ویژگی‌ها و مشخصات سبک معماری آرت نوو چیست؟

آرت نوو که در اواخر قرن ۱۸ و اوایل قرن ۱۹ میلادی رایج بود، به دلیل آزادی در خلاقیت، استفاده گسترده از شیشه‌های قوس‌دار و الهام از طبیعت، شناخته می‌شود.

آرت نوو (Art Nouveau)، به معنی «هنر نو»، سبکی ابتکاری بود که از حدود سال ۱۸۹۰ میلادی تا جنگ جهانی اول در اروپا رایج شد. این سبک معماری به شدت تحت تأثیر طبیعت قرار داشت و به عنوان واکنشی به اشکال هندسی و رویکردهای رسمی و کلاسیک دوره نئوکلاسیک پدیدار شد. هنر و طراحی در آرت نوو به بخشی از زندگی روزمره تبدیل شد و هنرمندان را به توجه به موضوعات معمولی تشویق کرد. این نگرش در زمان خود جدید و انقلابی بود و نام «هنر نو» نیز به خوبی این ویژگی را منعکس می‌کند.

آرت نوو از هنر ژاپن قرن نوزدهم یا ژاپنیسم و همچنین تکنولوژی‌های جدید بهره برد و سبکی تزئینی و پرجزئیات به وجود آورد. در این دوره، نویسندگانی مانند جان راسکین (John Ruskin) اعتراضات خود را به انقلاب صنعتی و عصر ماشینی شدن نشان دادند. آرت نوو نیز بر خلاف صنعتی شدن، بر هنر دستی و پیشه‌وری تأکید داشت.

شیوه‌های جدید ساختمان‌سازی بین سال‌های ۱۸۹۰ و ۱۹۱۴ منجر به ایجاد بناهایی شد که به طور غیرطبیعی بلند و شبیه صندوقچه بودند. معماران آرت نوو تلاش کردند تا این تصویر را با درون‌مایه‌های تزئینی برگرفته از جهان طبیعی جایگزین کنند و از اشکالی مانند برگ، گل، پیچک، پرندگان و گاهی حشرات استفاده کردند، زیرا اعتقاد داشتند که بالاترین درجه زیبایی را می‌توان در طبیعت یافت.

تأثیر و ویژگی‌های سبک آرت نوو

سبک آرت نوو، که به معنای «هنر نو» است، از اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ میلادی در اروپا به اوج رسید. این سبک معماری به شدت تحت تأثیر طبیعت قرار داشت و به عنوان پاسخی به اشکال هندسی و رسمی سبک‌های کلاسیک، به ویژه نئوکلاسیک، پدیدار شد. هنر و طراحی در این سبک به بخشی از زندگی روزمره تبدیل شد و به هنرمندان انگیزه می‌داد تا به موضوعات معمولی نیز توجه کنند. این نگرش، در زمان خود انقلابی و نوآورانه بود و نام «هنر نو» نیز به خوبی این ویژگی را بازتاب می‌دهد.

نام آرت نو

آرت نوو همچنین از هنر ژاپن قرن ۱۹ و تکنولوژی‌های جدید بهره برد و سبکی تزئینی و پرجزئیات ایجاد کرد. نویسندگانی چون جان راسکین، که به انقلاب صنعتی و ماشینی شدن اعتراض داشتند، به تأکید بر هنر دستی و پیشه‌وری پرداخته و آرت نوو نیز این رویکرد را دنبال کرد. در این دوره، ساختمان‌ها غالباً به شکل‌های غیرطبیعی بلند و شبیه صندوقچه طراحی می‌شدند. معماران آرت نوو تلاش کردند تا این تصویر را با تزئینات طبیعی مانند برگ، گل، پیچک، پرندگان و حشرات جایگزین کنند، زیرا زیبایی را در طبیعت جستجو می‌کردند.

پس از برگزاری نمایشگاه جهانی سال ۱۹۰۰ میلادی در پاریس، سبک آرت نوو بیشتر مورد توجه قرار گرفت و در شهرهای بزرگ اروپایی به اوج شکوفایی رسید. برای مثال، شهر السوند در نروژ که در سال ۱۹۰۴ به‌طور کامل در آتش سوخت، در دوران رواج آرت نوو بازسازی شد و به همین دلیل به «شهر هنر نو» معروف است. بناهایی مانند موزه هنرهای کاربردی در بوداپست، قصر موسیقی کاتالان و ساختمان شهرداری پراگ از نمونه‌های برجسته این سبک هستند. معمارانی مانند آنتونی گائودی و هکتور گیمار با طرح‌های تزئینی و پرمعنی خود، به ویژه استفاده از گل‌های رنگارنگ و شیشه‌کاری، در این دوره شناخته شدند. همچنین، تأثیرات آرت نوو در آثار معمارانی مانند لویی سالیوان و فرانک لوید رایت در آمریکا و معماران برجسته‌ای مانند ویکتور هورتا و هنری فان د فلده در بلژیک مشاهده می‌شود. نقاشی‌های هنرمندانی چون گوستاو کلیمت و آلفونس موخا نیز زیبایی‌های آرت نوو را به نمایش می‌گذارند.

