همه نوزادان با سطحی از مصونیت در برابر بیماری‌ها به دنیا می‌آیند، اما زمان لازم است تا سیستم ایمنی آن‌ها به بلوغ برسد. این موضوع نوزادان را نسبت به ویروس‌های سرماخوردگی آسیب‌پذیر می‌کند. بیش از ۲۰۰ نوع ویروس می‌تواند باعث سرماخوردگی شود. خوشبختانه، اکثر سرماخوردگی‌هایی که نوزادان تجربه می‌کنند، به تقویت سیستم ایمنی بدنشان کمک می‌کند.
در سال اول زندگی، نوزادان معمولاً شش تا هشت بار سرماخوردگی را تجربه می‌کنند و اگر در مراکز نگهداری از کودکان باشند، ممکن است حتی بیشتر از این نیز به سرماخوردگی مبتلا شوند. درمان سرماخوردگی در نوزادان شامل تسکین علائم و استفاده از روش‌هایی مانند درمان‌های خانگی و نکات مربوط به پیشگیری از آنفولانزا در فصل سرد است. همچنین، والدین باید با درمان‌های خانگی برای ۱۷ بیماری کودکان و ۱۰ نکته‌ی مهم درباره‌ی تغذیه و سلامت آن‌ها آشنا باشند.
نوزادان در ماه‌های اولیه تولد باید به محض مشاهده‌ی اولین نشانه‌های سرماخوردگی به پزشک مراجعه کنند تا از عدم ابتلا به بیماری‌های جدی‌تر مانند خروسک یا سینه‌پهلو اطمینان حاصل شود. در این مقاله، به بررسی سرماخوردگی در نوزادان و علل، علائم و روش‌های درمان آن خواهیم پرداخت.
علل سرماخوردگی نوزاد
سرماخوردگی یک عفونت بینی و گلو (عفونت دستگاه تنفسی فوقانی) است که می‌تواند توسط بیش از ۲۰۰ نوع ویروس ایجاد شود. راینوویروس‌ها (Rhinoviruses) شایع‌ترین عامل ایجاد سرماخوردگی هستند. این ویروس‌ها از طریق دهان، چشم یا بینی نوزاد وارد بدن او می‌شوند.
اگر نوزاد به این ویروس آلوده شود، معمولاً در برابر آن ایمن خواهد شد؛ اما از آنجا که ویروس‌های زیادی می‌توانند باعث سرماخوردگی شوند، نوزاد ممکن است چندین بار در سال و در طول زندگی‌اش به این عفونت مبتلا شود. همچنین، برخی از این ویروس‌ها نمی‌توانند ایمنی دائمی ایجاد کنند. نوزاد شما ممکن است به دلایل زیر به ویروس آلوده شود:
- تنفس هوا: وقتی فردی که بیمار است سرفه، عطسه یا صحبت می‌کند، ممکن است مستقیماً ویروس را به نوزاد شما منتقل کند.
- تماس مستقیم: اگر فردی که به سرماخوردگی مبتلا است، دست نوزاد شما را لمس کند، ممکن است ویروس سرماخوردگی به او منتقل شود. این انتقال زمانی رخ می‌دهد که نوزاد با دستی که به ویروس آلوده است، چشم، بینی یا دهان خود را لمس کند.
- سطوح آلوده: برخی از ویروس‌ها می‌توانند به مدت دو ساعت یا بیشتر روی سطوح باقی بمانند. نوزاد شما ممکن است با لمس کردن یک سطح آلوده مانند یک اسباب‌بازی به ویروس آلوده شود.
عوامل تشدیدکننده و خطرآفرین سرماخوردگی نوزاد
چند عامل، نوزادان را در معرض خطر بیشتر سرماخوردگی قرار می‌دهد. این عوامل عبارت‌اند از:
- سیستم ایمنی نابالغ: نوزادان به دلیل سیستم ایمنی نابالغ خود، به طور طبیعی در معرض خطر ابتلا به سرماخوردگی معمولی قرار دارند، زیرا هنوز با بیشتر ویروس‌های سرماخوردگی مواجه نشده‌اند و به همین دلیل، مقاومت کافی در سیستم ایمنی بدنشان توسعه نیافته است.
