آسیب بی‌خوابی طولانی‌مدت بر نورون‌ها و سیستم عروق خونی

با توجه به سه مطالعه جدید، نقش بی‌خوابی مزمن در تأثیر مستقیم بر فیزیولوژی بدن انسان، به ویژه بر سیستم قلبی-عروقی و مغز، به وضوح مشخص شده است. این مطالعات، که نتایج آن‌ها به تازگی منتشر شده، حاکی از این است که کمبود خواب بر روی سلامت عمومی با تأثیرات جدی و مستقیمی همراه است.

آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که بالش شما می‌تواند بهترین دفاع شما در برابر بیماری‌های مزمن باشد؟ این تحقیقات نشان می‌دهد که خواب به عنوان یک عامل حیاتی برای حفظ سلامت ما مطرح است و کمبود آن باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف می‌شود.

برای مثال، یک مطالعه انجام شده در سال ۲۰۲۲ با مشارکت ۷ هزار نفر، نشان داد که خواب کمتر از پنج ساعت در شب، باعث افزایش ۳۰ تا ۴۰ درصدی خطر ابتلا به بیماری‌های مزمن از جمله بیماری‌های قلبی-عروقی و سرطان می‌شود. حتی بیشتر از این، این مطالعه نشان داد که خطر مرگ و میر در افرادی که کمتر از پنج ساعت خوابیده‌اند، ۲۵ درصد بیشتر از افرادی که حداقل دو ساعت بیشتر در شب خوابیده اند.

در کودکان، کمبود خواب به مدت کمتر از ۹ ساعت نه تنها تأثیرات بر سطح شناختی آنان دارد، بلکه پژوهش‌های به تازگی انجام‌شده نشان می‌دهد که استراحت شبانه چگونه به سلامت مغز و سیستم قلبی-عروقی ما کمک کرده ولی در مقابل کمبود خواب، باعث ایجاد “استرس اکسیداتیو” در رگ‌های خونی می شود.

گزارش یکی از تحقیقات جدید، که در تاریخ ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۳ میلادی در مجله Scientific Reports منتشر شده است، توسط محققان دانشگاه کلمبیا ایالات متحده آمریکا انجام شده است . این تحقیق به بررسی عواقب کم‌خوابی سبک اما مزمن در ۳۵ زن سالم که هنوز به یائسگی نرسیده‌اند، پرداخته است. در ابتدا، زمان خواب این زنان در طول دو هفته مورد ارزیابی قرار گرفت و مشخص شد که همگی طی شبانه‌روز بطور میانگین حدود هفت ساعت و نیم زمان خواب دارند.

سپس، نیمی از این افراد موظف به کاهش زمان خواب خود به مدت ۶ هفته شدند. در این راستا، زمان شروع خواب آنها یک ساعت و نیم به تأخیر افتاد ولی زمان بیداری آنان بدون تغییر باقی ماند. این کاهش در مدت زمان خواب، پس از گذشت ۶ هفته، به این نتیجه منجر شد که در سلول‌های اندوتلیال (سلول‌های پوششی رگ‌های خونی) این افراد، استرس اکسیداتیو به میزان ۷۸ درصد افزایش نشان داد نسبت به افرادی که با کمبود خواب مواجه نشده بودند.

این مطالعه نشان داد که استرس اکسیداتیو در درازمدت می‌تواند به سیستم قلبی عروقی آسیب برساند و خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی را در افرادی که با کمبود مزمن خواب مواجه هستند، افزایش دهد.

افزایش خطر ابتلا به افسردگی بدنبال کم خوابی

تحقیقات اخیر از سوی کالج دانشگاهی لندن نشان می‌دهد که کم‌خوابی می‌تواند به عنوان یک عامل افزایش دهنده خطر ابتلا به افسردگی مطرح شود. این تحقیقات که در مجله Translational Psychiatry منتشر شده، برخی از پیچیدگی‌های رابطه بین کم‌خوابی و افسردگی را بیان می کند.

بدون شک، مغز به عنوان یکی از اعضای بدن مستعد به تأثیرات شدید کم‌خوابی می‌باشد. تحقیقات گذشته نیز به تأیید ارتباط بین کم‌خوابی و اختلالات عصبی و روانپزشکی، از جمله افسردگی، پرداخته بوده‌اند.

