چگونه مفهوم مرگ را برای کودک توضیح دهیم؟

مرگ و کودک! توضیح مفهوم مرگ برای کودکان بسیار دشوار اما ضروری است. در این مطلب با نحوهٔ صحبت کردن با بچه‌های خردسال در مورد مرگ آشنا شوید.

یادگیری نحوه توضیح مرگ برای کودک می‌تواند به جلوگیری از چالش های مربوط به غم و اندوه آسیب زا، مانند افسردگی، اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) و اختلال عملکردی کمک کند. بسیاری از کودکان می‌دانند که مرگ وجود دارد. احتمالاً آن‌ها در کارتون‌ها، داستان‌ها و یا از طریق تجربه یکی از دوستانشان، درباره مرگ شنیده‌اند.

با این حال، دانستن وجود مرگ و درک معنای آن می‌تواند دو چیز متفاوت باشد. کودکان ممکن است متوجه نباشند که مرگ دائمی است، به خصوص زمانی که شخصیت‌های کارتونی پس از مرگ، خوشحال و بدون آسیب ظاهر می‌شوند. حتی زمانی که کودک متوجه می‌شود مرگ همیشگی است، ممکن است نتواند به طور کامل تمام احساسات و عواطف ناشی از تجربه از دست دادن کسی را درک کند، حتی اگر برای آنها اتفاق بیفتد.

نکاتی برای توضیح مفهوم مرگ به کودک

مرگ می‌تواند فراتر از از دست دادن یک عزیز باشد. چالش مرگ می‌تواند شامل احساس ترس و عدم اطمینان باشد، به خصوص زمانی که به طور غیر‌منتظره اتفاق می‌افتد.

• در مورد چگونگی زندگی به آن‌ها تعلیم دهید تا به درک مفهوم مرگ کمک کند

شاون مک‌گینتی (Shavaun McGinty)، مشاور حرفه‌ای دارای مجوز و روان‌ درمانگر غم و اندوه خبره در داونینگ‌تاون (Downingtown)، پنسیلوانیا (Pennsylvania)، می‌گوید چهار مفهوم اساسی برای درک و مقابله با مرگ مهم است:

• مرگ برگشت‌ناپذیر است.
• هر چیزی که زنده است در نهایت می‌میرد.
• علل جسمی و فیزیکی برای مرگ وجود دارد.
• تمام عملکردهای زندگی در زمان مرگ به طور کامل به پایان می‌رسد.

شاون می‌گوید: «اکثر کودکان این مفاهیم را در سنین 5 تا 7 سالگی درک می‌کنند. اما حتی به کودکانی که بسیار کوچکتر نیز هستند می‌توان کمک کرد به درک این مفاهیم برسند.»

کمک به کودکان برای درک و شناسایی عملکردهای زندگی مانند خوردن، تنفس و خواب، یکی از راه‌های آشنا کردن آنها با مفاهیم مرتبط با مرگ است. مک‌گینتی نشان می‌دهد که درک زندگی می‌تواند به کودکان کمک کند تا بدانند مرگ ناشی از کارهایی نیست که انجام داده‌ یا نداده‌اند. این تعلیمات می‌تواند به آنها کمک کند تا بدانند عزیزی که فوت کرده است از مرگ رنج نمی‌برد یا درد، غم، گرسنگی یا تشنگی را تجربه نمی‌کند.

• در مورد دائمی و همیشگی بودن آن صادق باشید

در تلاش برای کاهش غم و اندوه مرگ، ممکن است که وسوسه‌ شویم که به کودکان خردسال بگوییم کسی که مرده فقط خواب است.

هدر ویلسون (Heather Wilson)، یک مددکار اجتماعی بالینی دارای مجوز در بلک‌وود (Blackwood)، نیوجرسی (New Jersey)، می‌گوید غایتمندی مرگ می‌تواند پیامی پیچیده برای ارائه باشد. شانه خالی کردن از این موضوع می‌تواند باعث سردرگمی شود. ویلسون توضیح می‌دهد که «راهکار انتظار کودک برای چیزی که نمی‌آید، می‌تواند ویرانگر باشد». کودکان ممکن است در اثر پنهان کردن مرگ، عکس‌العمل‌های همراه با ترس ایجاد کنند. آنها ممکن است تعجب کنند که مثلاً یک شب بخوابند و بیدار نشوند.

