انفجار کامبرین به مجموعه‌ای از تغییرات ناگهانی و گسترش تنوع زیستی در تاریخ زمین اطلاق می‌شود، اما برخی دانشمندان اعتقاد دارند که این رویداد ناگهانی نبوده است. از طریق بررسی سریع کتاب‌های زیست‌شناسی دبیرستان، می‌توان به اشاره‌ای به انفجار کامبرین پی برد. در این دوره که بین ۵۴۰ تا ۵۳۰ میلیون سال پیش رخ داد، بسیاری از گروه‌های جانوری گسترش یافتند و تنوع زیستی نیز افزایش یافت. این رویداد که به طور معمول با ویژگی‌هایی همچون سرعت و فراوانی توصیف می‌شود، باعث آشفتگی در تاریخ تکاملی اولیه شد. اما آیا واقعاً تنوع زیستی زمین در طول این دوره به صورت چشمگیری افزایش یافت؟
به گزارش لایوساینس، توماس سروایس، دیرینه‌شناس و مدیر پژوهشی مرکز ملی پژوهش‌های علمی فرانسه (CNRS)، در مقاله‌ای بیان کرده است که انفجار کامبرین به شکلی که تصور می‌شود، رخ نداده است. در واقع، این رویداد یک انفجار واقعی نبوده است و تنوع زیستی در اوایل دوره پالئوزوئیک به صورت تدریجی افزایش یافته است. استفاده از عبارت “انفجار” در واقع ناشی از تحلیل‌های پژوهشی گذشته است.
فرآیند موقعیت‌یابی، حفاری و دسته‌بندی فسیل‌ها، یک فرآیند پرهزینه و دشوار است؛ بنابراین پژوهشگران اغلب گونه‌های خود را در پایگاه داده‌های بزرگی ثبت می‌کنند تا به راحتی بتوانند آنها را پیدا و مقایسه کنند. دو نمونه از این پایگاه‌های داده، شامل پایگاه داده پالئوبیولوژی و پایگاه داده تنوع زیستی زمین هستند که در کل دارای ۲ میلیون ورودی هستند و برای بررسی الگوهای سراسری در تنوع زیستی، به خصوص روندهایی که در دوران کامبرین ظاهر شد، استفاده می‌شوند.
پژوهشگرها فسیل‌های متعددی را از دوران کامبرین استخراج کردند.
نویسندگان تأکید می‌کنند که پایگاه‌داده‌های مذکور به طور ضروری جهانی نیستند. پایگاه داده پالئوبیولوژی به فسیل‌های موجود در اطراف اروپا و شمال آمریکا تعلق دارد، در حالی که پایگاه داده تنوع زیستی زمین اغلب شامل فسیل‌های چین است. این مناطق، منابع معروفی از دوره کامبرین در جهان مانند منطقه برجس شیل در کانادا و منطقه فسیلی چنگجیانگ در استان یونان چین هستند؛ اما بهترین حالت، تنها قادر به ارائه ارزیابی‌های منطقه‌ای از الگوی تنوع زیستی و تنها برای گونه‌هایی است که در سابقه فسیلی به طور مناسب حفظ شده‌اند.
پایگاه‌داده‌های مذکور همچنین شامل گونه‌هایی از دوره‌های دیگر مانند رویداد بزرگ تنوع زیستی اردوسین است که به نظر می‌رسد حدود 40 تا 50 میلیون سال پس از انفجار کامبرین رخ داده است. بازه زمانی بین این دو رویداد کمتر مورد بررسی قرار گرفته است و به نظر می‌رسد که الگوی مشابهی در رشد تنوع زیستی ندارد؛ اما طبق گفته سروایس، این مسئله ممکن است نتیجه تعصب دانشمندان باشد.
کارما نانگلو، دیرینه‌شناس دانشگاه هاروارد که به بررسی فسیل‌های اردوسین و کامبرین می‌پردازد، دلیل نامگذاری “انفجار کامبرین” را می‌فهمد و همچنین تأثیر سوگیری بر تخمین‌های مختلف زیستی را تأیید می‌کند؛ اما به نظر نانگلو، شواهد خوبی برای وقوع انفجار کامبرین وجود دارد.
با وجود اینکه پایگاه‌داده‌ها ممکن است به گروه‌ها یا مناطق خاصی سوگیری داشته باشند، الگوی کلی افزایش پیچیدگی در جانوران مشاهده می‌شود. نانگو می‌گوید اینطور نیست که دو گونه از نظر تنوع با یکدیگر برابر باشند، بلکه گونه‌های A و B به طور چشمگیری در ساختار بدنی، رشد و نقش زیستی و حیات متفاوت هستند و شواهد مستقیم این ادعا را می‌توان به طور مستقیم از سنگ‌ها پیدا کرد.
علت دقیق این تنوع زیستی هنوز کاملاً مشخص نیست، اما دانشمندان فرضیه‌هایی دارند. در دوران پیشاکامبرین، قاره بزرگ رودینیا به قسمت‌هایی از جمله گوندوانا (کنونی جنوب، آمریکای جنوبی، آفریقا، استرالیا، هند و نیوزیلند) و لورنتینا (بخش قابل توجهی از شمال آمریکا) تقسیم شد. در طول این مدت، سطح اکسیژن در اقیانوس‌ها افزایش یافت و سواحل گرمسیری و کم‌عمق بیشتری وجود داشت. این شرایط مناسبی برای تکامل گونه‌های جدید و سپس فسیل‌شدن آنها ایجاد کرد. فرضیه مشابهی برای تجزیه قاره‌های پانوتیا و پانگئا وجود دارد و پژوهشگران ارتباطی بین تجزیه قاره‌ها و تنوع زیستی در دوران فانروزوئیک (۵۴۱ میلیون سال پیش تاکنون) پیدا کرده‌اند.
نظرات کاربران