- قرار گرفتن در معرض کودکان دیگر: حضور کودکان دیگر در کنار نوزاد، که اغلب دست‌های خود را نمی‌شویند یا هنگام سرفه و عطسه جلوی دهان خود را نمی‌گیرند، می‌تواند خطر ابتلا به سرماخوردگی در نوزاد را افزایش دهد. همچنین، قرار گرفتن در معرض افرادی که به سرماخوردگی مبتلا هستند نیز می‌تواند این خطر را بیشتر کند.
- زمان سال: سرماخوردگی از پاییز تا اواخر بهار شایع‌تر است اما نوزاد در هر زمانی ممکن است دچار سرماخوردگی شود.
علائم سرماخوردگی نوزاد
نوزادان معمولاً ۱ تا ۳ روز پس از آلوده شدن، علائم سرماخوردگی را بروز می‌دهند. اولین علائم سرماخوردگی در نوزادان معمولاً شامل موارد زیر است:
- گرفتگی یا آبریزش بینی
- ترشحات بینی که ممکن است در ابتدا شفاف باشد، اما سپس غلیظ و به رنگ زرد یا سبز تغییر کند.
سایر علائم و نشانه‌های سرماخوردگی در نوزادان ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- تب
- عطسه
- سرفه
- کاهش اشتها
- بی‌قراری و ایجاد سر و صدا
- مشکل در خواب
- دشواری در شیردهی یا خوردن از شیشه به دلیل گرفتگی بینی.
عوارض جانبی سرماخوردگی نوزاد
ممکن است این عوارض همراه با سرماخوردگی نوزاد رخ دهند:
- عفونت حاد گوش: این عفونت، رایج‌ترین عارضه ناشی از سرماخوردگی در نوزادان است. عفونت گوش زمانی اتفاق می‌افتد که باکتری‌ها یا ویروس‌ها به فضای پشت پرده گوش نفوذ می‌کنند.
- درد سینه و مشکل در تنفس:سرماخوردگی، حتی در نوزادانی که مشکل تنفسی یا آسم ندارند، ممکن است منجر به درد و خس‌خس سینه شود. اگر نوزاد شما مبتلا به آسم باشد، سرماخوردگی می‌تواند وضعیت او را تشدید کند.
- سینوزیت حاد: اگر سرماخوردگی نوزاد شما برای مدت دو ماه یا بیشتر ادامه پیدا کند، ممکن است منجر به عفونت در سینوس‌ها (سینوزیت) شود.
- سایر عفونت‌ها: سرماخوردگی در نوزادان یک ماهه یا بزرگ‌تر ممکن است منجر به عفونت‌های دیگری مانند ذات الریه، برونشیت و خروسک شود. این نوع عفونت‌ها نیاز به درمان توسط پزشک دارند.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد
سیستم ایمنی نوزاد نیاز به زمان دارد تا به بلوغ برسد. اگر نوزاد شما دچار سرماخوردگی ساده‌ای شده باشد، معمولاً این وضعیت طی ۱۰ تا ۱۴ روز برطرف می‌شود. اغلب سرماخوردگی‌ها خطرناک نیستند، اما باید به علائم و نشانه‌های بیماری نوزاد خود توجه کنید. اگر علائم بهبود نیافتند یا بدتر شدند، باید با پزشک مشورت کنید.
اگر نوزاد شما کمتر از ۳ ماه سن دارد، در مراحل اولیه بیماری حتماً با پزشک تماس بگیرید. در این سن، اطمینان از نبود بیماری جدی، به ویژه در صورت بروز تب، بسیار حائز اهمیت است.
