مجلس شورای اسلامی ایران اخیراً گام مهمی در مسیر توسعه فناوریهای نوین برداشته و پیشنویس «قانون ملی هوش مصنوعی» را ارائه کرده است. این اقدام که با هدف ایجاد ساختارهای نهادی، قانونی و نظارتی برای ساماندهی به بخش رو به رشد هوش مصنوعی طراحی شده، بیانگر عزم جدی کشور برای ورود نظاممند به عرصهای است که آینده جهان را رقم خواهد زد.
نمایندگان مجلس در توضیح اهمیت این طرح تأکید کردهاند که هوش مصنوعی دیگر صرفاً یک فناوری پیشرفته نیست، بلکه به موتور محرک تحولات بنیادین در اقتصاد، علم، پزشکی، امنیت و حتی زندگی روزمره تبدیل شده است. از این رو، کشورهای پیشرو جهان به دنبال تدوین قوانین، سیاستها و نهادهایی هستند که نه تنها زمینهساز بهرهبرداری حداکثری از این فناوری شود، بلکه مخاطرات احتمالی آن را نیز مدیریت کند. ایران نیز با ارائه این پیشنویس میکوشد جایگاهی محکم و پایدار در این رقابت جهانی به دست آورد.
بر اساس مفاد اصلی طرح، قرار است «سازمان ملی هوش مصنوعی» تأسیس شود که بهطور مستقیم زیر نظر ریاستجمهوری فعالیت خواهد کرد. این سازمان، اختیارات مستقل، بودجه مشخص و مأموریت روشن برای هدایت کلان پروژههای ملی در حوزه هوش مصنوعی خواهد داشت. کارویژههای اصلی این نهاد شامل ایجاد زیرساختهای فناورانه، حمایت از پژوهشهای علمی، تدوین مقررات و ضوابط حقوقی و نیز تسهیل تعامل میان بخش خصوصی و دولت خواهد بود.
یکی از بخشهای قابل توجه پیشنویس، تمایز قائل شدن میان استارتاپهای فعال در عرصه هوش مصنوعی و شرکتهای دانشبنیان است. در حالی که هر دو بخش مورد حمایت قرار میگیرند، اما برای جلوگیری از تداخل وظایف و همپوشانی فعالیتها، چارچوبهای حمایتی مجزا طراحی خواهد شد. این رویکرد میتواند به شکوفایی اکوسیستم نوآوری کشور کمک کند و مسیر فعالیت بازیگران کوچک و بزرگ را هموار سازد.
طبق برنامهریزی صورت گرفته، پیش از آغاز بررسی لایحه بودجه سال ۲۰۲۶، این طرح بهطور کامل در مجلس به بحث گذاشته خواهد شد. در واقع، سیاستگذاران قصد دارند هوش مصنوعی را نه به عنوان یک موضوع حاشیهای، بلکه به مثابه یک اولویت ملی در دستور کار قرار دهند. تأکید نمایندگان بر این نکته که «هوش مصنوعی یک روند زودگذر نیست»، نشاندهنده دیدگاه راهبردی آنان نسبت به ماهیت دگرگونکننده این فناوری است؛ فناوریای که به باور آنان، میتواند علوم، ارتباطات، بهداشت و بسیاری حوزههای دیگر را متحول کند.
کارشناسان نیز معتقدند تدوین چنین قانونی میتواند به ایران کمک کند تا از فرصتهای بیسابقهای در حوزه اقتصاد دیجیتال بهرهمند شود. در شرایطی که ارزش جهانی بازار هوش مصنوعی هر ساله با سرعت چشمگیر افزایش مییابد، کشورهای فاقد چارچوبهای قانونی و نهادی روشن، در معرض خطر عقبماندگی قرار دارند. در مقابل، کشورهایی که از هماکنون سرمایهگذاری نهادی و قانونی خود را آغاز کنند، قادر خواهند بود در آینده از جایگاه رقابتی بالاتری برخوردار شوند.
از منظر علمی نیز، وجود سازمان ملی هوش مصنوعی میتواند به هماهنگی میان دانشگاهها، مراکز تحقیقاتی و صنایع کمک کند. به این ترتیب، پژوهشگران ایرانی فرصت خواهند یافت پروژههای کلان ملی را با حمایت مالی و حقوقی دولت پیش ببرند. این امر میتواند به ارتقای سطح علمی کشور، تولید دانش بومی و حتی همکاریهای بینالمللی در این حوزه بینجامد.
در حوزه اقتصادی، تصویب این قانون میتواند محرکی برای جذب سرمایهگذاری در بخش خصوصی باشد. شرکتها و استارتاپها با آگاهی از چارچوبهای قانونی شفاف و حمایتهای دولتی، با اطمینان بیشتری وارد عرصه خواهند شد. چنین رویکردی میتواند منجر به ایجاد اشتغال تخصصی، افزایش صادرات خدمات فناورانه و ارتقای رقابتپذیری ایران در بازارهای منطقهای و جهانی شود.
از سوی دیگر، قانونگذاری در این حوزه نقش مهمی در مدیریت چالشها و تهدیدهای احتمالی هوش مصنوعی خواهد داشت. موضوعاتی همچون حفظ حریم خصوصی، امنیت دادهها، تبعیضهای الگوریتمی و پیامدهای اجتماعی ناشی از جایگزینی مشاغل سنتی با فناوریهای نوین، از جمله مواردی هستند که نیازمند چارچوبهای حقوقی و نظارتی دقیقاند. پیشنویس قانون ملی هوش مصنوعی میتواند راهکاری برای مواجهه مسئولانه با این دغدغهها ارائه دهد.
با توجه به تأکید مسئولان، به نظر میرسد ایران تصمیم دارد هوش مصنوعی را بهعنوان یک ستون اساسی در مسیر توسعه آینده خود تعریف کند. این تصمیم نه تنها پاسخی به ضرورتهای داخلی است، بلکه تلاشی برای حضور فعال در عرصه رقابت جهانی نیز محسوب میشود. چرا که آینده جهان در دهههای پیش رو بیتردید تحت تأثیر فناوریهای هوشمند شکل خواهد گرفت و کشورهایی موفق خواهند بود که از امروز برنامهریزی هوشمندانه داشته باشند.
به این ترتیب، پیشنویس «قانون ملی هوش مصنوعی» میتواند نقطه عطفی در سیاستگذاری علمی و فناورانه ایران به شمار آید؛ نقطهای که با تصویب و اجرای آن، مسیر حرکت کشور به سوی آیندهای فناورانه، رقابتی و مبتنی بر دانش بومی هموارتر خواهد شد.
منبع خبر : tvbrics.com
نظرات کاربران