تحقیقات جدید انجام شده توسط دکتر اودسا همیلتون و تیم او نشان می‌دهد که خواب ناکافی ممکن است یک نقش مهم در افزایش خطر ابتلا به افسردگی ایفا کند. دکتر همیلتون با اشاره به این ارتباط، آن را مانند رابطه میان مرغ و تخم مرغ توصیف می‌کند، به این معنی که کم‌خوابی باعث افسردگی می‌شود و افسردگی نیز باعث کم‌خوابی.

تحقیقات این تیم بر اساس تجزیه و تحلیل داده‌های ژنتیکی و سلامت ۷ هزار و ۱۴۶ نفر، نماینده کل جمعیت انگلستان، انجام شد. نتایج نشان داد که افراد دارای استعداد ژنتیکی به اختلالات خواب، با خطر بیشتری از افسردگی روبرو هستند، در حالی که افراد مستعد به افسردگی، الزاماً با مشکلات بی‌خوابی مواجه نمی‌شوند.

نتیجه این تحقیقات، نه تنها ارتباط بین کم‌خوابی و افسردگی را تأیید کرده است بلکه مشخص شده که کم‌خوابی ممکن است به عنوان یک عامل مقدم بر افسردگی عمل کند. با این حال، سوالی که همچنان بی جواب می ماند این است که: کدام یک از این دو اولیه روی می‌دهد. به هر حال، این تحقیقات نقطه نظر جدیدی را در موضوع ارتباط میان خواب و افسردگی ارائه داده و نقش مهمی را برای عامل “استعداد ژنتیکی” در این تعامل تاکید کرده است.

اختلال در بیان پروتئین های مغز بواسطه بی خوابی

در تاریخ ۲۳ اوت ۲۰۲۳، نتایج یک مطالعه جدید توسط محققان دانشگاه پزشکی بینژو چین، در مجله Proteome Research منتشر شد که نشان داد که کمبود خواب می‌تواند پروتئین‌های مغز را به‌طور قابل ملاحظه‌ای تحت تأثیر قرار داده و احتمالاً منجر به افسردگی و اختلال در حافظه شود.

در این تحقیق، از مدل حیوانی با کمبود خواب استفاده شد. موش‌ها به دلیل تجویز دارویی که بر خواب آنها تأثیر گذار است، به بی‌خوابی مبتلا شدند. این اقدام باعث تأثیرات جدی بر حافظه کوتاه‌مدت موش‌ها شد و باعث مختلف شدن بیان ۱۶۴ پروتئین در بخش هیپوکامپ مغز شد که برخی از آنها با بیماری‌های عصبی همچون آلزایمر و پارکینسون ارتباط داشتند.

تحلیل بیشتر نشان داد که کاهش میزان پروتئین پلیوتروفین به طور مستقیم با کاهش شناختی موش‌های بی‌خواب مرتبط بود. در واقع، محققان متوجه شدند که کمبود خواب به کاهش تولید پلیوتروفین منجر می‌شود و این به عبارت دیگر یکی از اثرات مستقیم کمبود خواب است.

برای اطمینان از اینکه این اثرات به خاطر کمبود خواب موش‌ها و نه تأثیر داروی تجویزی استفاده شده است، موش‌ها با دیازپام (دارویی که به خواب آلودگی منجر می‌شود) درمان شدند. نتیجه این درمان به افزایش مدت خواب موش‌ها و عادی‌سازی تولید پلیوتروفین منجر شد.

به‌طور کلی، این تحقیق نشان می‌دهد که کمبود خواب می‌تواند بر بیان پروتئین‌ها در مغز و به خصوص تولید پلیوتروفین تأثیرگذار باشد، که این اثرات به افسردگی و اختلال در حافظه مرتبط می‌شوند. بهبود کیفیت خواب از طریق روش‌های ساده مانند افزایش فعالیت بدنی و رعایت رژیم غذایی سالم ممکن است به‌عنوان یک راهکار موثر برای جلوگیری از بیماری‌های مغزی مزمن معرفی شود.