تأثیر فیلترینگ تنها در زمینه مالی کسب‌وکارها محدود نمی‌شود؛ این محدودیت می‌تواند باعث از دست دادن فرصت‌های آموزش رایگان و نیز نابرابری در دسترسی به محتوای آموزشی شود.
آیا در جستجوی محیطی هستید که بدون نیاز به وقت و انرژی زیاد و بدون لزوم رفت‌وآمد از مبدأ تا مقصد، برای همگان، بدون توجه به کشور یا شهری که در آن زندگی می‌کنند، نژاد و جنسیت، و طبقه اقتصادی که به آن تعلق دارند، دسترسی به محتوای آموزشی را ممکن کند؟ آیا در جستجوی یک محیط هستید که در کنار تمام این ویژگی‌ها، هزینه‌ای برای ارائه محتوای آموزشی نپذیرد؟
یوتیوب چنین فضایی را فراهم می‌کند. این پلتفرم، یک نام‌آشنا و محبوب در ارائه محتوای ویدئویی است و تا سال ۲۰۲۳ بیش از ۲.۵ میلیارد کاربر در سراسر جهان دارد. بر اساس آمارهای استاتیستا، یوتیوب در حال حاضر دومین شبکه اجتماعی پرکاربر و محبوب در جهان محسوب می‌شود.
این پلتفرم به کاربران امکان مشاهده و آموزش در مورد موضوعات مختلف را می‌دهد، بدون اینکه به محدودیت‌های جغرافیایی و مالی برخورد کنند. از این رو، اهمیت یوتیوب به عنوان یک منبع آموزشی جهانی و ابزاری برای به اشتراک گذاری اطلاعات و دانش در دنیای امروز بسیار زیاد است.
تأکید بر این نکته مهم است که یوتیوب، همچنان که اشاره کردید، در برخی مناطق، از جمله ایران، تحت فیلترینگ قرار دارد. این به معنای این است که برخی از محتواها و ویدئوها برای کاربران در این مناطق به طور مستقیم قابل دسترسی نیستند، مگر اینکه از ابزارهای مخصوصی مانند VPN استفاده کنند.
به عنوان یک پلتفرم متن‌باز و جهانی، یوتیوب همچنان نقش بزرگی در اشتراک دانش و اطلاعات با همه افراد در سراسر جهان بازی می‌کند. این امکان برای انتقال دانش و تبادل تجربیات بین افراد از تمامی نقاط جهان بسیار ارزشمند و اهمیت دارد.
پاسخ به پرسش اینکه چرا یوتیوب در ایران فیلتر شده است، احتمالاً نیاز به توضیحاتی از سوی کسانی دارد که در سال ۱۳۸۸ به دنبال اعتراضات پس از انتخابات ریاست‌جمهوری در ایران، این پلتفرم را از دسترسی مردم خارج کردند.
به مدت بیش از ۱۴ سال از مسدود شدن یوتیوب در کشور می‌گذرد. در این مدت، حتی برخی مقامات کشور بارها خواستار رفع فیلترینگ این پلتفرم شده‌اند. بسیاری از افراد با این نظریه مواجه هستند که برداشتن محدودیت از یوتیوب می‌تواند آسیب اخلاقی به کاربران و جامعه وارد نکند.
با این حال، باید توجه داشت که دلایل سیاسی همواره اصلی‌ترین عامل برای اعمال محدودیت‌ها و فیلترینگ برای پلتفرم‌های خارجی در ایران بوده است. در دو دهه گذشته، هر زمان که اعتراضات اجتماعی و سیاسی فراگیر در کشور به وقوع می‌پیوندد، معمولاً موجی از فیلترینگ و محدودیت برای پلتفرم‌های آنلاین به وجود می‌آید. تشدید محدودیت‌ها برای شبکه‌های اجتماعی و وب‌سایت‌ها به عنوان راهی برای مهار جریان ناآرامی در جامعه استفاده می‌شود.
با این وجود، پرسشی که اکنون حتی توسط مسئولان کشور نیز مطرح شده است، این است که چرا پلتفرم‌ها پس از آرام شدن جو ناآرام جامعه همچنان فیلتر می‌مانند؟ این پرسش مهم است و موجب انتقادات متعددی شده است.
زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران، به توضیح داده که دولت آماده است با مرکز ملی فضای مجازی همکاری کند تا لیستی از سرویس‌هایی که به نظر حاکمیت ملی مضر نمی‌آیند، تهیه کند و سپس محدودیت‌ها را برای آن‌ها بردارد. او اشاره کرده است که تغییر شرایط ممکن است به بازنگری در مواردی که سال‌ها قبل فیلتر شده‌اند، منجر شود.
در نهایت، دلایل فیلترینگ پلتفرم‌های آنلاین در ایران به مسائل سیاسی و امنیتی وابسته بوده و همچنان موضوع جدی و مورد بحث در کشور است.
اگرچه زارع‌پور به طور مستقیم به پلتفرم خاصی اشاره نکرده بود، بسیاری از مردم اعتقاد داشتند که منظور او از پلتفرم‌هایی که یک یا دو دهه قبل مورد فیلترینگ قرار گرفته‌اند، ممکن است یوتیوب باشد. با این حال، باقی‌ماندن فیلترینگ گوگل‌پلی به علت تلاش‌هایی که به گفته زارع‌پور از سوی وزارت ارتباطات انجام شده، نشان می‌دهد که نهادهای مسئول در حوزه فیلترینگ با وزیر ارتباطات و برخی نمایندگان مجلس در مورد برداشتن فیلترینگ از پلتفرم‌هایی مانند یوتیوب، گوگل‌پلی و غیره، هم‌نظر نیستند.