یک مطالعه در سال 2022 اشاره کرد که کودکان می‌خواهند پرستاران خانگی‌شان در مورد مرگ صادق باشند.

• به کودکان اجازه دهید به شیوه خود به مرگ احترام بگذارند

این امری عادی و طبیعی است که کودکان تمایلی به شرکت در مراسم تدفین ندارند. آکادمی روان‌پزشکی کودکان و نوجوانان آمریکا (American Academy of Child & Adolescent Psychiatry) توصیه می‌کند در صورت عدم تمایل، کودکان را مجبور به رفتن به این مراسم نکنید.

شرکت نکردن در تشییع جنازه به معنای خفه کردن ابراز اندوه نیست. پرستاران خانگی می‌توانند به روش‌های دیگر به کودکان کمک کنند تا عزیزان خود را به خاطر بسپارند و به آنها احترام بگذارند، مانند:

• دعا و نیایش
• داستان‌سرایی
• ساخت دفترچه یادداشت
• نقاشی یا نوشتن
• شمع روشن کردن در خلوت
• کاشت درخت، گل یا گیاه دیگر
• به اشتراک‌گذاری عکس‌ها و خاطرات خانوادگی

• روی پاسخ سوالات تمرکز کنید

ویلسون می‌گوید: «اگر مفهوم مرگ سؤالات فلسفی درونی زیادی را در بزرگسالان ایجاد می‌کند، تصور کنید که چقدر برای کودکان گیج‌کننده می‌تواند باشد.»

به جای تلاش برای توضیح مرگ و تمام باورهای مختلف پیرامون آن، تمرکز روی پاسخ سؤالات خاص کودک، می‌تواند به تاثیر‌پذیری او کمک کند. ویلسون توصیه می‌کند که از زبانی روشن و ساده استفاده کنید. از تشبیه‌هایی مرتبط با فیلم‌ها، داستان‌ها یا رسانه‌هایی که فرزندتان با آن‌ها آشناست، استفاده کنید.

• احساسات را نام ببرید

مک گینتی اشاره می‌کند که احساسات مرتبط با غم و اندوه می‌تواند برای کودکان جدید باشد. او توصیه می‌کند که از احساسات خود الگو برداری کنید تا کودکان بتوانند احساسات خود را درک کنند. او مثال می‌زند: «از مرگ مادربزرگ ناراحتم. من او را خیلی دوست داشتم و می‌دانم که او هم ما را دوست داشت.»

• به یک روتین پایبند باشید

درست است که باید به کودکان اجازه داد تا غم و اندوه‌شان را به روش خود بیان کنند، اما حفظ روند برنامه‌های روزمره می‌تواند به کودکان کمک کند تا یاد بگیرند که مرگ بخشی از زندگی است و زندگی ادامه دارد.

• با یک متخصص صحبت کنید

ممکن است به عنوان یک مراقب، هدایت احساسات شخصی در حالی که سعی می‌کنید به کودک در درک مرگ کمک کنید، آسان نباشد. شما مجبور نیستید این بار را به تنهایی به دوش بکشید.

طبق یک بررسی سیستماتیک در سال 2017، یک میانجی‌گری حمایتی اولیه و مختصر برای غم و اندوه، می‌تواند به بهبود نتایج سلامت روان در کودکان کمک کند. بسیاری از مدارس منابعی را ارائه می‌دهند یا می‌توانند شما را با مشاوران سوگواری مورد‌تائید در منطقه خود ارتباط دهند.

چالش‌های توضیح مرگ برای کودک چیست؟

مرگ حتی برای بزرگسالان ممکن است گیج‌کننده باشد. برای کودکان، ظرفیت درک مرگ می‌تواند نسبت به سن و میزان بلوغ فرد محدود شود. فرهنگ و اعتقادات مذهبی شما نیز ممکن است بر نحوه توضیح مرگ برای فرزندتان تأثیر بگذارد.