نام آرت نوو گاهی به‌صورت «آرنوو» تلفظ می‌شود و فرانسوی‌ها این نام را از یک گالری به نام «خانه هنر نو» (Maison de l’Art Nouveau) که آثار این سبک را به نمایش می‌گذاشت، گرفته‌اند. این سبک در نقاط مختلف اروپا نام‌های متفاوتی داشته است؛ به عنوان مثال، در آلمان به نام یوگندشتیل (Jugendstil)، در اسپانیا مدرنیسم (Modernismo)، در اسکاتلند سبک گلاسگو (Glasgow Style)، در ایتالیا استیله لیبرتی (Stile Liberty) و در اتریش سبک انفصال (Sezessionsstil) شناخته می‌شود.

ویژگی های آرت نو

ویژگی‌های معماری آرت نوو شامل خطوط منحنی و مواج، الگوهای الهام‌گرفته از طبیعت، استفاده از شیشه‌های قوس‌دار و تزیینات شبیه به گل و گیاهان است. همچنین، توجه به دکور داخلی ساختمان‌ها از جمله استفاده از کاغذ دیواری و ظروف نقره نیز از ویژگی‌های این سبک است. برخلاف جنبش‌های دیگر، آرت نوو نماهای ماشینی را کاملاً رد نمی‌کند و از مصالح جدید و اختراعات قرن ۱۹ میلادی بهره می‌برد. به طور کلی، ویژگی‌های بارز آرت نوو شامل شکل‌های نامتقارن، طاق‌ها و شکل‌های خمیده، شیشه‌های قوس‌دار، تزیینات مواج و پنجره‌های رنگی است. این سبک، که به عنوان پلی میان معماری نئوکلاسیک و مدرن شناخته می‌شود، نهایتاً در سال ۱۹۲۰ میلادی توسط سبک آرت دکو یا «هنر تزئینی» جایگزین شد.

در مجموع می‌توان گفت که موارد زیر از جمله ویژگی‌های مشترک بسیاری از ساختمان‌های آرت نوو به شمار می‌روند:

• شکل‌های نامتقارن
• استفاده از طاق و شکل‌های خمیده
• شیشه‌های قوس‌دار
• تزیینات مواج و شبیه به گل و گیاهان
• پنجره‌های رنگی
• درون‌مایه‌های ژاپنی

نمونه‌های معماری آرت نوو

سبک آرت نوو در سرتاسر جهان شناخته شده است و برخی از ساختمان‌های زیر از جمله نمونه‌های برجسته این سبک به حساب می‌آیند:

1.کازا باتیو، بارسلون

آنتونی گائودی، معمار برجسته‌ای که آثار متعددی در بارسلونا خلق کرده، یکی از مهم‌ترین نمونه‌هایش کازا باتیو است. این ساختمان که در خیابان پسیج د گراسیا واقع شده، الهاماتی از افسانه «سنت جورج و اژدها» را در بر دارد. نمای بیرونی کازا باتیو با تکه‌های رنگارنگ سرامیک‌های شکسته پوشیده شده و سقف آن با کاشی‌های پولک‌مانند تزیین شده است. طراحی منحنی نما و استفاده از گلنرده و شیشه، کازا باتیو را به نمونه‌ای برجسته از سبک آرت نوو تبدیل کرده است. در اسپانیا، این سبک به نام مدرنیسم شناخته می‌شود. آثار دیگر گائودی مانند پارک گوئل و کازا میلا نیز از نمونه‌های مهم معماری آرت نوو در اسپانیا به شمار می‌آیند.

2.ساختمان جدایی، وین

ساختمان جدایی وین (Secession Building)، که در سال 1898 میلادی افتتاح شد، ساختمانی سفید و مکعبی شکل است. این بنا به عنوان مرکز نمایشگاهی برای هنرمندان و طراحان جنبش «جدایی وین» تأسیس شد و به خوبی نمایانگر ایده‌های این گروه است. طراحی این ساختمان بر عهده یوزف ماریا البریش (Joseph Maria Olbrich) بوده و از ویژگی‌های برجسته آن می‌توان به گنبد طلایی رنگ با گلنرده‌های طراحی شده به شکل برگ بو اشاره کرد.

