نقدی بر فریرن: آیا این انیمه واقعاً فراتر از فانتزی است؟

انیمه «فریرن: فراتر از پایان سفر» نه‌تنها داستان ماجراجویی عظیم ناجی دنیای فانتزی خود را روایت می‌کند، بلکه به نوبه خود به یکی از بزرگ‌ترین آثار در دنیای انیمه تبدیل می‌شود.

مشخصات انیمه:

• عنوان ژاپنی: Sousou no Frieren
• اسم فارسی: فریرن: فراتر از پایان سفر
• براساس مانگایی نوشته‌ی کانه‌هیتو یامادا و تصویرسازی تسوکاسا آبه
• ژانر: ماجراجویی، درام، فانتزی، شونن
• کارگردان: کیچیرو سایتو | فیلم‌نامه: توموهیرو سوزوکی
• محصول: استودیو مدهاوس
• فصل اول: ۲۸ قسمت ۲۴ دقیقه‌ای
•  وضعیت: فصل اول پایان یافته
• پخش: ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۳ تا ۲۲ مارس ۲۰۲۴
•  رده سنی: PG-13

خلاصه‌ی داستان:

پس از یک دهه ماجراجویی و شکست دادن پادشاه شیاطین، گروه قهرمانان شامل فریرن (یک الف جادوگر)، هیمل (قهرمان انسانی)، آیزن (یک دورف جنگجو) و هایتر (کشیش دائم‌الخمر) به‌طور پیروزمندانه به پایتخت سلطنتی بازگشته‌اند. نتیجه این سفر طولانی، بازگشت صلح و آرامش به جهان است. اما دوران فریرن با این گروه تنها بخش کوچکی از عمر طولانی و جاودانه‌اش به‌عنوان یک الف است.

فریرن، پس از جدایی از گروه قهرمانان، قول می‌دهد که پنجاه سال بعد دوباره به ملاقات آن‌ها خواهد آمد و سفرش را به‌تنهایی برای کشف طلسم‌ها و جادوهای جدید ادامه می‌دهد. با این حال، احساس فریرن نسبت به گذر زمان به دلیل عمر طولانی‌اش متفاوت است و او کمتر به تجربیاتی که با دوستانش گذرانده توجه دارد. اما پس از گذشت نیم قرن از شکست پادشاه شیاطین و در دیدار دوباره با همراهان سابقش، که حالا سالخورده شده‌اند، انگیزه‌های جدیدی در ذهن فریرن شکل می‌گیرد و داستان انیمه فریرن تازه از این نقطه آغاز می‌شود.

هر سال، تعداد زیادی انیمه منتشر می‌شود، اما تنها تعداد کمی مانند انیمه فریرن موفق می‌شوند که به‌طور ویژه و ماندگار از دیگران متمایز شوند. فریرن، فراتر از نقش قهرمانی خود در داستان، در میان سیل سریال‌های انیمه‌ای که به هر قیمتی ساخته می‌شوند، به‌نوعی ناجی است. حتی با در نظر گرفتن فقط فصل اول، این واقعیت به وضوح قابل مشاهده است و تنها مسأله این است که چگونه این موفقیت به دست آمده است. مانند داستانی که پس از شکست بزرگ‌ترین دشمن دنیای فانتزی به او پرداخته می‌شود، ما نیز با واقعیتی روبه‌رو هستیم که باید نحوه عبور از آن را توضیح داده و به یک وضعیت پسا-رستگاری بسط دهیم.

برای بررسی موفقیت بزرگ انیمه فریرن، باید به گروه قهرمانانی توجه کنیم که توانسته‌اند به این اوج باشکوه برسند. این قهرمانان باید هر از گاهی در مسیر خود یادبودی از خود به جای بگذارند تا از یاد نروند.

استودیو مدهاوس، که به‌عنوان نخستین نام در این موفقیت به‌نظر می‌رسد، به یک قهرمان دیگر تبدیل شده است. با وجود اینکه این استودیو ممکن است از دوران اوج و پرکاری خود فاصله گرفته باشد، با ساخت انیمه فریرن نشان می‌دهد که در حوزه انیمه، مهم است که چه کسی مسئول اجرایی پروژه باشد. وسواس مدهاوس در ساخت یک اثر مهم شونن، که همچنان در چارچوب‌های شناخته‌شده‌ی ژانر خود حرفی برای گفتن دارد، نقش بزرگی در شکل‌گیری این اقتباس از مانگای فریرن ایفا کرده است. انیمه فریرن به‌عنوان نقطه عطفی در کارنامه کیچیرو سایتو، کارگردان انیمه، و توموهیرو سوزوکی، نویسنده فیلم‌نامه، به‌شمار می‌آید.

