درک احساسات همواره یکی از چالشهای بزرگ انسانها بوده است. افراد اغلب در تشخیص احساسات دیگران دچار تردید میشوند، و حتی متخصصان باتجربه نیز ممکن است علائم ناراحتی، خشم یا اندوه را نادیده بگیرند. اما اکنون، مطالعهای جدید نشان میدهد که هوش مصنوعی (AI) و مدلهای زبانی بزرگ (LLMs) مانند ChatGPT ممکن است در خواندن احساسات و موقعیتهای عاطفی بهتر از بسیاری از انسانها عمل کنند این پژوهش با همکاری دانشگاه ژنو (University of Geneva – UNIGE) و دانشگاه برن (University of Bern – UniBE) انجام شده است. یکی از محققان اصلی، دکتر کاتیا اشلگل، استاد روانشناسی شخصیت و روانشناسی تفاوتهای فردی در دانشگاه برن بوده است.
عملکرد مدلهای هوش مصنوعی در آزمونهای هوش هیجانی
تیم تحقیقاتی در این مطالعه از شش مدل هوش مصنوعی تولیدکننده محتوا (از جمله ChatGPT) استفاده کرد تا توانایی آنها را در پاسخ به سؤالات مربوط به هوش هیجانی بسنجد. هر سؤال از شرکتکنندگان میخواست تا مؤثرترین واکنش را به یک موقعیت احساسی خاص انتخاب کنند – برای مثال، در شرایطی که فردی احساس میکند ایدهاش توسط همکارش دزدیده شده، آیا باید با رئیس خود صحبت کند یا سکوت کرده و ناراحتی خود را پنهان کند؟
دکتر مارچلو مورتیلارو، دانشمند ارشد مرکز علوم عاطفی دانشگاه ژنو (CISA) گفت:«این نتایج نشان میدهند که مدلهای هوش مصنوعی نه تنها احساسات را درک میکنند، بلکه میدانند چگونه با هوش هیجانی رفتار کنند.»پژوهش نشان داد که این مدلها در انتخاب پاسخ صحیح عملکرد بهتری نسبت به اکثر انسانها داشتند.
اثبات هوش هیجانی هوش مصنوعی
نتایج پژوهش نشان داد که مدلهای هوش مصنوعی شرکتکننده در آزمونها، به طور متوسط با دقت ۸۱٪ پاسخ صحیح ارائه دادند. در حالیکه مطالعات قبلی، دقت متوسط انسانها را در آزمونهای مشابه حدود ۵۶٪ گزارش کرده بودند.مدلهای هوش مصنوعی در مواجهه با موقعیتهایی مانند ناراحتی، نگرانی یا عصبانیت، پاسخهایی را از بین گزینههای چندگانه انتخاب کردند که اغلب بهترین راهکار برای مدیریت احساسات بودند. پژوهشگران از پایداری سطح عملکرد مدلها شگفتزده شدند؛ حتی وقتی همان سؤال چند بار تکرار میشد، هوش مصنوعی پاسخ درست را انتخاب میکرد.
دکتر اشلگل اظهار داشت:«مدلها به همان اندازه که آزمونهای اصلی (طراحیشده توسط انسان) قابل اعتماد، شفاف و واقعگرایانه بودند، عمل کردند – در حالیکه ساخت آن آزمونهای اصلی سالها طول کشیده بود.»
تولید آزمونهای جدید توسط ChatGPT
در گام بعدی، از ChatGPT-4 خواسته شد که به طور مستقل، آزمونهای جدیدی برای سنجش هوش هیجانی طراحی کند. این مدل به سرعت سناریوهای جدید و گزینههای پاسخ مرتبط تولید کرد، که بسیار سریعتر از فرآیند طراحی انسانی بود بیش از ۴۰۰ نفر این آزمونهای تولیدشده توسط هوش مصنوعی را انجام دادند، و نتایج نشان داد که این آزمونها از نظر اعتبار، وضوح و انسجام، با آزمونهای استاندارد انسانی برابری میکنند. تنها تفاوتهایی جزئی در تنوع محتوایی گزارش شد.
