کمبود خواب در بیماران مبتلا به ام‌اس تشدید کننده وضعیت

افرادی که با ام‌اس زندگی می‌کنند در ابتدا ام‌اس عودکننده – بهبود یابنده (RRMS) دارند، که با وقفه‌هایی بین حمله‌ها (relapses) وجود دارد که به آن‌ها remission می‌گویند. حملات ام‌اس دوره‌هایی از علائم حاد هستند.

هنگامی که یک علامت نورولوژیکی (عصبی) جدید در ام‌اس ایجاد می‌شود، علامتی که به عفونتی مربوط نیست و بیش از ۲۴ ساعت طول می‌کشد، یک ریلپس یا حمله ام‌اس محسوب می‌شود. ریلپس‌ها در اثر التهاب در سیستم عصبی مرکزی ایجاد می‌شوند و زمانی که التهاب می‌خوابد، شدت علائم کاهش می‌یابد (remission). اما هر شدت علامتی در ام‌اس، ریلپس یا حمله نیست. وقتی علائم قدیمی دوباره ظاهر می‌شوند اما در عرض ۲۴ ساعت ناپدید می‌شوند، به آن حمله کاذب یا عود کاذب (pseudorelapse) می‌گویند.

هرچند علت یک ریلپس واقعی یا عود کاذب ممکن است همیشه به‌سادگی قابل‌تشخیص نباشد؛ اما برای هر دو حالت، عوامل مشترکی وجود دارد که در این مطلب به آن‌ها اشاره می‌کنیم و نکاتی برای پیشگیری از آن‌ها به شما ارائه می‌دهیم.

ام‌اس و دشمن خاموش: نقش استرس در تشدید بیماری

هیچ بیماری وجود ندارد که از استرس تأثیر منفی نگیرد و طبق شواهد علمی، استرس علائم بیماری مالتیپل اسکلروز (ام‌اس) را نیز تشدید می‌کند. استرس می‌تواند با حمله‌های این بیماری مرتبط باشد. دانشمندان متوجه شده‌اند که استرس و ریلپس‌های ام‌اس ممکن است رابطهٔ دوسویه‌ای داشته باشند؛ به عبارت دیگر، استرس ممکن است موجب یک ریلپس شود و ریلپس ام‌اس هم ممکن است باعث استرس شود.

همهٔ علائم ام‌اس نیاز به درمان ندارند. گزگز، خستگی و مه مغزی معمولاً بعد از حذف علت یا رفع عفونت، خودشان برطرف می‌شوند، اما علائم شدیدتر ام‌اس که بر توانایی عملکرد نرمال فرد اثر می‌گذارند، مانند ضعف شدید، عدم تعادل یا از دست رفتن بینایی، نشان می‌دهند که یک ریلپس رخ داده و پزشک برای مدت کوتاهی استروئید تجویز می‌کند تا مدت و شدت عود کاهش بیابد.

مطالعات نشان داده‌اند که استرس انباشته یا وجود ماجراهای زیاد استرس‌برانگیز، نسبت به تنها یک حادثهٔ استرس‌برانگیز، ریسک ریلپس ام‌اس را بالا می‌برد. همچنین، استرس مزمنی که بیشتر از ۲۴ ساعت طول بکشد، نسبت به یک استرس حاد، اثر بزرگ‌تری بر ام‌اس دارد.

برای کنترل استرس راه‌های گوناگونی وجود دارد، اما به‌طورکلی اگر سعی کنید زندگی برایتان کمتر استرس‌برانگیز شود بهتر است، مثلاً یاد بگیرید به چیزهایی که وقت و انرژی‌شان را ندارید «نه» بگویید و هر وقت لازم بود از دیگران کمک بخواهید و یا مسئولیت‌هایتان را کمتر کنید. انجام منظم تمرینات ریلکسیشن مانند تنفس عمیق، مدیتیشن و یوگا نیز مفیدند.

پیشگیری از حملات ام‌اس، تنها دلیل محکم و قانع‌کننده برای کاهش استرس در زندگی نیست: استرس می‌تواند اثرات مخربی بر سلامت روان بگذارد. داشتن یک بیماری مزمن مانند ام‌اس می‌تواند هر جنبه‌ای از زندگی را استرس برانگیزتر کند و همین احتمال افسردگی را بیشتر می‌کند.

ارتباط کمبود خواب و تشدید علائم ام‌اس

زمانی که شما ام‌اس دارید، خوابیدن به‌اندازه و به خوبی می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. درد، بی‌قراری پاها، علائم ادراری و ناتوانی در تنظیم دمای بدن تنها برخی از دلایلی هستند که می‌توانند خواب شبانه راحت شما را مختل کنند.

اما هیچ‌کس دوست ندارد کمبود خواب داشته باشد، ولی برای افرادی که ام‌اس دارند، این مشکل بزرگتر است. بیشتر افراد مبتلا به ام‌اس، انرژی کمتری دارند و کمبود خواب ممکن است علائم آن‌ها را تشدید کند.

