر در حوزه فرهنگ، علم و تمدن میان دو کشور باشد؛ همکاریهایی که میراث دیروز را به سرمایهای ارزشمند برای فردا تبدیل میکنند.
منبع خبر : tvbrics.com
نظرات کاربران