اگر نوزاد شما ۳ ماهه یا بزرگ‌تر است، در موارد زیر با پزشک تماس بگیرید:
در صورتی که نوزاد شما علائم زیر را دارد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید:
- پوشک را به طور معمول خیس نمی‌کند.
- دمای بدنش بالاتر از ۳۸ درجه سانتی‌گراد است.
- احتمال می‌دهید که دچار گوش‌درد شده یا به‌طور غیرطبیعی بی‌قراری می‌کند.
- چشم‌هایش قرمز است یا از آن ترشحات زرد یا سبز رنگ دارد.
- دچار مشکل در تنفس یا خس‌خس سینه است.
- سرفه‌های مداوم دارد.
- ترشحات غلیظ و سبز رنگ بینی‌اش برای چند روز ادامه‌دار شده است.
- علائم دیگری مانند گریه غیرمعمول، هشداردهنده یا بی‌توجهی به غذا خوردن دارد که شما را نگران کرده است.
به‌طور کلی، اگر نوزاد شما:
- از خوردن شیر یا دریافت مایعات خودداری می‌کند.
- آن‌قدر سرفه می‌کند که باعث استفراغ یا تغییر رنگ پوست می‌شود.
- همراه با سرفه، خون در ترشحات خود دارد.
- در تنفس مشکل دارد یا لب‌هایش به رنگ مایل به آبی درآمده است.
- به‌طور غیرمعمول کم‌انرژی یا خواب‌آلود است.
در این صورت، حتماً به پزشک مراجعه کنید.
تشخیص بیماری‌های دیگر و سرماخوردگی نوزاد
علائم سرماخوردگی نوزاد با علائم برخی بیماری‌های دیگر شباهت دارد. برخی از این شباهت‌ها به این ترتیب هستند:
- تفاوت آنفولانزا و سرماخوردگی نوزاد: اگر نوزاد شما به آنفولانزا مبتلا باشد، ممکن است علاوه بر علائم سرماخوردگی، دچار لرز، استفراغ و اسهال نیز شود. همچنین، فرزند شما ممکن است نشانه‌هایی مانند سردرد، درد عضلانی یا گلودرد داشته باشد که به دلیل عدم توانایی نوزادان در بیان درد، شما قادر به تشخیص آن‌ها نخواهید بود.
- تفاوت ذات‌الریه و سرماخوردگی نوزاد: سرماخوردگی ممکن است به سرعت به ذات‌الریه تبدیل شود. در نوزادان، علائم ذات‌الریه شامل لرز، قرمزی پوست، عرق کردن، تب بالا، درد شکم یا اسهال، سرفه شدید، تنفس سریع یا مشکل در تنفس است. اگر لب‌ها یا نوک انگشتان نوزاد به رنگ بنفش درآمد، این نشان‌دهنده این است که نوزاد شما اکسیژن کافی دریافت نمی‌کند و باید به‌طور فوری به بیمارستان منتقل شود.
- تفاوت خروسک و سرماخوردگی نوزاد: نوزادان مبتلا به خروسک ممکن است با مشکلاتی در تنفس، گرفتگی صدا و سرفه مواجه شوند. همچنین، این نوزادان ممکن است صدای خس‌خس سینه تولید کنند که شبیه به علائم سرماخوردگی در نوزادان است.
- تفاوت برونشیولیت (التهاب نایژه) و سرماخوردگی نوزاد: ویروس چند هسته‌ای تنفسی (RSV) یکی از علل مهم عفونت‌های شدید تنفسی است که می‌تواند افراد در هر سنی را تحت تأثیر قرار دهد، اما به‌خصوص برای نوزادان خطرناک است زیرا راه‌های تنفسی آن‌ها به‌طور کامل رشد نکرده‌اند.
