حشرات چرا ترسناک هستند؟

در این سیاره، با حدود ۱۰ کنتیلیون حشره همزیستیم، اما بسیاری از افراد از موجوداتی چون حشرات هراس دارند. چرا مردم ترس از حشرات و عنکبوت‌ها دارند؟
فوبیاهای مرتبط با حشرات، یعنی اِنتومووبیا و آرکانوفوبیا، جزو پررایج‌ترین ترس‌ها در جمع انسان‌ها هستند. با این حال، ترس کلان از حشرات بیشتر شیوع دارد. تحقیقات برخی دانشمندان نشان می‌دهد که چرا ما اکثریتی از جمعیت به نظرات ناخوشایند واکنش نشان می‌دهیم هنگام مواجهه با این موجودات کوچک.

ترس‌های منطقی

یکی از دلایلی که حشرات به عنوان چیزی ترسناک محسوب می‌شوند، این است که بسیاری از آن‌ها به عنوان عوامل آسیب‌رسان شناخته شده‌اند. به عنوان مثال، حشرات مانند کک‌هایی که در قرن ۱۴ به مرگ سیاه منجر شدند یا پشه‌های ناقل مالاریا که در طول تاریخ میلیون‌ها نفر را وحشت‌زده کردند، واقعاً قادر به وارد کردن آسیب جدی به انسان‌ها هستند.

برای مثال، مگس تسه‌تسه می‌تواند حامل انگل‌هایی باشد که باعث بروز تریپانوزومیاز آفریقایی یا بیماری خواب می‌شود. در صورت عدم درمان این بیماری، ممکن است منجر به مرگ گردد. همچنین، عنکبوت‌های بیوه سیاه به عنوان یکی از زهرآگین‌ترین عنکبوت‌های جهان شناخته می‌شوند و یک نیش از آن‌ها می‌تواند باعث ورود فوری فرد به بیمارستان شود. همچنین، حشرات انگلی مانند کنه‌ها به عنوان ناقل بیماری‌ها شناخته می‌شوند، در حالی که حشراتی مانند زنبورها دارای نیش قدرتمندی هستند که می‌تواند حدود ۵ تا ۸ درصد از افراد را به واکنش‌های آلرژیک مبتلا کند.

واکنش تکاملی

اجتناب از مصرف غذاهایی که ممکن است به‌وسیله‌ی سوسک‌ها یا کرم حشره‌آلوده شده باشند، به نظر می‌رسد یک راهبرد زنده ماندن باشد که احتمالاً از طریق انتقال این عادت از اجداد محتاط ما به ما منتقل شده باشد.

بر اساس اعتقاد پژوهشگران، انسان‌ها ترس از عنکبوت‌ها، حشرات و مارها را به‌طور تکاملی توسعه داده‌اند تا از ممکنات خطرناک مرتبط با این موجودات پیشگیری کنند. به عبارت دیگر، ترس از عنکبوت‌ها و حشرات ممکن است یک نوع واکنش تکاملی باشد.

در یک مطالعه منتشر شده در مجله‌ی “Journal of Experimental Psychology”، شرکت‌کنندگان تصاویری را مشاهده کردند که حاوی تهدیدهای بالقوه نظیر مارها و عنکبوت‌ها و همچنین تصاویری از گیاهان بودند. نتایج نشان دادند که شرکت‌کنندگان توانستند مارها و عنکبوت‌ها را سریع‌تر از گل‌ها شناسایی کنند. این نتایج نشانگر این است که از نظر تکاملی، به گونه‌ای تکامل یافته‌ایم که در مقابل هر نوع تهدید بالقوه، حتی اگر کمی هم باشد، محتاطیم.

ژن ترس از حشرات وجود دارد؟

دکتر جفری لاکوود، نویسنده کتاب “ذهن آلوده”، در پاسخ به سوالاتی که درباره ترس انسان‌ها از حشرات مطرح می‌شود و آیا این اضطراب به تکامل انسان مرتبط است، اظهار کرده است که هیچ ژنی وجود ندارد که به‌صورت مشخص ترس از حشرات را تعیین کند.

یادگیری

بیزاری ما از عنکبوت‌ها و حشرات ممکن است به شدت به عنوان یک ویژگی اکتسابی تلقی شود. شواهد حاکی از این موضوع است که انسان‌ها توانایی یادگیری ترس از دیگران را دارند. به عنوان مثال، در برخی مواقع، فرد ممکن است از والدینش بیاموزد که در حضور کندوها احتیاط کند.

