لیکویید شدن، کال مارجین شدن یا بسته شدن حساب معاملاتی، یکی از رویدادهای ناخوشایندی است که برای معامله‌گران در بازارهای مارجین، فیوچرز و حساب‌های دارای لوریج (Leverage) اتفاق می‌افتد. در اینجا به توضیح مفهوم لیکویید شدن، نگاهی به انواع بازارهای معاملاتی و مفهوم لوریج و اهرم‌های معاملاتی خواهیم داشت. روش‌های جلوگیری از لیکویید شدن نیز مورد بررسی قرار خواهد گرفت. همراه ما باشید تا با سمدخت به این مسائل بپردازیم.
لیکویید شدن چیست؟
زمانی که یک معامله‌گر با لیکویید شدن مواجه می‌شود، به این معنی است که سرمایه کافی برای نگه‌داشتن پوزیشن خود را ندارد. در این صورت، صرافی معامله‌گر را لیکوئید می‌کند و پوزیشن معامله‌گر بسته می‌شود. لیکویید شدن وقوع می‌کند وابسته به عواملی مانند سرمایه و میزان لوریج که در معاملات استفاده می‌شود است، بنابراین نمی‌توان یک عدد ثابت و یکسان برای تمام تریدرها و حساب‌ها مشخص کرد.
در بازار فیوچرز، لیکوئید یا بسته شدن حساب معاملاتی به معنی صفر شدن سرمایه تریدر در یک معامله است. زمانی که ضرر یک معامله به حدی برسد که برابر با سرمایه معامله‌گر شود، صرافی پوزیشن را بسته و حساب را تسویه می‌کند. به عنوان مثال، فرض کنید یک معامله‌گر با استفاده از لوریج ۱۰، پوزیشنی در بازار فیوچرز کوین اتر باز کند. اگر قیمت اتر در جهت معکوس حرکت کند و تغییری به اندازه ۱۰ درصد داشته باشد، ضرر این پوزیشن به مقدار ۱۰۰ درصد می‌رسد و صرافی آن را بسته و حساب را تسویه می‌کند. البته برخی صرافی‌ها ممکن است قبل از رسیدن ضرر به ۱۰۰ درصد، پوزیشن را ببندند؛ این موضوع به استراتژی‌ها و سازوکارهای مختلف صرافی‌ها بستگی دارد. در استفاده از لوریج، سود و زیان معاملات به صورت زیر حساب می‌شود: (توضیحات دیگر درمورد نحوه حساب‌کردن سود و زیان معاملات با لوریج)
سود یا زیان = (لوریج × درصد تغییر قیمت) × سرمایه اولیه
در معاملات آتی، اکسچنج عملاً به عنوان یک واسطه عمل می‌کند و درآمد خود را فقط از معامله‌گران دریافت می‌کند. سود کسانی که در معاملات به سود می‌رسند، از ضرر دیگران تأمین می‌شود؛ به عبارت دیگر، وقتی یک معامله‌گر لیکویید می‌شود، سرمایه او برای پرداخت سود به دیگران استفاده می‌شود. به عنوان مثال، در صرافی بایننس، سازوکار لیکویید شدن به این صورت است که سرمایه لیکویید شده از معامله‌گران، به کاربرانی که از لوریج استفاده می‌کنند، واریز می‌شود. به عبارت دیگر، بایننس سرمایه لیکویید شده توسط تریدرها را در یک صندوق جمع‌آوری می‌کند و سود سرمایه‌گذاران دیگر را از همان صندوق پرداخت می‌کند.
فرض کنید معامله‌گرانی وجود دارند که پوزیشن لانگ یا خرید استقراضی را باز می‌کنند و بازار هم در جهت آنها حرکت می‌کند. در نتیجه، تریدرهایی که پوزیشن شورت یا فروش استقراضی را باز کرده‌اند، ضرر می‌بینند؛ زیرا بازار بر خلاف جهت آنها حرکت کرده است. صرافی از محل ضرر پوزیشن‌های شورت، سود پوزیشن‌های لانگ را پرداخت می‌کند.
برای بهتر درک کردن مفهوم لیکویید شدن و نقش لوریج در آن، مفید است ابتدا با انواع بازارهای مالی آشنا شویم.
انواع بازار و معاملات در بازارهای مالی
نمودارها و اعداد بازار سهام در صفحه معاملات پلت فرم سرمایه گذاری آنلاین نمایش داده می شود
در بازارهای مالی، سه بازار اصلی وجود دارد: بازار اسپات (Spot)، بازار مارجین (Margin) و بازار آتی یا فیوچرز (Futures). در معاملات اسپات، مالکیت یک دارایی بین دو تریدر منتقل می‌شود. به عنوان مثال، اگر کسی یک بیت کوین را خریداری کند، مالکیت آن بیت کوین از فروشنده به خریدار منتقل می‌شود.