این تحقیق چشماندازی را ارائه میدهد که در آن، هوش مصنوعی میتواند در آموزش فردی، مشاوره و توسعه مهارتهای اجتماعی نقشآفرینی کند. مشاوران، مربیان گروهی و متخصصان منابع انسانی ممکن است از چنین مدلهایی برای طراحی تمرینهایی در حوزه حل تعارضات بهره بگیرند. همچنین کاربران میتوانند توصیههایی مشخص برای برخورد با مکالمات پرتنش با همکاران یا اعضای خانواده دریافت کنند البته این به آن معنا نیست که هوش مصنوعی جایگزین تعامل انسانی میشود. در بسیاری از موقعیتها، حضور انسانی و ارتباط واقعی همچنان ضروری است. با این حال، دادهها نشان میدهند که رایانهها در شناسایی احساسات و پیشنهاد واکنشهای متعادل میتوانند به طرز چشمگیری مؤثر باشند.
هوش مصنوعی نمیتواند احساس واقعی را تجربه کند
با وجود عملکرد بالا در آزمونهای هوش هیجانی، باید به این نکته توجه داشت که هوش مصنوعی فاقد احساسات واقعی است. هوش هیجانی در انسانها شامل درک تن صدا، زبان بدن، و زمینهی تعامل در لحظه است عواملی که AI قادر به درک کامل آنها نیست علاوه بر این، مدلها فرآیند رسیدن به پاسخها را توضیح نمیدهند. وقتی به سؤالی پاسخ درست میدهند، نمیدانیم آیا این پاسخ مبتنی بر منطق احساسی است یا صرفاً بازتولید الگوهای آموختهشده از دادههای قبلی.
این مسأله در حوزههایی مانند مشاوره روانی یا میانجیگری، که درک احساسات کاملاً حیاتی است، ایجاد چالش میکند رباتهای اجتماعی و مربیان مجازی سالهاست که وجود دارند، اما بیشتر بر اساس مدلهای سادهای ساخته شدهاند که تنها حالات چهره یا لحن صدا را تحلیل میکردند. اکنون، با وجود پایگاههای عظیم داده متنی و پردازش زبانی پیشرفته، AI میتواند به سرنخهای احساسی بر اساس الگوهای آموختهشده پاسخ دهد.
با این حال، برخی کارشناسان هشدار میدهند که تفاوتهای فرهنگی ممکن است باعث اشتباه در تفسیر احساسات توسط AI شود، زیرا هنجارهای احساسی در مناطق مختلف جهان متفاوت است. با این وجود، استفاده از نرمافزاری که بتواند جنبههای جهانی اندوه، شادی یا استرس را شناسایی کند، مزیتهایی خواهد داشت.
نتیجهگیری: آیندهای با همکاری انسان و هوش مصنوعی
صرف اینکه AI میتواند پاسخ درست را انتخاب کند، به این معنا نیست که باید بدون نظارت از آن استفاده شود. رفتار هوشمندانه عاطفی همچنان به فیلتر انسانی نیاز دارد بهویژه در موقعیتهای حساس برای مثال، وقتی فردی دانشآموزی را در بحران راهنمایی میکند یا در تصمیمگیریهای محل کار نقش دارد، کنترل و قضاوت انسانی ضروری است. خطر دیگر، وابستگی بیش از حد به هوش مصنوعی است. اگر کاربران اعتمادشان به AI بیشتر از قضاوت شخصیشان شود یا تصمیمات احساسی حساس را کاملاً به آن واگذار کنند، رشد هیجانی و مسئولیتپذیری فردی ممکن است آسیب ببیند.
کارشناسان هشدار میدهند که در حالیکه هوش مصنوعی میتواند در یادگیری نقش حمایتی داشته باشد، هیچگاه نباید جایگزین همدلی انسانی یا خرد میانفردی شود این مطالعه نگاهی آیندهنگرانه به نقش بالقوهی هوش مصنوعی در آموزش، مشاوره، حل تعارضها و تصمیمگیریهای روزمره ارائه میدهد. توانایی این سیستمها در تشخیص مسیر صحیح در شرایط احساسی، پرسشهایی دربارهی استفاده از آنها در مربیگری، درمان و تعاملات روزانه مطرح میکند آینده نشان خواهد داد که آیا این سیستمها همچنان به پیشرفت ادامه خواهند داد یا به سقف توانایی در تقلید خودآگاهی انسان خواهند رسید. آنچه مسلم است، آنها در حال حاضر توانستهاند از بسیاری از انسانها در درک احساسی پیشی بگیرند اما بدون جایگزینی کامل انسان.
بیشتر بدانیم: آزمایش خون هوش مصنوعی سن زیستی را پیشبینی میکند
لینک منبع: earth
نظرات کاربران