- تشخیص سیاه سرفه و سرماخوردگی نوزاد: pertussis که به سیاه سرفه نیز معروف است، نوعی عفونت تنفسی بوده که باعث گرفتگی بینی، عطسه و سرفه شدید می‌شود. اگرچه سیاه سرفه ممکن است افراد در هر سنی را تحت تاثیر قرار دهد اما برای نوزادان زیر یک سال ممکن است بسیار جدی باشد. واکسیناسیون می‌تواند از انتقال سیاه سرفه توسط مراقبان به نوزادشان جلوگیری کند. همچنین نوزادان باید بر اساس برنامه واکسن اطفال، علیه سیاه سرفه واکسینه شوند.
پیشگیری از سرماخوردگی نوزاد
تغذیه با شیر مادر می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی نوزاد شما کمک کند. حتی مقدار کمی شیر مادر که با شیر خشک ترکیب می‌شود، می‌تواند مؤثر باشد. این موضوع به‌ویژه در مورد آغوز (شیری که در روزهای اول پس از زایمان از غدد شیری مادر ترشح می‌شود) که سرشار از آنتی‌بادی‌هاست، صدق می‌کند.
با این حال، نمی‌توان نوزاد را برای همیشه در یک اتاق یا خانه نگه داشت، اما می‌توان از قرار گرفتن او در معرض برخی میکروب‌ها جلوگیری کرد. تا حد امکان از حمل و نقل عمومی و تجمعات با نوزاد خود پرهیز کنید. قبل از شیر دادن یا دست زدن به نوزاد، دست‌های خود را به‌طور کامل و به مدت حداقل ۲۰ ثانیه با آب و صابون بشویید. اگر آب و صابون در دسترس نیست، از ضدعفونی‌کننده دست با حداقل ۶۰ درصد الکل استفاده کنید. از افرادی که با نوزاد در تماس هستند بخواهید که دست‌های خود را بشویند.
همچنین اهمیت شستن دست‌ها را به فرزندان بزرگ‌تر خود بیاموزید و از لمس چشم‌ها، بینی یا دهان خود با دست‌های شسته نشده خودداری کنید. از تماس با افراد بیمار دوری کنید و سطوحی که افراد آلوده لمس کرده‌اند را تمیز کنید. از کسانی که با نوزاد شما در ارتباط هستند، بخواهید تا به جای دست، در آرنج خود سرفه یا عطسه کنند.
در صورت امکان، تماس نوزاد با کودکان بزرگ‌تر را محدود کنید. اطمینان حاصل کنید که بزرگسالان و کودکان اطراف نوزاد با واکسن سیاه سرفه و آنفولانزا واکسینه شده‌اند. سرماخوردگی ناشی از ویروس‌هاست و در نوزادان رایج می‌باشد. حتی نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند نیز ممکن است دچار سرماخوردگی شوند، هرچند که این نوزادان نسبت به نوزادانی که از شیر مادر تغذیه نمی‌کنند، ایمنی بیشتری دارند. سرماخوردگی معمولاً بیماری جدی نیست، اما ممکن است به مشکلات جدی‌تری منجر شود. بنابراین، قبل از بروز اولین سرماخوردگی نوزاد، وسایلی مانند قطره سدیم کلرید، قطره‌چکان یا نی پلاستیکی، داروهای کاهش‌دهنده تب، دماسنج و دستگاه رطوبت‌ساز را آماده کنید.
درمان سرماخوردگی نوزاد
درمان سرماخوردگی نوزاد از روش‌های مختلفی انجام می‌شود که در ادامه آن‌ها را می‌خوانید.
۱. درمان دارویی
متأسفانه، هیچ درمان خاصی برای سرماخوردگی وجود ندارد. آنتی‌بیوتیک‌ها در برابر ویروس‌های سرماخوردگی تأثیری ندارند و تنها در صورتی مؤثر هستند که سرماخوردگی به عفونت باکتریایی تبدیل شود. بهترین کار این است که شرایط را برای نوزاد خود راحت‌تر کنید.