بازار مارجین در واقع همان بازار اسپات است و معاملات آن نیز در بازار اسپات انجام می‌شود. تفاوت اصلی در این است که تریدر در این بازار بخشی از سرمایه معامله را از صرافی به عنوان وام دریافت کرده یا به اصطلاح از “Leverage” استفاده کرده است.
بازار فیوچرز نیز به صورت قراردادی عمل می‌کند و تبادل چیز واقعی را شامل نمی‌شود. در این بازار، تریدرها بر روی تغییرات قیمت در آینده پیش‌بینی می‌کنند و معامله می‌کنند. تریدرهای فیوچرز نیز از اهرم (Leverage) استفاده می‌کنند و این نوع بازار به تریدرها امکان می‌دهد بدون داشتن سرمایه کافی وارد معامله شوند.
اگرچه بازار مارجین و بازار فیوچرز شباهت‌های زیادی دارند، اما آنها کاملاً متفاوت و دو بازار جداگانه هستند. در بازار مارجین، وقتی شما بیت کوین را خریداری می‌کنید، واقعاً این مقدار از یک فروشنده به حساب شما منتقل می‌شود؛ اما در بازار فیوچرز، یک قرارداد بین شما و صرافی منعقد می‌شود و در همان لحظه هیچ بیت کوینی منتقل نمی‌شود.
سرمایه شما در بازار اسپات زمانی از بین می‌رود که قیمت دارایی شما به صفر برسد؛ اما در معاملات مارجین و فیوچرز، به دلیل استفاده از اهرم یا قرض سرمایه بیشتر، صرافی‌ها از ابزارهایی مانند لیکوئیدیشن (لیکویید شدن) برای مدیریت ریسک استفاده می‌کنند. در صورتی که زیان شما بیشتر از مقدار سرمایه اصلی شما باشد، صرافی به صورت خودکار پوزیشن شما را بسته و سرمایه اصلی شما را به عنوان ضرر در نظر می‌گیرد؛ در نتیجه سرمایه تریدر به صفر خواهد رسید.
قدم بعدی برای پاسخ بهتر به سوال لیکویید شدن چیست، شناخت لوریج یا اهرم‌ها در قراردادهای آتی است؛ بنابراین در ادامه به توضیح مختصری درباره Leverage می‌پردازیم.
نقش لوریج در معاملات فیوچرز
لوریج یا اهرم معاملاتی، ابزاری است که در معاملات آتی استفاده می‌شود و به افراد امکان چند برابر کردن سرمایه‌شان را می‌دهد. این امکان به آنها کمک می‌کند با سرمایه کمتری و در زمان کوتاهتر، سود بیشتری را به دست آورند. اما باید توجه داشت که هر چه سود بیشتری در اثر استفاده از لوریج به دست می‌آید، در صورتی که تحلیل صحیح انجام نشود یا بازار ناگهانی تغییر کند، زیان ناشی از آن نیز چند برابر خواهد بود.
برای مثال، اگر فردی می‌خواهد یک بیت کوین (BTC) بخرد، باید مقداری معادل ارزش یک بیت کوین را در حساب کارگزاری یا صرافی خود داشته باشد. اما اگر او تنها بخشی از این مقدار را داشته باشد، نمی‌تواند در بازار معاملات آتی بیت کوین بخرد، زیرا باید تمام قیمت بیت کوین را پرداخت کند. با ورود به بازار فیوچرز (معاملات آتی)، فرد می‌تواند بخشی از قیمت را با استفاده از سرمایه خود پرداخت کند و بقیه را با استفاده از لوریج تأمین کند. به عنوان مثال، فرض کنید قیمت بیت کوین ۵۰ هزار دلار باشد و معامله‌گر تنها ۱۰ هزار دلار سرمایه دارد. اگر او با اهرم ۱:۱۰ (یک به ده) حساب باز کند، می‌تواند به ارزش ۱۰۰ هزار دلار معامله کند. بدون استفاده از لوریج، او قادر نبوده است تا حتی یک بیت کوین را خریداری کند، اما با استفاده از لوریج می‌تواند به ارزش ۲ بیت کوین معامله کند.
حال که با مفهوم لوریج و کاربرد آن در بازار معاملات آتی آشنا شدیم، به مفهوم کال‌مارجین یا لیکوئیدیتی شدن می‌پردازیم.
