آیا بعد برخورد صاعقه به انسان شانس زنده ماندن دارد؟

برخورد صاعقه با انسان یک حادثه وحشتناک است، اما همیشه مرگبار نیست. اما تأثیر این پدیده بر بدن انسان چگونه است؟

چند هفته پس از شروع کار جدید خود به عنوان آسیب‌شناس پزشکی قانونی، رایان بلومنتال تماسی دریافت کرد تا جسدی که در یک مزرعه پیدا شده بود را بررسی کند. لباس فرد فوت شده پاره شده بود و پرده گوشش از هم پاشیده بود. صحنه‌ای که بلومنتال با آن روبرو شد بسیار نگران‌کننده به نظر می‌رسید.

اما به گزارش لایوسانس، مقصر این واقعه وحشتناک قاتلی زنجیری نبود؛ بلکه صاعقه باعث وقوع این اتفاق تراژدیک شده بود. این پدیده بارداری الکتریکی میلیون‌ها ولت برق را به بدن انسان منتقل کرده و با قدرت تخریب بالا، بلومنتال را در مسیر تبدیل شدن به یکی از برترین آسیب‌شناسان رعدوبرق جهان قرار داد. اما در هنگام برخورد صاعقه با انسان، دقیقاً چه اتفاقی رخ می‌دهد و اگر فرد از این حادثه جان سالم به در ببرد، چه اتفاقی می‌افتد؟

بیشتر افرادی که بر اثر برخورد صاعقه جان خود را از دست می‌دهند، بلافاصله به دلیل ایست قلبی کشته می‌شوند؛ زیرا ولتاژ بسیار بالای صاعقه، ریتم طبیعی قلب را قطع کرده و به اتصال کوتاه آن منجر می‌شود. برخورد صاعقه با انسان همچنین ممکن است باعث آسیب‌های دیگری مانند پاره شدن پرده گوش به دلیل موج فشار، قطع شدن سیستم تنفسی و سوختگی ثانویه ناشی از آتش‌گرفتن موها یا لباس‌ها شود.

با این حال، صاعقه همه قربانیان را به قتل نمی‌رساند و حدود ۹۰ درصد از افراد آسیب دیده زنده می‌مانند. رعدوبرق می‌تواند در کسری از ثانیه از بدن شما عبور کند و به همین دلیل در اکثر موارد حتی زمان کافی برای برجاگذاشتن اثر هم ندارد.

اما افرادی که از صاعقه جان سالم به در می‌برند، معمولاً مشکلات عصبی، اختلال استرس پس از حادثه (PTSD) و برخی علائم عصبی دیگر مانند اختلال در قضاوت و کاستی تمرکز را تجربه می‌کنند. دکتر مری آن کوپر، استاد برجسته‌ی پزشکی اورژانس دانشگاه ایلینوی در شیکاگو، می‌گوید که این علائم عصبی مشابه آسیب‌هایی است که بازیکنان فوتبال پس از ضربه مغزی با آن‌ها مواجه می‌شوند.

با توجه به تعداد کم صاعقه‌ها و کمبود منابع مالی برای تحقیقات، هنوز به‌طور دقیق مشخص نیست که این آسیب‌های مغزی چگونه رخ می‌دهند. با این حال، برخی از کارشناسان باور دارند که این آسیب‌ها ناشی از ترکیبی از تغییرات بافتی ناشی از جریان الکتریکی و فشار ترومای بلانت در نتیجهٔ تغییر ناگهانی فشار هوا رخ می‌دهند.

بعضی از آسیب‌های مغزی ناشی از رعدوبرق می‌توانند شدید و گاهاً معلول‌کننده باشند. به گزارش سرویس هواشناسی ملی آمریکا، برخی از افرادی که صاعقه زده شده‌اند، مشکلاتی مانند از دست دادن حافظه، دردهای مزمن عصبی، افسردگی و حتی اختلال در توانایی‌های ذهنی مانند پیش‌آگاهی یا الهام را گزارش داده‌اند.

به‌گزارش مجله‌ی پزشکی نیوانگلند، رعدوبرق نقش‌های لیختنبرگ بدون دردی را روی کمر یک مرد ۵۴ ساله به‌جا گذاشت. این علائم دو روز بعد ازبین رفتند.