تب معمولاً نیازی به درمان دارویی ندارد، مگر اینکه نوزاد شما ناراحت باشد یا سابقه تشنج ناشی از تب داشته باشد. تب می‌تواند به نوزاد شما در مقابله با عفونت کمک کند.
اگر پزشک اطفال شما دارویی تجویز کرده باشد، مسکن‌های کاهش‌دهنده تب بسته به سن نوزاد می‌توانند به کاهش ناراحتی ناشی از تب کمک کنند. استامینوفن کودک (تیلنول) برای نوزادان زیر ۳ ماه بی‌خطر است، اما باید فقط در صورت تجویز پزشک مصرف شود. ایبوپروفن (موترین کودک، ادویل و غیره) برای نوزادان ۶ ماهه یا بزرگ‌تر بی‌خطر است.
داروهای سرفه و سرماخوردگی بدون نسخه (OTC) مانند قطره سرماخوردگی نوزاد و آسپرین برای نوزادان و کودکان زیر ۲ سال به دلیل احتمال بروز عوارض جانبی، ایمن نیستند. دوز مصرفی تمامی داروها باید به دقت رعایت شود.
۲. درمان خانگی
بیشتر اوقات می‌توانید سرماخوردگی نوزاد خود را در خانه درمان کنید. برای این کار، موارد زیر را در نظر بگیرید:
- به نوزاد مایعات کافی بدهید. مایعات برای جلوگیری از کم‌آبی بدن بسیار مهم هستند. اگر نوزاد تب دارد، میزان مایعات مصرفی او را افزایش دهید. اگر به نوزاد خود شیر می‌دهید، این کار را ادامه دهید؛ زیرا شیر مادر در برابر میکروب‌های عامل سرماخوردگی محافظت بیشتری فراهم می‌کند.
- مخاط نوزاد را رقیق کنید. پزشک نوزاد شما ممکن است قطره‌های نمکی سدیم کلرید مخصوص بینی را برای شل کردن مخاط غلیظ بینی توصیه کند. این قطره‌ها را می‌توانید بدون نسخه از داروخانه‌ها تهیه کنید.
- هوا را مرطوب کنید. استفاده از دستگاه رطوبت‌ساز در اتاق نوزاد می‌تواند به کاهش آبریزش و گرفتگی بینی کمک کند. با این حال، باید مراقب باشید که بخار آب از گهواره نوزاد دور بماند تا رختخواب او مرطوب نشود. برای جلوگیری از رشد کپک، روزانه آب دستگاه بخور را عوض کنید و دستورالعمل‌های سازنده را برای تمیز کردن دستگاه دنبال کنید. همچنین می‌توانید چند دقیقه قبل از خواب با نوزاد در حمام پر از بخار بمانید.
کلام آخر
سرماخوردگی ناشی از ویروس‌هاست و در نوزادان رایج است. حتی نوزادانی که از شیر مادر تغذیه می‌کنند نیز ممکن است دچار سرماخوردگی شوند، هرچند که ایمنی آن‌ها نسبت به نوزادانی که از شیر مادر تغذیه نمی‌کنند، بیشتر است. شواهد علمی نشان می‌دهد که خواص محافظتی و تقویت‌کنندگی شیر مادر در زمان بیماری افزایش می‌یابد. نکته اصلی این است که اگر نوزاد شما بیمار باشد، شیر مادر یکی از بهترین راه‌ها برای کمک به او در مبارزه با بیماری است.
سرماخوردگی معمولاً جدی نیست، اما ممکن است به بیماری‌های شدیدتری تبدیل شود. اگر نوزاد شما سرما خورده و زیر ۳ ماه سن دارد، باید به پزشک اطفال مراجعه کند، به ویژه اگر تب یا علائم دیگری دارد. در این موارد، در مراجعه به پزشک تردید نکنید! پزشک می‌تواند از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری کرده و شما را آرام کند.
منابع: mayoclinic, webmd, lancastergeneralhealth
نظرات کاربران