گزارش سالانه از واقعیت‌های اقتصاد دیجیتال نماینده می‌شود که پر از اطلاعاتی است که به تنزل فروش، کاهش درآمد، و از دست دادن ترافیک در دوران محدودیت‌های اینترنتی اشاره دارد.
ایجاد محدودیت‌های اینترنتی باعث نگرانی‌های فراوانی در میان کسب‌وکارهای آنلاین ایجاد کرد. از کسب‌وکارهای کوچک خانگی گرفته تا شرکت‌های بزرگ با نام و نشان، همگی با مشکلات متفاوتی درگیر شدند.
در ابتدای فروروند جدید فیلترینگ و با ورود موج جدید آن، VPNها از دسترس خارج شدند و اختلالات مکرر باعث قطع اینترنت در بسیاری از زمینه‌ها شد. نهادهای حرفه‌ای و مردمی تلاش‌های زیادی برای برآوردن آسیب‌ها و خساراتی که از این شرایط به کسب‌وکارها وارد می‌شود، انجام دادند. افت‌های درآمدی پیش‌بینی می‌شد، قسمتی از نیروی کار تنظیم خواهد شد و برخی از کسب‌وکارها مجبور به تعطیلی خواهند شد.
آمارهایی که توسط برخی از نهادهای حوزه صنفی در آغاز مهر ماه ۱۴۰۱ منتشر شدند، توسط برخی مقامات تکذیب گردید. اگرچه این نهادها آگاه بودند که اعلام شده‌ها دقیق نبوده و صحت ندارد، اما درباره خسارات و ضررهای کسب‌وکارها اطلاعات دقیقی ارائه ننمودند.
در شرایطی که نهادهای دولتی اطلاعات آماری را ارائه نمی‌دهند و تخمین‌های اولیه در مورد آثار مخرب اختلالات و محدودیت‌های اینترنتی نادرست تلقی می‌شوند، ممکن است مطالعه گزارش‌های سالیانه‌ای که توسط کسب‌وکارها منتشر می‌شود و از آمار و ارقام دقیق درباره وضعیت و عملکرد آنها در سال گذشته تشکیل شده باشد، به عنوان منبعی مفید برای درک آثار خسارت‌زا و زیان‌بار به کسب‌وکارها و اقتصاد دیجیتال کشور عمل کند.
یکی از کاربردهای مهم گزارش‌های سالی که توسط کسب‌وکارها منتشر می‌شوند، انتشار اطلاعات و آماری است که با تحلیل آنها می‌توان به نتایج معناداری دست یافت. در حال حاضر که تعدادی از کسب‌وکارهای فعال در حوزه اقتصاد دیجیتال گزارش سالانه خود را منتشر کرده‌اند، ترکیب و مقایسه بخش‌هایی از اطلاعات هر یک از این گزارش‌ها می‌تواند تصویر کلی از تجربیات بخشی از اقتصاد دیجیتال در گذشته را به تصویر بکشد.
گزارش اینجانب نیز به تجزیه و تحلیل بخش‌هایی از گزارش سال ۱۴۰۱ مربوط به سه شرکت دیجی‌کالا، پادرو و جاباما پرداخته و با بررسی داده‌های خام موجود در این گزارش‌ها، تلاش دارد تا تأثیرات محدودیت‌های اینترنتی بر کسب‌وکارهای حوزه اقتصاد دیجیتال را تجزیه و تحلیل نماید. البته این تجزیه و تحلیل به طور کامل و جامع نمی‌باشد، اما می‌تواند به عنوان یک نمونه معیاری از خساراتی که بر پلتفرم‌های فعال در این حوزه تأثیر گذاشته است، مورد استفاده قرار گیرد.
گزارش پادرو؛ از کاهش درآمد تا تعطیلی فروشگاه‌های اینستاگرامی
یکی از گزارش‌ها که همچنین آثار منفی بر یک پلتفرم را نمایان می‌سازد و هم زیان‌ها و خساراتی که کسب‌وکارهای متعلق به اینستاگرام تحمل کرده‌اند، گزارش سالانه پلتفرم “پادرو” می‌باشد. پادرو به عنوان یک پلتفرم ارائه دهنده خدمات مختلف به کسب‌وکارهای مرتبط با اینستاگرام مثل خدمات پرداخت، ارسال بسته، ارتباط با مشتریان و غیره فعالیت می‌کند. در گزارش سالیانه خود، پادرو آورده است که فیلترینگ گسترده در طول سال گذشته به طناب زدن به پلتفرم آن و همچنین به عملکرد کسب‌وکارهای متعلق به اینستاگرام آسیب زده است.