بعضی از افرادی که از برخورد صاعقه نجات پیدا می‌کنند، گزارش می‌دهند که روی پوست خود نقش‌های لیختنبرگ شکل می‌گیرند. این نقش‌ها به دلیل آسیب رگ‌های خونی و نشت مایع به بافت اطراف آن ایجاد می‌شوند. در یک گزارش موردی در سال ۲۰۲۰ از مجله پزشکی نیوانگلند، وضعیت یک مرد ۵۴ ساله که تحت تأثیر صاعقه قرار گرفته بود، توصیف شده است. این مرد در ابتدا بی‌حسی در برخی از نقاط بدن را تجربه کرد و سپس نقش‌های لیختنبرگ در بازوی چپ، ران، پشت و باسن او ظاهر شدند. با این حال، وی گزارش داد که این نقش‌ها بی‌دردی بودند و دو روز بعد، زمانی که به پزشک برگشت، ناپدید شدند.

رکورد بیشترین صدمات ناشی از صاعقه در دست «روی سالیوان» است که در پارک ملی شناندوا در ویرجینیای آمریکا واقع شده است. سالیوان بین سال‌های ۱۹۴۲ تا ۱۹۷۷ هفت بار تحت تأثیر صاعقه قرار گرفت. او در هر برخورد، موها و لباس‌هایش سوختگی می‌شدند، اما موفق شد از هر هفت حادثه سالم به در ببرد؛ اما در سال ۱۹۸۳، در سن ۷۲ سالگی به دلیل خودکشی درگذشت.

افکار خودکشی یکی از علائم رایج در بازماندگان صاعقه است که دردهای شدید و مشکلات بهبودی را تجربه می‌کنند. استیو مشبرن در گفتگوی خود با واشنگتن پست این موضوع را برجسته کرده است. مشبرن در سال ۱۹۶۹ در نتیجه برخورد با صاعقه شکستگی کمر داشت و در حال حاضر مدیریت یک گروه بین‌المللی پشتیبانی از بازماندگان صاعقه را برعهده دارد.

خوشبختانه، صدمات ناشی از صاعقه در کشورهای توسعه‌یافته جزء موارد قابل پیشگیری هستند. به توصیه کوپر، هنگام وقوع رعدوبرق باید به سرعت به یک مکان امن پناه ببرید و تا ۳۰ دقیقه پس از آنکه هیچ برخورد صاعقه‌ای رخ نداد، از پناهگاه خارج نشوید.

به گفته بلومنتال، تنها ۳ تا ۵ درصد از صاعقه‌ها مستقیماً با انسان برخورد می‌کنند. بیان می‌کند که برخورد صاعقه با اشیاءی مانند درختان یا ساختمان‌ها و سپس انتقال آن به انسان، ۵ درصد دیگری از آسیب‌های صاعقه را شامل می‌شود. شایع‌ترین صدمات صاعقه به صورت برخورد جانبی و جریان زمین رخ می‌دهند.

در صاعقه‌ی جانبی، قربانی در نزدیکی جسمی قرار دارد که به آن برخورد صاعقه شده است و در نتیجه، مقداری از بار الکتریکی به فرد تماشاچی منتقل می‌شود. در جریان زمین نیز همان اتفاقی رخ می‌دهد که زمانی اتفاق می‌افتد که صاعقه به زمین زیر پای قربانی برخورد می‌کند. این حوادث می‌توانند باعث آسیب رساندن به چندین نفر به‌طور هم‌زمان شوند. بلومنتال بیان می‌کند که این موضوع باعث می‌شود تا هنگام برخورد صاعقه با زمین، گله‌های حیوانات به‌طور یکجا از بین بروند.

۱۰ تا ۱۲ درصد نهایی صدمات صاعقه ناشی از پدیده‌ای به نام «جریان‌های رو به بالا» است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که نیروهای الکتریکی با بار مثبت به سمت بالا می‌روند و ابرهای طوفانی با بار منفی را جذب می‌کنند. با افزایش بار مثبت، یک رشته هوای باردار به سمت آسمان حرکت می‌کند و شوک الکتریکی به سمت زمین منتقل می‌شود.

اکنون کوپر و بلومنتال امیدوارند که سطح آگاهی و منابع مشابه با صاعقه‌گیرها را در آفریقا نیز ایجاد کنند. نمونه جدید کوپر در ایجاد مراکز آفریقایی برای رعدوبرق و شبکه الکترومغناطیسی (ACLENet) برای کاهش مرگ و میر انسان‌ها و حیوانات در سراسر این قاره تمرکز دارد. این ماموریت به دلیل افزایش سرعت تغییرات آب و هوا و وقوع طوفان‌های بیشتر و شدیدتر در آفریقا، بسیار مهم است.

بلومنتال می‌گوید: “ما در بازه‌های زمانی کوتاه‌تر با رویدادهای اقلیمی غیرمعمول روبرو خواهیم شد. بنابراین باید این پدیده‌ی مرگبار را جدی بگیریم.”