انسجام و یکپارچگی ساختار انیمه فریرن به‌طور قابل توجهی از مسیر محکم و استوار خود خارج نمی‌شود. توجه دقیق به جزئیات و احساس خالصی که در تمام بخش‌های انیمه جاری است، به آن شکلی از فانتزی باورپذیر و مسحورکننده بخشیده است که عبور از عمق هنری، دغدغه‌های فکری و ابعاد حماسی‌اش به‌سادگی ممکن نیست. فریرن به‌عنوان نمادی از تمام آن ویژگی‌ها، به جایگاهی شایسته و برجسته در دنیای انیمیشن دست یافته و گاه، مانند آتشی که در دل خرمن می‌افتد، درخششی ویژه از خود نشان می‌دهد.

این موفقیت ویژه در تحقق دنیای فریرن حتی برای کانه‌هیتو یامادا، نویسنده مانگا، و تسوکاسا آبه، تصویرگر آن، نیز محسوس بوده است. از توصیه ویراستار مانگا به یامادا برای همکاری با یک تصویرگر مستقل تا آشنایی و همکاری با آبه، به نظر می‌رسد که جادوی ابدی شامل حال این روایت متفکرانه، که از دل میراث ژانر فانتزی بیرون آمده، شده است.

اگر سازندگان انیمه را قهرمانان دنیای انیمیشن در نظر بگیریم، آثار آن‌ها مشابه تندیس‌های یادبودی هستند که فریرن و همراهانش در سفرشان با آن‌ها روبه‌رو می‌شوند. این آثار نشانه‌هایی از کسانی هستند که در گذشته با قدرت و مهارت خود مسیر را نجات داده‌اند، اما متأسفانه با گذر زمان، به دلیل غبار فراموشی و کهنگی، به تدریج در نگاه نسل‌های جدیدتر به فراموشی سپرده شده‌اند.

از سوی دیگر، فریرن انیمه‌ای است که در ابعاد مختلف از یک فرآیند تکامل به‌وجود آمده و در مقابل استفاده تکراری از کلیشه‌های نخ‌نما و فرمول‌های داستانی سطحی مقاومت کرده و از هرگونه پاداش نامتعارف مثل فن‌سرویس‌ها در اصول خود پرهیز می‌کند. این استقامت پیروزمندانه است که به رشد انتظارات مخاطبان کمک کرده و منجر به خلق اثری فاخر و جذب مخاطب‌های گسترده‌تر می‌شود. علاوه بر این، روایت وقایع و داستان‌پردازی پس از شکست بزرگ‌ترین شر در دنیای فانتزی، نگاهی متفاوت و جالب به ژانر فانتزی را در انیمه فریرن: فراتر از پایان سفر (Frieren: Beyond Journey’s End) ارائه می‌دهد. اصولی که در طول انیمه مورد توجه قرار دارد، همان‌طور که در نام‌گذاری آن نیز تاکید شده، به موضوعی فراتر از پایان یک ماجراجویی قهرمانی مربوط می‌شود. زیرا گروه قهرمانان به هدف و وظیفه خود رسیده‌اند و اکنون باید به این فکر کنند که با باقی‌مانده زندگی خود چه کنند.

ادامه‌ی متن بخش‌هایی از داستان را افشا می‌کند

مهم‌ترین عنصر داستانی انیمه فریرن، ویژگی منحصر به‌فرد اوست که به‌خاطر نژادش چندین برابر انسان‌های معمولی عمر می‌کند. این تمایز از همان ابتدا بارها برجسته می‌شود. برای فریرن، قول تماشای دوباره بارش شهابی از یک موقعیت مکانی بهتر، که پنجاه سال بعد اتفاق می‌افتد، بسیار سریع‌تر و در دسترس‌تر از باقی قهرمانان به نظر می‌رسد.

در واقع، در پایان آن سفر، فریرن هنوز به درک کاملی از این تفاوت مهم نرسیده است. برای او، زمان معنای اضطرار و شتاب ندارد و به همین دلیل، با وجود استعدادهای منحصر به‌فردش، قادر به درک ارزش هر لحظه از عمرش نیست. این بی‌حسی به‌ویژه در نام‌گذاری «فریرن» که به معنی احساس سردی و رفتار همیشه خونسرد اوست، مشهود است. دیگر شخصیت‌ها نیز نام‌هایی دارند که به ویژگی‌هایشان اشاره دارد، مانند استارک به معنی قوی، هیمل به معنی بهشت، آیزن به معنی آهن، و فرن به جادوی از راه دور.