در مراسم معرفی گزارش سال ۱۴۰۱ پادرو، پشوتن پورپزشک، مدیرعامل این پلتفرم، اظهار داشت: “فیلترینگ گسترده که اواخر تابستان و در ماه تیر به عمل آمد، ضربه‌ای سنگین به پیکره پلتفرم ما و همچنین به کسب‌وکارهای مرتبط با اینستاگرام زد. ۹۰ درصد از فروش‌های ما ناپدید شد و به هوا رفت.” وی همچنین توضیح می‌دهد که برخی از فروشندگان مرتبط با اینستاگرام، که با مشکلات فراوان و سرمایه شخصی خود، کسب‌وکارهای خود را راه‌انداخته بودند، در همان دوره تا ۱۰۰ درصد از فروش خود را از دست دادند.”
آمار ارائه شده توسط پلتفرم پادرو در خصوص تعداد کسب‌وکارهای اینستاگرامی قبل و بعد از اجرای فیلترینگ این شبکه اجتماعی، مورد تأمل قرار می‌گیرد. طبق اعلام پادرو، قبل از اجرای فیلترینگ، تعداد ۶۳۰ هزار کسب‌وکار در اینستاگرام فعالیت داشته‌اند. این تعداد در ماه آذر ۱۴۰۱ به ۲۲۰ هزار فروشگاه کاهش یافته است. به این ترتیب، در بازه‌ی سه ماهه، ۴۱۰ هزار فروشگاه اینستاگرامی دیگر فعالیت خود را متوقف کرده‌اند. این تغییرات منجر به از دست دادن درآمد برای تعداد قابل توجهی از افراد و خانواده‌ها شده است.
گزارش پادرو و بر اساس تفسیر مدیرعامل این پلتفرم، نشان می‌دهد که نزول در تعداد فروشگاه‌های اینستاگرامی در پاییز فصل گذشته به آرامی کمتر شده است. تعداد فروشگاه‌های فعال در این پلتفرم به تدریج افزایش یافته و در ابتدای سال ۱۴۰۲، حدود ۱۰۰ هزار فروشگاه جدید نیز به فعالیت خود پیوسته‌اند. در نتیجه، تعداد کسب‌وکارهای اینستاگرامی فعال به ۳۳۰ هزار فروشگاه رسیده است.
بجز کسب‌وکارها، آمارهای مرتبط با پلتفرم پادرو نیز نمایانگر کاهش درآمد و خسارات می‌باشد. خدمات متعدد پادرو به شدت تحت تأثیر قرار گرفته‌اند. اعلامات پادرو نشان می‌دهد که پس از اعمال محدودیت‌ها، درآمد سرویس “پادروشاپ” به تعداد صفر رسیده و ۸۰ درصد از درآمد سرویس “پادروپین” نیز از دست رفته است. هرچند این روند از اواخر زمستان تغییر یافته و به گفته مدیرعامل پادرو، این پلتفرم تدریجاً از وضعیت نامطلوبی که با آن روبرو بود، بهبود یافته و به تدریج از موقعیت نامطلوب خارج شده است.
گزارش جاباما؛ ترمز رشد کشیده شد
واکنش‌های متفاوتی از جهت کمبود رشد و از دست دادن فرصت‌های پیشرفت مشاهده می‌شود که به‌طور ویژه در پلتفرم جاباما، که در زمینه اجاره اقامتگاه‌ها خدمات ارائه می‌دهد، به چشم می‌خورد. گزارش‌ها بخشی از گزارش سالانه جاباما به کاهش در فروش، رزرو، و حجم استفاده از این پلتفرم اشاره می‌کنند.
در گزارش سال ۱۴۰۱ خود، جاباما با انتشار یک نمودار نشان می‌دهد که تعداد رزروهای اقامتگاه در این پلتفرم در ماه شهریور سال گذشته به بالاترین سطح خود رسیده است، اما در فصل پاییز به‌طور قابل توجهی کاهش یافته است.
در این زمینه، جاباما در گزارش سالانه خود آمده است: “در فصل پاییز سال گذشته، همزمان با تحولات جامعه، تمام فعالیت‌های بازاریابی جاباما که هدف آن جذب کاربر و افزایش فروش بوده است، توقف یافتند. به همین دلیل، در نیمه دوم سال ۱۴۰۱ نسبت به دوره مشابه در سال ۱۴۰۰، کاهش چشمگیری در میزان فروش رخ داد.”
مسئله دیگری که تحت تأثیر شرایط اجتماعی و محدودیت‌های اینترنتی در پاییز و زمستان سال گذشته بر فعالیت و رشد جاباما اثر گذاشته، تعطیل شدن تمام کمپین‌های تبلیغاتی این شرکت بوده است. با توقف این کمپین‌ها، رشد کاربران و نصب اپلیکیشن جاباما نیز متوقف شده است.
در گزارش سالانه این مجموعه، توضیح داده شده است که با اینکه میزان نصب اپ جاباما در سال ۱۴۰۱ نسبت به سال قبل آن، ۱۶۰ درصد افزایش داشته و تعداد کاربران جاباما در سال گذشته ۲۲۳ درصد رشد داشته است، اما میزان نصب اپلیکیشن جاباما از مهر تا دی نسبت به مدت مشابه در سال ۱۴۰۰ به‌طور چشمگیری کاهش یافته است.