چه زمانی لیکویید می‌شویم؟
لیکوئیدیتی یا لیکویدیشن یک حساب معاملاتی به قیمت دارایی مورد نظر بستگی دارد و در نوع پوزیشنی که ما داریم، تفاوت دارد. در صورتی که پوزیشن ما یک پوزیشن خرید استقراضی یا لانگ باشد، هنگامی که قیمت دارایی معاملاتی از قیمت ورودی کاهش یابد، ابتدا وارد محدوده ضرر می‌شود و سپس به قیمت تسویه نزدیک می‌شود. به عنوان مثال، فرض کنید در قیمت ۵۰ هزار دلار وارد پوزیشن Long بیت کوین شده‌ایم و لوریج حساب ما ۵ است. اگر به هر دلیلی قیمت بیت کوین بازگردد و کاهش یابد، در صورتی که قیمت این ارز دیجیتال به ۴۰ هزار دلار کاهش یابد (یعنی ۲۰ درصد کاهش پیدا کند)، ما مجبور به لیکوئید شدن حساب خواهیم بود.
اما برای پوزیشن فروش استقراضی یا شورت، عکس این موضوع رخ می‌دهد. اگر در قیمت مشخص شده و با انتظار کاهش قیمت بیت کوین، وارد پوزیشن Short شویم، در صورتی که قیمت به ۶۰ هزار دلار افزایش یابد (یعنی ۲۰ درصد افزایش پیدا کند) و به آن رسید، ما مجبور به لیکوئید شدن حساب خواهیم بود.
نکته مهمی که باید به آن توجه کنیم، این است که هر چه میزان لوریج که انتخاب می‌کنیم بیشتر باشد، احتمال لیکوئید شدن ما بیشتر خواهد بود و درصد کمتری از تغییر قیمت منجر به لیکوئیدیشن حساب ما خواهد شد.
لیکوئید شدن در سیستم وام‌دهی (Lending) پروژه‌های دیفای
سیستم وام دهی یا لندینگ، یکی از روش‌های کسب درآمد در پروژه‌های دیفای است. در پروتکل‌های وام دهی، افراد برای علاوه بر افزایش قیمت توکن‌ها، سودی بیشتر از هولد کردن ارزهای دیجیتال خود بدست آورند، آنها را در پروتکل‌های وام دهی و وام گیری مانند آوه (Aave)، کامپوند (Compound) و میکر (Maker) سپرده‌گذاری می‌کنند و با امانت دادن دارایی‌هایشان، سود به دست می‌آورند. از سوی دیگر، گروهی وجود دارد که تمایلی به فروش ارزهای دیجیتال خود با تصور افزایش قیمت آنها در آینده ندارند، اما نیاز به نقدینگی دارند. بنابراین، این افراد از این پلتفرم‌ها وام دریافت می‌کنند.
برای وام گرفتن در پلتفرم‌های Lending، افراد باید مقداری از رمزارز را به عنوان وثیقه قرار داده و تا سقفی مشخص (معمولاً کمتر از وثیقه) وام دریافت کنند. لیکوئید شدن در این بازار زمانی رخ می‌دهد که ارزش وام دریافتی بیشتر از ارزش وثیقه می‌شود. در برخی از پلتفرم‌ها مانند Maker، بعد از لیکوئید شدن حساب، دارایی‌های معامله‌گر با تخفیف به مزایده عرضه می‌شوند.
در پلتفرم Maker، می‌توانید تا دو سوم وثیقه خود را به عنوان وام دریافت کنید. به عنوان مثال، اگر 10 اتر را به عنوان وثیقه در این پلتفرم قرار دهید و قیمت هر اتر را 200 دلار در نظر بگیریم، می‌توانید به اندازه 1333 توکن DAI وام بگیرید. اگر قیمت اتر به 100 دلار کاهش یابد، در این حالت تنها می‌توانید 666 دای وام بگیرید؛ اگر پیش از تغییر قیمت، 1000 دای وام گرفته باشید، میزان وام دریافتی شما از وثیقه بیشتر خواهد شد؛ بنابراین، حساب شما در Maker لیکوئید خواهد شد.
یک حالت دیگر در بازارهای وام‌دهی وجود دارد که زمانی که یک حساب به لیکوئید شدن نزدیک است، نودهای شبکه با اجرای تراکنش‌هایی مانند بازگشت وام، افزایش وثیقه دریافت‌کننده وام، یا تراکنش‌های دیگر نقدسازها (Liquidators)، آن را لیکوئید می‌کنند و وثیقه وام را با تخفیف از پلتفرم خریداری می‌کنند.
روش های جلوگیری از لیکویید شدن چیست؟
برای جلوگیری از لیکوئید شدن حساب، باید به نکاتی در مدیریت حساب و سرمایه توجه کنیم. برخی از این نکات نیازمند تمرین و تکرار هستند و برخی دیگر باید قبل از شروع هر معامله یا باز کردن پوزیشن در نظر گرفته شوند. در ادامه، چند مورد از نکات مهم برای جلوگیری از کال مارجین شدن حساب معاملاتی را بررسی خواهیم کرد.
