کشف گونهای نادر از سختپوستان باستانی در شهرستان اردستان استان اصفهان، توجه جامعه علمی و دوستداران محیطزیست را به خود جلب کرده است. این موجود شگفتانگیز، که با نام علمی Triops cancriformis و نام عمومی «میگوچه کلهپروانهای اروپایی» شناخته میشود، یکی از کهنترین گونههای زنده روی زمین است که قدمت آن به بیش از ۲۰۰ میلیون سال پیش بازمیگردد. به گفته کارشناسان، این گونه از دوران دایناسورها تاکنون تقریباً بدون تغییر ژنتیکی باقی مانده و به همین دلیل بهعنوان «فسیل زنده» شناخته میشود.
این کشف علمی کمنظیر توسط اداره حفاظت محیط زیست اردستان تأیید و با عکسها و ویدئوهایی مستند شد که اصالت و شرایط طبیعی کشف آن را نشان میدهد. به گفته مسئولان محلی، این نمونه در پی بارندگیهای اخیر و تشکیل برکههای فصلی در یکی از مناطق طبیعی اردستان مشاهده شده است. چنین پدیدهای بهویژه در مناطق نیمهخشک ایران، امری نادر و در عین حال ارزشمند محسوب میشود.
حسن شواخی، رئیس اداره حفاظت محیط زیست اردستان، در گفتوگویی اعلام کرد: «کشف این گونه نادر نهتنها از منظر علمی قابل توجه است، بلکه نشانهای روشن از سلامت اکوسیستم و پویایی تنوع زیستی منطقه بهشمار میرود. مشاهده چنین موجوداتی که میلیونها سال از نابودی در امان ماندهاند، گواهی بر تعادل طبیعی زیستبوم اردستان است.»
رمز بقای یک گونه باستانی در دل خشکیها
میگوچه کلهپروانهای از خانواده سختپوستان شاخهآبششی (Branchiopoda) است و معمولاً بین ۲ تا ۱۱ سانتیمتر طول دارد. ویژگی منحصربهفرد این جانور در چرخه تولیدمثل و بقای آن نهفته است. تخمهای این گونه میتوانند در خاک خشک بیش از ۲۰ سال زنده بمانند، بدون آنکه فاسد شوند یا آسیب ببینند. در زمان وقوع بارندگی و تشکیل برکههای موقتی، این تخمها بیدار شده و چرخه زندگی دوباره آغاز میشود. همین سازوکار استثنایی باعث شده تا این گونه بتواند از دوران مزوزوئیک تاکنون در برابر انقراضهای گسترده طبیعی مقاومت کند.
از دیدگاه زیستشناسی تکاملی، این ویژگی نوعی «سازگاری بقا» محسوب میشود که در میان معدود گونههای باستانی باقیمانده دیده میشود. پژوهشگران بر این باورند که مطالعه این سازوکار میتواند به درک بهتر روند تکامل حیات و سازگاری موجودات زنده با تغییرات اقلیمی کمک کند.
اهمیت علمی و زیستمحیطی کشف در اردستان
شواخی در ادامه توضیح داد که حضور این گونه در اردستان میتواند نشانهای از پویایی زیستگاههای طبیعی منطقه باشد. وی گفت: «اکوسیستمهای نیمهخشک و کوهستانی اردستان، با وجود شرایط سخت اقلیمی، از تنوع قابل توجهی در حیاتوحش برخوردارند. وجود این فسیل زنده بیانگر آن است که این مناطق هنوز ظرفیتهای اکولوژیکی بالایی برای حفظ گونههای نادر دارند.»
به گفته کارشناسان، اردستان اکنون بهعنوان یکی از مهمترین زیستگاههای طبیعی استان اصفهان شناخته میشود و نیازمند توجه ویژه در زمینه حفاظت از تنوع زیستی است. این منطقه دارای چشماندازهای طبیعی گوناگون از جمله دشتها، کوهها، و حوضههای آبریز فصلی است که زیستگاه انواع گونههای جانوری از جمله خزندگان، پرندگان و بیمهرگان بهشمار میآیند.
نقش مردم در حفاظت از گونههای نادر
اداره حفاظت محیط زیست اردستان اعلام کرده است که با همکاری محیطبانان و جوامع محلی، طرحی جامع برای پایش مستمر زیستگاههای طبیعی در دست اجراست. این طرح بر پایه مشارکت مردمی طراحی شده و از ساکنان منطقه خواسته شده در صورت مشاهده گونههای نادر، موضوع را فوراً گزارش دهند. شواخی تأکید کرد: «مشارکت مردم محلی، مهمترین عامل در حفاظت از گونههای در معرض تهدید است. آگاهی عمومی از ارزش زیستی منطقه، میتواند ضامن بقای چنین موجودات باستانی باشد.»
اردستان، نقطه تلاقی علم و طبیعت
شهرستان اردستان که در ۱۱۸ کیلومتری شمال اصفهان قرار دارد، بیش از ۴۳ هزار نفر جمعیت دارد و در سالهای اخیر به یکی از کانونهای مورد توجه پژوهشگران محیطزیست در مرکز ایران تبدیل شده است. وجود منابع طبیعی غنی، اقلیم متنوع و موقعیت جغرافیایی خاص این منطقه، آن را به زیستگاهی ارزشمند برای مطالعه روندهای زیستی و اقلیمی در فلات مرکزی ایران بدل کرده است.
کارشناسان امیدوارند کشف این گونه نادر، زمینهساز پروژههای تحقیقاتی جدید در حوزه دیرینزیستشناسی و حفاظت از تنوع زیستی شود. از نظر علمی، هر مشاهده از چنین گونههایی نهتنها پنجرهای به گذشته زمین میگشاید، بلکه راهنمایی برای درک آینده حیات و سازگاری موجودات زنده با تغییرات آبوهوایی خواهد بود.
بهگفته شواخی، اداره حفاظت محیط زیست اردستان در نظر دارد با همکاری دانشگاههای داخلی و مراکز تحقیقاتی، مطالعات دقیقتری درباره شرایط زیستی این گونه و زیستگاه آن انجام دهد. وی افزود: «کشف این فسیل زنده، تنها آغاز راه است. هدف ما آن است که این کشف علمی را به فرصتی برای آموزش، پژوهش و توسعه گردشگری پایدار در منطقه تبدیل کنیم.»
بدین ترتیب، اردستان اکنون نهفقط بهعنوان شهری تاریخی، بلکه بهعنوان نقطهای کلیدی در نقشه علمی ایران شناخته میشود؛ جایی که زمین، هنوز رازهایی از گذشتههای دور را در دل خود حفظ کرده است.
منبع خبر : tvbrics.com
نظرات کاربران