بعضی از خودآگاهی‌ها نیازمند گذر زمان هستند و برای فریرن، این زمان در بازه‌ای بسیار طولانی قرار دارد که او را از درک متقابل دوستانش دور می‌کند. به همین دلیل، خداحافظی موقت فریرن تا بارش شهابی بعدی از دید او اهمیت زیادی ندارد. فریرن با این ناآگاهی، سفر پنجاه ساله‌اش را می‌پذیرد و در بازگشت به محل قرار، همچنان از تلنگرهای زندگی غافل است. برای او، شاخ اژدهای سیاهی که به هیمل سپرده، به اندازه‌ای که هیمل آن را مهم و ارزشمند می‌داند، اهمیت ندارد. این موضوع نشانه‌ای کوچک از بی‌توجهی فریرن به ارتباطش با دوستانش، به‌ویژه هیمل که بار عاطفی و عاشقانه بیشتری دارد، است. سرانجام، مرگ هیمل او را به تفکری می‌برد که حتی با داشتن زمان زیاد برای زندگی، لحظه‌های گذشته دیگر بازنخواهند گشت.

در واقع، فریرن مدت زمان بیشتری نیاز دارد تا بفهمد که خاطراتی که به‌راحتی فراموش نمی‌شوند، گنجینه‌هایی هستند که باید در لحظه از آن‌ها لذت برد. در حالی که او به‌طور مداوم توجه بیشتری به صندوق‌های گنج قلابی نشان می‌دهد، این درک به تدریج به او می‌آید که همراهی با دوستانش در دنیای خود چه تأثیری داشته، اما او فرصت جبران و قدردانی از آن را از دست داده است. این تغییر نگرش، با نمایش فلش‌بک‌هایی از گذشته و یادآوری‌هایی موازی با روایت سفر جدید فریرن و همراهانش، به‌خوبی در داستان کنونی گنجانده شده است. این فلش‌بک‌ها که برخلاف اکثر نمونه‌های مشابه، طولانی و حوصله‌سربر نیستند، به‌طور هوشمندانه‌ای در میان داستان حال جای گرفته‌اند و این پایان پس از پایان را به تجربه‌ای سرشار از دانایی و یادگیری برای شخصیت‌ها و مخاطب تبدیل می‌کنند.

به لطف این روایت موازی، حسرت فریرن از دوران‌هایی که به‌سادگی از کنارشان گذشته، به درجه‌ای از اهمیت خاص برای مخاطب می‌رسد. اکنون، ذهنیتی شکل گرفته که به‌جز جمع‌آوری طلسم‌ها با هر درجه‌ای از اهمیت، باید به درک انسان‌ها و روابط واقعی زندگی که با هیچ جادویی قابل برگشت نیست، پرداخته شود.

در اینجا سوالی بنیادی و قدرتمند مطرح می‌شود: آیا رستگاری پایانی ندارد، یا تنها عمر ماست که در این چرخه به پایان می‌رسد و تأثیر ما بخشی از آن می‌شود؟ به همین سادگی و در آرامش عجیبی که در میان مبارزات و ماجراجویی‌های جادویی پیچیده شده، داستانی درباره ماهیت زندگی، مرگ و گذر عمر به تصویر کشیده می‌شود.

از سوی دیگر، قهرمانان این دنیای جادویی، مانند هایتر، آیزن و فِلِم، به تفکر و انگیزه‌ای زنده برای ادامه راهشان نیاز دارند تا از طلسم فراموشی رهایی یابند. فریرن نیز در ابتدا از پذیرش فرِن به‌عنوان شاگرد امتناع می‌کند و تنها با زکاوت هایتر است که به مسیر واقعی جاودانگی بازمی‌گردد. با این حال، جاودانگی نسبی فریرن در قسمت چهارم و حضور گروه قهرمانان در مزار خانواده آیزن و بحث درباره وجود یا عدم وجود دنیای پس از مرگ، به چالش کشیده می‌شود. این سوال که چرا باید باور به دنیای پس از مرگ وجود داشته باشد و ما چه اندازه در ذهن‌های پس از خود زنده خواهیم ماند، در طول داستان مورد بررسی قرار می‌گیرد و در مسیر سفر فریرن، فرن و استارک با زیرداستان‌های مختلفی از جوامع دیگر، به آن پرداخته می‌شود.