انتخاب لوریج کم
حساب معاملاتی با لوریج کمتر، به شما اجازه می‌دهد سرمایه خود را در معاملات حفظ کنید. هرچه اهرم (leverage) کمتر باشد، احتمال لیکوئید شدن حساب کمتر خواهد بود. در نظر داشته باشید که بازار ارزهای دیجیتال پرنوسان است و انتخاب لوریج مناسب، منطقی‌تر به نظر می‌رسد.
داشتن استراتژی معاملاتی
داشتن یک استراتژی معاملاتی مهم است. استراتژی به شما نظم و برنامه می‌دهد و بهترین زمان‌ها برای ورود و خروج از معاملات را تشخیص می‌دهد. این استراتژی به شما کمک می‌کند روند بازار را بررسی کرده و خطاهای معاملاتی را کاهش دهید.
تجزیه و تحلیل روندهای گذشته
بررسی روندهای گذشته باعث می‌شود ایرادات معاملاتی شما را شناسایی کنید و با رفع آنها، سرمایه خود را در مقابل ریسک‌های احتمالی حفظ کنید. تحلیل دقیق روندهای گذشته به شما اطلاعات مفیدی درباره رفتار بازار و نقاط قوت و ضعف استراتژی معاملاتی شما می‌دهد.
در نهایت، توجه به این نکات و عمل به آنها به شما کمک می‌کند ریسک لیکوئید شدن حساب را کاهش داده و سرمایه خود را در معاملات دیجیتال حفظ کنید.
بهتر است با سرمایه کم شروع به معاملات کنید.
در آغاز، مقدار کمی از سرمایه خود را در معاملات استفاده کنید تا با روش و سازوکار این نوع معاملات آشنا شوید. این اقدام به شما کمک می‌کند در صورت بروز خطاها در محاسبات و تحلیل‌ها، ضرر و زیان شدیدی نپذیرید. همچنین برای حفظ سرمایه و جلوگیری از خطر لیکوئید شدن، قبل از هر معامله، میزان سرمایه‌ای که قصد دارید در آن پوزیشن استفاده کنید را مشخص کنید. همچنین استفاده از اهرم و چند برابر شدن سرمایه معاملاتی لازم نیست، زیرا این کار ریسک‌های زیادی را به همراه دارد.
تعیین حد سود و حد ضرر را مشخص کنید.
استفاده از ابزارهایی مانند حد ضرر (Stop Loss) و حد سود (Take Profit) بهترین راه برای جلوگیری از لیکوئید شدن حساب است. تعیین حد سود و حد ضرر به مدیریت ریسک فرد بستگی دارد. روش رایج در بین تریدرها، تعیین نسبت ریسک به سود یک به دو است، به این معنی که برای هر دو واحد سود، یک واحد ضرر قرار می‌دهید. یک نکته مهم این است که پس از تعیین حد سود و حد ضرر، بهتر است آن را تغییر ندهید. در لینک زیر، می‌توانید با نکات مهم درباره مدیریت ریسک آشنا شوید.
در بازار معاملاتی، جایی برای جبران نیست!
باید قبول کنید که ضرر بخشی از معامله است و نمی‌توانید در همه پوزیشن‌ها و تریدها با سود خارج شوید. برخی از معامله‌گران پس از مواجه شد
ن با ضرر در یکی از تریدها، به سرعت وارد پوزیشن بعدی می‌شوند و با افزایش سرمایه یا تغییر حد سود و ضرر، سعی در جبران ضرر می‌کنند؛ اما در بیشتر مواقع این رفتار منجر به کاهش سرمایه و در نهایت لیکوئید شدن می‌شود. بهتر است در این مواقع، از ترید کردن خودداری کرده و معاملات خود را بررسی کنید تا علت بروز مشکل را بیابید.
از رمزارزهای ناشناس دوری کنید.
بازار ارزهای دیجیتال بیشتر از بازارهای مالی دیگر نوسان دارد. در این بازار، برخی از پروژه‌ها و رمزارزها ارزش واقعی ندارند و صرفا به صورت مقطعی ظاهر و ناپدید می‌شوند. ممکن است برخی از آنها در یک بازه زمانی کوتاه سود قابل توجهی داشته باشند، اما به طور ناگهانی روند آنها تغییر می‌کند. نوسان در این دسته از رمزارزها، که شامل بعضاً میم‌کوین‌ها نیز می‌شوند، نسبت به سایر ارزهای دیجیتال بیشتر است و می‌تواند به لیکوئید شدن حساب معاملاتی منجر شود.
نظرات کاربران