مطالعات نشان داده‌اند که بین اختلالات خواب و کمبود خواب با نقص عملکرد ادراکی در افراد مبتلا به ام‌اس، ارتباط قابل‌توجهی وجود دارد. افرادی که ام‌اس دارند و کمبود خواب دارند، اختلالاتی مانند کاهش سرعت پردازش ذهنی و کاهش دقت و تمرکز را تجربه می‌کنند.

اثرات دیگر کمبود خواب شامل افزایش درد، اضطراب، خستگی و مشکلات تعادلی می‌شود. در برخی موارد، مشکلات خواب ممکن است ناشی از اختلالات خواب مانند آپنه انسدادی خواب باشد. افراد مبتلا به ام‌اس بیشتر در معرض بی‌خوابی، تنفس ناقص در خواب، نارکولپسی (حمله خواب) و اختلال رفتاری خواب REM (حرکت سریع چشم) هستند.

اگر فکر می‌کنید ممکن است دچار یک اختلال خواب باشید، مشکلات خود را با پزشک خود مطرح کنید. تغییراتی در روال زندگی مانند رفتن به رختخواب و بیدار شدن در ساعت‌های مشخص، کاهش مصرف مایعات قبل از خواب می‌تواند بهبود خواب شما را ایجاد کند. اما اگر مشکلات خواب همچنان ادامه دارد، حتماً با پزشک خود صحبت کنید تا راه‌حل‌های مناسبی برای بهبود خوابتان پیدا کنید.

خطر عود کاذب و ریلپس در پی عفونت‌های معمولی

عفونت‌ها ممکن است علائم ام‌اس را فعال کنند، به‌ویژه اگر با تب همراه باشند. عفونت‌های مجاری ادراری بسیار رایج هستند، زیرا برخی افراد مبتلا به ام‌اس، کاهش عملکرد مثانه را تجربه می‌کنند. هر گونه عفونتی که سیستم ایمنی را تضعیف کند، مانند سرماخوردگی یا آنفلوانزا، می‌تواند باعث تشدید علائم ام‌اس شود.

از نظر فنی، ریپلس واقعی ام‌اس شامل هر علامت جدید یا تشدید شده‌ای است که با عفونت، تب یا استرسی که بیش از ۲۴ ساعت طول می‌کشد، همراه است. به‌عبارت دیگر، تشدید علائم ام‌اس به‌واسطه عفونت مجاری ادراری یا سایر عفونت‌ها ممکن است به‌صورت یک حمله موقت باشد.

علاوه بر این، عفونت‌ها با ریپلس‌ها نیز ارتباط دارند. تحقیقات نشان می‌دهد که تقریباً در ۳۰ درصد از افراد مبتلا به ام‌اس، پس از عفونت سیستم تنفسی فوقانی، ریپلس رخ می‌دهد.

برای کمک به جلوگیری از این نوع عفونت‌ها و ریپلس‌ها، توصیه می‌شود که افراد مبتلا به ام‌اس، به‌صورت استاندارد واکسیناسیون را انجام دهند. این شامل دریافت واکسن آنفلوانزا و دیگر واکسن‌هایی است که بر اساس رهنمودهای پزشکی توصیه می‌شود، از جمله واکسن کووید-۱۹ و بوستر آن است.

پیشگیری از حملات کاذب ام‌اس در فصل گرما

افزایش دمای بدن یکی از عوامل رایج بروز حملات کاذب ام‌اس است. در گذشته، آزمون وان آب داغ یکی از روش‌های تشخیص ام‌اس بود که پزشکان از آن استفاده می‌کردند. در این آزمون، فرد مشکوک به ام‌اس به وان آب داغ فرستاده می‌شد و اگر علائم عصبی فرد پس از ورود به آب گرم بدتر می‌شد، تشخیص ام‌اس قائل می‌شدند.

گرما معمولاً باعث ظهور یا تشدید علائم ام‌اس در قسمت‌هایی می‌شود که قبلاً تحت تأثیر حملات ام‌اس قرار گرفته‌اند. بنابراین، به عنوان مثال، اگر فرد دو سال پیش به مدت دو هفته دچار بی‌حسی در سمت چپ بدن بوده باشد،

حتی اگر از آن حمله بهبود یافته باشد، در صورتی که در یک روز گرم تابستانی به مدت طولانی بیرون بوده باشد، ممکن است سمت چپ بدنش مجدداً بی‌حس شود.

لازم به ذکر است که دمای بدن بسیار بالا نیاز نیست؛ حتی افزایش تنها نیم درجه دمای بدن ممکن است باعث بازگشت علائم قبلی ام‌اس شود.

این پدیده معمولاً به نام “پدیدهٔ اتوف” شناخته می‌شود. علائمی که ناشی از پدیدهٔ اتوف هستند، پس از استراحت کوتاه، حذف عواملی که بدن را گرم می‌کنند و یا استفاده از روش‌هایی برای خنک کردن بدن از بین می‌روند.