• تمایل به خود‌محوری

دیوید تزال (David Tzall)، روانشناس بالینی دارای مجوز در بروکلین (Brooklyn)، نیویورک (New York)، توضیح می‌دهد که کودکان به طور طبیعی خود‌محور هستند. او می‌گوید: «آنها تمایل دارند مسائلی ماورای خودشان، درباره خود ایجاد کنند.» این می‌تواند به این معنا باشد که کودکان مرگ را بازتاب چیزهایی که گفته‌اند، کاری که انجام داده‌اند یا انجام نداده‌اند، می‌دانند و احساس گناه یا شرم را تجربه می‌کنند.

• مهم جلوه دادن مرگ بدون ایجاد ترس

ویلسون می‌گوید: «تلاش برای توضیح مرگ بدون ترساندن کودک یا دادن اطلاعات بیش از حد به او، دشوار است. ساده‌ کردن مرگ بدون اینکه آن را بی‌اهمیت جلوه دهند، می‌تواند برای پرستاران خانگی چالش‌برانگیز باشد.

• غایتمندی مرگ

انتقال مفهوم دائمی بودن مرگ به کودکان دشوار است، به خصوص در صورت وجود جملاتی با نیت خوب، مانند “آنها از بهشت مراقب شما هستند.”

مک‌گینتی توضیح می‌دهد که جملات و نمادهایی که برای راحتی در نظر گرفته شده‌اند، می‌توانند کودکان را گیج کنند، زیرا به آن‌ها اجازه می‌دهد فکر کنند که عزیزانشان مرگ را از نظر احساسی و با خواسته‌ها و نیازهای فیزیکی، همان طور که زندگی را تجربه کرده‌اند، تجربه می‌کنند.

• درک نحوه سوگواری کودکان

درک تفاوت‌ها و مراحل احتمالی غم و اندوه بین کودکان و بزرگسالان نیز می‌تواند به شما در یادگیری نحوه توضیح مرگ برای کودک، کمک کند.

اندوه در کودکان می‌تواند به صورت زیر ظاهر شود:

• گوشه‌گیری
• ترس از تنهایی
• عملکرد تحصیلی ضعیف
• تغییرات در میزان اشتها
• احساسات ناپایدار و زودگذر
• رفتارهایی کودکانه‌‌تر از سن خود
• تقلید یا صحبت مکرر در مورد عزیز از دست رفته
• اختلالات خواب (به عنوان مثال، کابوس، شب‌ادراری، بی‌خوابی)
• می‌گویند که می‌توانند با متوفی صحبت کنند و یا او را می‌بینند.

ویلسون می‌گوید که غم و اندوه می‌تواند بر اساس گروه سنی نیز متفاوت به نظر برسد. برای مثال، کودکان خردسال ممکن است اندوه خود را از طریق پسرفت، رفتار پرخاشگرانه یا چسبیدن به عزیزانشان ابراز کنند. نوجوانان همچنین ممکن است تغییر در خلق و خوی خود را تجربه کنند و ممکن است بی‌تفاوت شوند. در برخی از کودکان، غم و اندوه می‌تواند به چالش‌های طولانی مدت سلامت روان کمک کند.

یک مطالعه در سال 2018 نشان داد که کودکانی که مرگ یکی از والدینشان را تجربه می‌کنند، در سال‌های پس از مرگ، میزان افسردگی بالاتری داشتند، و همچنین در کل میزان بالاتری از اختلال اضطراب پس از سانحه (PTSD)، نسبت به کودکان با والدین زنده داشتند.

کلام آخر

نحوه توضیح مرگ برای کودک بسته به سن، وضعیت رشد و مفاهیم فعلی مرگ می‌تواند متفاوت باشد. صادق بودن، شفاف بودن و ساده پاسخ دادن به سوالات می‌تواند به جلوگیری از سردرگمی کودکان در مورد معنای مرگ کمک کند. یک مشاور سوگ مورد‌تائید یا سایر سیستم‌های پشتیبانی مجرب می‌تواند به کاهش پیچیدگی توضیح مرگ به کودک کمک کند، زیرا شما با احساسات و اندوه خود کنار می‌آیید.