3. مایولیکاهاوس، وین

اوتو واگنر (Otto Wagner)، معمار برجسته اتریشی، سهم عمده‌ای در تحول شهر وین در قرن بیستم داشت. یکی از آثار مشهور او، آپارتمان مایولیکاهاوس (Majolikahaus) است که در سال 1898 میلادی ساخته شد. طراحی نمای این ساختمان با استفاده از الگوهای گلدار، به یکی از نمونه‌های شاخص در سبک آرت نوو تبدیل شده است.

4.دانشکده هنر گلاسگو

دانشکده هنر گلاسگو (Glasgow School of Art) یکی از آثار برجسته چارلز رنی مکینتاش (Charles Rennie Mackintosh) است که در آن سبک آرت نوو با تأثیرات سنتی اسکاتلندی ترکیب شده است. این ساختمان در دو مرحله ساخته شد و مرحله دوم، که شامل کتابخانه سنتی آن است، در سال 1910 میلادی به پایان رسید.

5. ساختمان انگلیس قدیم، بروکسل

ساختمان انگلیس قدیم (Old England)، که در سال 1899 میلادی به طراحی پاول سنتِنوی (Paul Saintenoy) ساخته شد، به عنوان نمونه‌ای برجسته از سبک آرت نوو در بروکسل شناخته می‌شود. این ساختمان که ابتدا به عنوان یک فروشگاه بزرگ مورد استفاده قرار می‌گرفت، اکنون به «موزه سازهای موسیقی» تبدیل شده است.

6. کنیسه پاوه

هکتور گیمارد (Hector Guimard)، که بیشتر به خاطر طراحی ورودی‌های تزئینی متروی پاریس شناخته می‌شود، یکی از معماران مهم سبک آرت نوو در پاریس بود. یکی از آثار دیگر او، کنیسه پاوه (Pavée synagogue) در محله لومری (Le Marais) است که در سال 1913 میلادی ساخته شد. این بنا، که به نام «کنیسه گیمارد» نیز شناخته می‌شود، از نمای خارجی خود الهام گرفته از فهرست دستورات مذهبی «ده فرمان» (Ten Commandments) بهره برده است.

۷. خیابان آلبرت، ریگا

شهر ریگا (Riga) پایتخت کشور لاتویا (لتونی)، ساختمان‌های آرت نووی بسیاری را در خود جای داده است. میخائیل اسیپوویچ آیزنشتاین (Mikhail Osipovich Eisenstein) از جمله معماران پرکار این دوره بود و بسیاری از ساختمان‌های این شهر از جمله آپارتمان‌های پرتزئین خیابان آلبرت (Albert Street) را او طراحی کرده است.

۸. کت هاوس، ریگا

تقریباً یک سوم از ساختمان‌های شهر ریگا به سبک آرت نوو طراحی شده‌اند، بنابراین این شهر مقصدی عالی برای علاقه‌مندان به معماری هنر نو به حساب می‌آید. کت هاوس (Cat House)، که در سال ۱۹۰۹ میلادی ساخته شده است، به سبک معماری قرون وسطی طراحی شده و تزئینات ورودی اصلی آن شامل عناصر ویژه‌ای از سبک آرت نوو و رنگ‌های متداول این سبک است. نام «کت هاوس» به معنای «خانه گربه»، به دو مجسمه گربه‌ای که در بالای سقف بنا قرار دارند، اشاره دارد.

جمع بندی

سبک معماری آرت نوو، که از اواخر قرن ۱۹ تا اوایل قرن ۲۰ میلادی در اروپا رواج داشت، با ویژگی‌های خاص خود شناخته می‌شود:

• تأثیر از طبیعت: طراحی‌ها با الهام از اشکال طبیعی مانند گل‌ها، گیاهان و حیوانات، و استفاده از خطوط منحنی و تزئینات پیچیده.
• تزئینات منحصر به فرد: استفاده از شیشه‌های قوس‌دار، گلنرده‌ها، و پنجره‌های رنگی برای خلق نماهای چشمگیر.
• توجه به جزئیات داخلی: دکوراسیون داخلی با استفاده از کاغذ دیواری، ظروف نقره، و دیگر جزئیات تزئینی.
• ترکیب با هنرهای دیگر: تأثیرگذاری بر نقاشی، مجسمه‌سازی، و جواهرسازی، به عنوان پلی میان معماری نئوکلاسیک و مدرن.

این سبک به ویژه در شهرهایی مانند بارسلون، وین، بروکسل، و ریگا به خوبی نمایان است و نمونه‌های برجسته‌ای مانند کازا باتیو، ساختمان جدایی و مایولیکاهاوس را به نمایش می‌گذارد. آرت نوو به دلیل ویژگی‌های منحصر به فرد و نوآورانه‌اش، همچنان مورد تحسین و توجه قرار دارد.

اگر می خواهید درباره‌ی تأثیر معماری یونانی بر فرهنگ معماری ایران بیشتر بدانید با ما همراه باشید.