محدودیت‌های اینترنت و از دست رفتن ترافیک پلتفرم دیجی‌کالا
گزارش سال ۱۴۰۱ دیجی‌کالا نیز داده‌های مهمی ارائه کرده است که نشانگر تأثیر اختلالات اینترنتی و شرایط اجتماعی کشور بر ترافیک و فروش این پلتفرم می‌باشد.
در یک بخش از گزارش سالیانه دیجی‌کالا، روزهای پرسفارش در هر ماه از سال ۱۴۰۱ که بیشترین تعداد سفارشات در آنها ثبت شده است، آورده شده است. این تحلیل نشان می‌دهد که در ماه‌های مهر، آبان، تیر و آذر، تعداد روزهای پرسفارش کمتر از ماه‌های دیگر در سال ۱۴۰۱ بوده است.
در بخش دیگری از گزارش دیجی‌کالا، روزهای پربازدید این پلتفرم به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است. این تحلیل نشان می‌دهد که در میان روزهای پربازدید دیجی‌کالا، فصل‌های بهار و زمستان به طور قابل توجه‌ای بیشترین سهم را دارند در مقایسه با پاییز و تابستان. همچنین، مقایسه‌ای بین ماه‌های مختلف نشان می‌دهد که در ماه‌های مهر، آبان، آذر و دی ماه ۱۴۰۱، که همزمان با روزهایی از اختلال و محدودیت‌های اینترنت بوده‌اند، بازدید کاربران از دیجی‌کالا کاهش یافته است. این امر نشان‌دهنده تأثیر مشترک اختلالات اینترنت و وضعیت اجتماعی جامعه در آن دوره است.
مدیران دیجی‌کالا هم این مسئله را تأیید کرده و در نشست خبری رونمایی از گزارش سال ۱۴۰۱ این مجموعه به افت ۳۰ تا ۴۰ درصدی ترافیک روزانه پلتفرم دیجی‌کالا به‌عنوان یکی از جدی‌ترین آسیب‌های ناشی از اختلالات اینترنت اشاره کردند:
بجای تأثیراتی که از ناحیه التهاب‌های اجتماعی و اعتصابات در سال گذشته وارد شد، اختلالات خود اینترنت در برخی از روزهای گذشته سبب شدند تا تا ۳۰ درصد از ترافیک دیجی‌کالا را از دست بدهیم. در روزهایی که کاهش سرعت یا قطعی اتصال اینترنت رخ می‌داد، ما نیز تحت تأثیر قرار می‌گرفتیم و در واقع، کسب‌وکارهایی که اصلی‌ترین مسیر ارتباطی آنها اینترنت است، قطعاً تحت تأثیر این اختلالات قرار می‌گیرند.
حمید محمدی، یکی از هم‌بنیانگذاران دیجی‌کالا، نیز به محدودیت‌هایی که برای گوگل ایجاد شده است، اشاره کرده و اثرات این اختلالات بر پلتفرم دیجی‌کالا را بیان نموده است.
ترافیک قسمت اندازه‌گیری‌شده از پلتفرم‌هایی همچون دیجی‌کالا از طریق گوگل جاری می‌شود، و زمانی که گوگل نیز با مشکل مواجه می‌شود، در نتیجه حدود ۳۰ تا ۴۰ درصد از ترافیک ما نیز کاهش می‌یابد.
جنگیدن برای زنده ماندن
ممکن است تمام آنچه در طول دوره‌ای از محدودیت‌های شدید اینترنت رخ داده، در یک جمله کوتاه شامل شود که به عنوان عبارتی مورد تاکید بسیاری از متخصصان اکوسیستم استارتاپی کشور قرار گرفته بود. این جمله به طور مکرر در سخنرانی‌ها و مصاحبه‌های افراد مختلف تکرار می‌شد و طی نیمه دوم سال گذشته، کسب‌وکارها تنها به منظور حفظ وجود درگیری و تلاش می‌کردند؛ موفقیت برای آنها به معنای زنده ماندن و ادامه دادن به تجارتشان بود.
این واقعیت منعکس می‌کند که بسیاری از کسب‌وکارها، که پیش از دوره محدودیت‌های اینترنتی در مسیر رشد قرار داشتند، به منظور بقا تمام توان خود را صرف کرده بودند. با آغاز این دوره محدودیت‌ها، تمام انرژی و تلاش آنها به اجرای استراتژی‌های بقا اختصاص یافت و از جلوبردن در مسیر رشد دست کم آمد.
بنابراین، در کنار کسب‌وکارهایی که ناچار به توقف شدن و نتوانستند در این اکوسیستم زنده بمانند، تعداد زیادی کسب‌وکار هم وجود داشت که به توانایی رشد داشتند، اما به جای پیشرفت، در لحظه‌ای نیمه‌راه توقف کرده و بدون توانایی پیشرفت، به طور عمده تلاش کرده‌اند تا از پیشرفت‌های عقب‌گردان خود جلوگیری کنند.
نظرات کاربران