یوتیوب به عنوان یک پلتفرم دانشگاهی تلقی می‌شود که به همه افراد دسترسی نمی‌دهد.
تاکید شده است که یوتیوب یک پلتفرم مفید و آموزنده است که در زمینه آموزش می‌تواند مانند یک دانشگاه برای کاربران مفید باشد و به آن‌ها در به دست آوردن اطلاعاتی که تاکنون به درستی به آن‌ها انتقال نیافته، کمک کند. بر اساس اخبار رسمی اخیراً منتشر شده، کارکرد آموزشی یوتیوب به نظر می‌رسد که از سوی فیلترکنندگان پذیرفته شده باشد. به عبارت دیگر، عضو ناظر مجلس در کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه اعلام کرده که این کارگروه به وزارت علوم و همه مجموعه‌های نیازمند به دسترسی به یوتیوب اجازه داده تا با قبول مسئولیت، بدون محدودیت به این پلتفرم دسترسی داشته باشند. در نتیجه، حق دسترسی به این پلتفرم که از عموم کاربران سلب شده بود، به گروه مخصوصی از افراد بازگردانده شده است. به این ترتیب، یک پلتفرم که عضو ناظر مجلس در کارگروه تعیین مصادیق آن را “یک پایگاه برای مسائل آموزشی” توصیف کرده، به عنوان یکی از مصادیق اجرای طرح اینترنت طبقاتی تشخیص داده شده و تساوی در دسترسی کاربران به آن ایجاد شده است.
یوتیوب به عنوان یک منبع آموزشی بسیار مفید از دسترس اکثریت شهروندان خارج شده است، که می‌تواند فرصت آموزش رایگان – صرف نظر از هزینه دسترسی به اینترنت – را به ارمغان آورد. در شرایطی که اقتصاد کشور تجربه نرخ تورم 45.8 درصدی را در سال 1401 داشته، هزینه‌ها و هزینه‌های زندگی چند برابر شده و طبیعتاً حوزه آموزش هم با افزایش سرسام‌آور قیمت‌ها روبرو شده است، دسترسی به آموزش رایگان می‌تواند فرصتی برای یادگیری و رشد برای افرادی که توانایی تامین هزینه حضور در کلاس‌های آموزشی و یادگیری مهارت‌ها یا دانش را ندارند، فراهم کند.
یوتیوب می‌تواند بستری باشد که به تحقق عدالت آموزشی کمک کند
علاوه بر این، یکی از مزایای اینترنت و بسترهای آن این است که فرصت‌ها تقریباً برای دسترسی به آن برابر است. اگرچه سطح دسترسی به اینترنت در نقاط مختلف کشور متفاوت است و تامین هزینه دسترسی به اینترنت برای همه امکان‌پذیر نیست، اما این هزینه نسبت به هزینه‌های شرکت در دوره‌های آموزشی کمتر است. اگر محدودیتی برای یوتیوب، به عنوان پلتفرمی که محتوای آموزشی متنوعی در انواع موضوعات ارائه می‌دهد، وجود نداشته باشد، دسترسی به این منبع آموزشی هم آسان‌تر و هم هزینه کمتری خواهد داشت.
اگر همه کودکان، نوجوانان و جوانان به دلیل مشکلات اقتصادی امکان تامین هزینه حضور در دوره‌ها، کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی را نداشته باشند، اما بسیاری از آن‌ها از اینترنت و پلتفرم‌های آنلاین استفاده می‌کنند، برای این افراد دسترسی به محتوای آموزشی متنوع و رایگان می‌تواند فرصت عالی برای یادگیری و توسعه دانش و مهارت‌ها باشد.
این فرصت اما با وجود فیلتر بودن یوتیوب برای عده‌ای به کلی از بین رفته و برای دیگران با هزینه‌های سنگین‌تر و محدودیت‌های بیشتر مواجه است. علاوه بر هزینه‌ای که استفاده از VPN به کاربران تحمیل می‌کند، دسترسی به این پلتفرم هم دشوارتر شده و با سختی‌هایی مثل اختلال، کاهش سرعت، قطع و وصل شدن اینترنت و کیفیت پایین تصاویر همراه است. این شرایط هم کیفیت آموزش را کاهش می‌دهد و هم انگیزه کاربر برای یادگیری را از بین می‌برد.
این مسأله، نیاز به برداشته شدن فیلتر و رفع محدودیت‌های یوتیوب را به طور قابل توجهی تاکید می‌کند. بر اساس اظهارات عضو ناظر مجلس در کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه که گفته «برخی پایگاه‌های اینترنتی مثل یوتیوب یک زمان بنا به اقتضائات مسدود شدند و رفع فیلتر نشدند؛ برای رفع فیلتر این پایگاه‌ها یک نهاد باید تقاضا دهد
تا این اتفاق بیفتد». بنابراین، باید مشاهده کنیم آیا وزارت ارتباطات یا نهاد دیگری تاکنون برای رفع این محدودیت‌ها اقدام نموده یا نه.
نظرات کاربران