بیزاری از حشرات

مردم از موجوداتی همچون عنکبوت‌ها و حشرات ترس نمی‌کنند، چرا که تهدید ایجاد شده توسط آن‌ها با تهدید ناشی از حیوانات بزرگ مانند خرس و شیر مشابه است. ما باور نداریم که این جانوران قادر به غلبه و تهاجم مانند سایر حیوانات بزرگتر و تهاجمی بر ما باشند و ما را به خطر بی‌اندازند. به جای اینکه، ترس ما از این جانوران ارتباط نزدیکی با احساس انزجار دارد.

بعضی از دانشمندان معتقدند که ترس ما از حشرات به عنوان یک نوع واکنش بیزاری می‌باشد. انسان‌ها این پاسخ را به منظور اجتناب از مخاطراتی چون سموم، غذای فاسد، و محیط‌های ناامن تکامل داده‌اند.

حشرات مانند مگس‌ها و سوسک‌ها اغلب از مواد غذایی فاسد، جانوران مرده و مدفوع تغذیه می‌کنند. بنابراین، زمانی که آن‌ها را در خانه یا در نزدیکی غذایمان می‌بینیم، واکنش انزجار در مغز ما فعال می‌شود. به علاوه، حشراتی چون شپش، کک و ساس ممکن است به خانه‌های ما حمله کنند و مشکلات زیادی ایجاد کنند. موریانه‌ها نیز که چوب‌های ساختمان را مصرف می‌کنند، نمونه دیگری هستند که می‌توانند به ما آسیب بیاورند.

پژوهشگرانی که درحال بررسی ارتباط بین تنفر و ترس هستند، از عبارت “واکنش پس‌کشیدن” استفاده می‌کنند تا تمایل انسان به دوری از چیزهای ناآشنا یا نفرت‌انگیز را توصیف کنند. همانطور که از مدفوع و غذای فاسد به دلیل توانایی آن‌ها در بیمار کردن خود انزجار می‌ورزیم، از حشرات نیز دوری می‌جوئیم. به عنوان مثال، سوسک‌ها به عنوان یکی از ترسناک‌ترین حشرات شناخته می‌شوند و به خاطر ویژگی‌های ناخوشایند آن‌ها از آن‌ها منزجر می‌شویم. آن‌ها به دلیل علاقه به غذای فاسد و دلایل دیگر قادر به گسترش بیماری هستند.

روانشناسان توجه داشته‌اند که ترس انسان از حشرات به طور معمول نشان‌دهنده یک ویژگی محافظتی در طول تکامل است. به عنوان مثال، نان کپک‌زده یا لاشه‌ای که پوسیده است، باعث می‌شود که افراد بیشتر از مصرف غذای فاسد خودداری کنند و به بیماری مبتلا نشوند.

حشرات متفاوت هستند

در نهایت، احتمالاً به خاطر تفاوت‌های چشمگیری که با ما دارند، از حشرات ترس می‌کنیم. انسان‌ها و حشرات ارتباط تکاملی نزدیکی با یکدیگر ندارند. علاوه بر ظاهر عجیب این جانوران، ممکن است زمانی که فعالیت‌های گروهی آن‌ها را مشاهده می‌کنیم، از آن‌ها ترسیده باشیم. برخی پژوهشگران ادعا کرده‌اند که دیدن تعداد زیادی حشره در یک جا می‌تواند احساس ترس در انسان ایجاد کند و به باورهای ارزشمند ما درباره تکیه بر خود اسیب بزند. به عبارت دیگر، شاهد فعالیت گروهی مثلاً در یک گله ملخ، ممکن است باورهای فردیت ما را در مورد امکان انجام کارهای تنها به چالش بکشد. البته این نگرش به ترس از حشرات خیلی متداول نیست.

حشرات آن‌قدرها که فکر می‌کنیم بد نیستند

حشرات نقش مهمی در حفظ تعادل اکوسیستم‌ها دارند. این جانداران با انجام کارهای مختلف، برای حفظ زنجیره غذایی و تجزیه ضایعات در محیط، وظایف مهمی ایفا می‌کنند. حشرات شکارچی مانند عنکبوت، کفشدوزک و سنجاقک، حشرات مزاحم مانند مگس، پشه و شته‌ها را کنترل کرده و از تعداد آن‌ها در محیط دوری می‌نمایند. کرم‌های خاکی با افزودن مواد مغذی به خاک، به بهبود رشد محصولات کمک می‌کنند. همچنین، زنبورها به‌عنوان گرده‌افشانان محصولات زراعی و درختان، نقش بسیار مهمی در فرآوری غذا و تأمین اکسیژن ایفا می‌کنند. بنابراین، باید ارزش حشرات را در اکوسیستم‌ها به‌درستی درک کرده و نقش آن‌ها را در حفظ تعادل طبیعی سیستم‌های زنده ادرار کنیم.