در پایان، نباید فراموش کرد که مقصد این سفر، آرئول، سرزمینی شمالی است که ارواح مردگان در آن جمع می‌شوند. تمامی نبردهای اکشن انیمه و تحلیل‌های شخصیت‌های مختلف، به‌ویژه در آزمون‌های عیارسنجی، با هدف کاوش در معنای زندگی و ایجاد توقفی برای تفکر بیشتر صورت می‌گیرند. درست مانند جادوی ساده‌ای که دشت پر از گل را خلق می‌کند و به شکل‌گیری گروه قهرمانان نجات‌دهنده دنیا منجر می‌شود.

انیمه های شبیه Frieren: Beyond Journey’s End

سفر در انیمه فریرن، یکی از کلیدواژه‌های اصلی برای درک و خودآگاهی قهرمان داستان در تعامل با فرهنگ‌ها و جوامع مختلف است. آرامش ذاتی روایت فریرن، با وجود گذر از بخش‌های پرمبارزه و حماسی، بخش مهم و متمرکز این ماجراجویی است که مخاطب را در طول انیمه به خود جذب می‌کند. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که در بررسی حماسه فانتزی شکل‌گرفته در Frieren: Beyond Journey’s End، به چهار انیمه زیر اشاره کنیم.

انیمه Mushishi

کسی که در دنیای پر از ارواح و موجودات ماورایی به نام موشی، توانایی دیدن و تعامل با آن‌ها را دارد، موشیشی نامیده می‌شود. گینکو به‌عنوان یک موشیشی به نقاط مختلف سفر می‌کند، درباره این پدیده‌ها تحقیق می‌کند و مشکلاتی که این موجودات فراطبیعی برای مردم ایجاد کرده‌اند را حل می‌کند. روایت موشی‌شی از فضای سنگین و اسرارآمیز برخوردار است که در کنار شخصیت‌پردازی متفکر و مستقل گینکو و آرامشی که در اکثر لحظات احساسی و عجیب داستان حس می‌شود، فلسفه‌پردازی الهام‌بخشی را از دل رازهای خود به نمایش می‌گذارد.

انیمه Kino’s Journey: The Beautiful World

سفرهایی با توقف‌های سه‌روزه در هر مقصد برای کینو و موتورسیکلت سخنگویش، هرمس، فرصتی است برای آشنایی با فرهنگ‌های مختلف و کشف شرایط خاص و گاه نگران‌کننده‌ای که از ذات بشر ناشی می‌شود و از ندانسته‌ها درس می‌آموزد. داستان کینو در مسیر سفرش به اقلیم‌هایی با شرایط و فرهنگ‌های متنوع، برداشتی منحصربه‌فرد از یک جهان‌بینی واقع‌گرا و قابل‌تأمل ارائه می‌دهد.

انیمه Violet Evergarden

وایولت اورگاردن از کودکی به‌عنوان یک ماشین جنگی بی‌احساس تربیت شده و زندگی‌اش عاری از احساسات انسانی پیش رفته است. پس از پایان یک جنگ طولانی و تجربه آسیب‌های جسمی و روحی ناشی از آن، آخرین چیزی که وایولت از جنگ به یاد دارد، ابراز علاقه‌ای است که به‌وسیله کلماتی ابراز شده که هنوز معنای آن‌ها را درک نمی‌کند. حالا که به جامعه بازگشته و در جستجوی معنای واقعی عواطف است، وایولت باید در شغف جدیدش، احساسات مشتریان مختلف را از طریق نوشتن نامه‌ها به مخاطبانشان منتقل کند. این نامه‌ها، سفرهایی هستند به زندگی‌هایی که به وایولت کمک می‌کنند تا معنای عشق را بیاموزد. شکل‌گیری تدریجی درک پیچیدگی‌های این احساسات سرکوب‌شده در آرامش و نگاه سرد وایولت، دستاورد بزرگ این انیمه است.

انیمه To Your Eternity

موجودیتی نامیرا و بدون هویت با هدف شناخت جهان به سفری در جوامع انسانی می‌پردازد و در این سفر اسرارآمیز، مفهوم بقا و زندگی را در قالب‌های مختلف مورد بررسی قرار می‌دهد. با وجود چالش‌های دشوار در نمایش موقعیت‌های مختلف، این سفر بی‌پایان در طول تاریخ، تجربه‌ای تکان‌دهنده، غم‌انگیز و تأمل‌برانگیز را به تصویر می‌کشد. انیمه به سوی ابدیت تو  ( Fumetsu no Anata ) بارها با ایجاد آینه‌ای از جهان، مخاطب را شگفت‌زده خواهد کرد.