اگر شما نیز در طول روز با سر و صداهای محیطی آزار می‌بینید، احتمالاً برایتان جالب است که بدانید این آلودگی صوتی از کجا ناشی می‌شود. آشنایی با استانداردهای صوتی، روش‌های جلوگیری و انواع آلودگی صوتی می‌تواند به انسان‌ها و سایر موجودات زنده کمک کند تا زندگی آرام‌تری داشته باشند.
آلودگی صوتی چیست؟
به زبان ساده، آلودگی صوتی به صدای بیش از حد یا مزاحمی گفته می‌شود که می‌تواند به فعالیت‌ها یا تعادل زندگی انسان‌ها و حیوانات آسیب برساند. آلودگی صوتی یکی از انواع آلودگی‌های زیست‌محیطی است که علاوه بر آسیب به سلامت جسمانی، می‌تواند به سلامت روان انسان‌ها نیز صدمه بزند و تأثیرات مخربی بر کیفیت زندگی آنها داشته باشد.
علاوه بر انسان‌ها، منابع آلودگی صوتی می‌توانند تأثیر منفی بر زندگی و عادات حیوانات نیز بگذارند؛ زیرا بسیاری از گونه‌ها مانند پرندگان، حشرات و پستانداران دریایی از صدا برای جفت‌گیری، هشدار در مورد خطر و به‌طور کلی برقراری ارتباط با هم‌نوعان خود استفاده می‌کنند.
صداهای نامناسب ناشی از آلودگی صوتی می‌توانند به‌طور جدی بر زندگی این موجودات تأثیر بگذارند. اگر برای شما هم این سؤال پیش آمده که آلودگی صوتی شامل چه صداهایی می‌شود، باید بگوییم که انتخاب یک دسته خاص از صداها به‌عنوان صدای مخرب و مضر برای سلامت انسان و حیوانات به عوامل متعددی بستگی دارد.
عوامل مخرب بودن صدا
یکی از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در تعیین آلودگی صوتی، محیطی است که صدا در آن پخش می‌شود. به‌عنوان مثال، صدای بلند موسیقی در یک سالن کنسرت ممکن است آلودگی صوتی به‌حساب نیاید، در حالی که همین موسیقی با صدای بلند در یک محله مسکونی و در ساعات شب به عنوان آلودگی صوتی تلقی می‌شود.
سه شاخص اصلی برای شناسایی یک صدای مزاحم و مخرب عبارتند از:
- بلندی صدا
- مدت زمان شنیده شدن صدا
- فرکانس صدا
صداهایی که معمولاً بسیار بلند هستند، مانند صداهای ناشی از فرودگاه‌ها، بزرگراه‌ها یا ماشین‌آلات صنعتی، معمولاً مخرب و مضر به شمار می‌آیند. از سوی دیگر، صداهایی که ممکن است بلندی کمتری داشته باشند اما دارای فرکانس بالا و به‌صورت ممتد شنیده می‌شوند نیز به‌همان میزان آزاردهنده هستند؛ مانند صدای دزدگیر یک ماشین.
استاندارد آلودگی صوتی چیست؟
به سطحی از صدا که در محدوده مجاز قرار دارد، “استاندارد آلودگی صوتی” گفته می‌شود. مقدار استاندارد سطح صدا، که به دسی‌بل اندازه‌گیری می‌شود، ثابت و مشخص نیست و سازمان‌های مختلف مقادیر متفاوتی برای این معیار ارائه کرده‌اند.
این مقادیر معمولاً بسته به تحمل فرد، شرایط محیطی و زمان متغیر هستند. به‌طور کلی، صداهایی با سطح بالای 70 دسی‌بل به‌عنوان مضر برای سلامت انسان در نظر گرفته می‌شوند و قرارگیری طولانی‌مدت در معرض این سطوح می‌تواند منجر به آسیب‌های شنوایی، اضطراب و سایر اختلال‌های جسمانی و روانی شود.
همان‌طور که قبلاً اشاره شد، موقعیت صوتی نیز بر اینکه آیا یک صدا مضر شناخته می‌شود یا خیر تأثیر دارد. برای مثال، سازمان جهانی بهداشت (WHO) اعلام کرده است که میانگین سطح صدای قابل قبول در طول روز در مناطق مسکونی می‌تواند 55 دسی‌بل باشد و حداکثر این سطح تا 65 دسی‌بل قابل پذیرش است.
از سوی دیگر، آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده (EPA) توصیه می‌کند که سطح نویز در جامعه نباید از میانگین 55 دسی‌بل در طول روز و 45 دسی‌بل در شب تجاوز کند. با این حال، باید توجه داشت که همان‌طور که گفته شد، علاوه بر سطح صدا، مدت زمان پخش و فرکانس آن نیز در تأثیرگذاری صدا نقش دارند و همچنین میزان تحمل هر فرد نسبت به سطح صدا ممکن است متفاوت باشد. به عنوان مثال، ممکن است برخی افراد از صداهای ممتد با سطح 30 تا 40 دسی‌بل نیز ناراحت شوند.
پس از آنکه با تعریف آلودگی صوتی و بازه استاندارد صداها در این دسته‌بندی آشنا شدیم، بیایید به بررسی انواع آنها بپردازیم.
انواع آلودگی صوتی
با گذشت زمان، منابع مختلفی موجب ایجاد سر و صداها، اغتشاشات و نویزهای گوناگون شده‌اند. متأسفانه، با پیشرفت زندگی انسان‌ها به سمت تمدن، صنعتی شدن و پیشرفت تکنولوژی، این منابع به طور مداوم در حال افزایش هستند.
فعالیت های صنعتی
بسیاری از فعالیت‌های صنعتی، از جمله تولید و استخراج معادن، نیازمند استفاده از ماشین‌آلات سنگین هستند که می‌توانند سطوح بالایی از آلودگی صوتی را ایجاد کنند.
لوازم خانگی
بسیاری از لوازم خانگی، از جمله جاروبرقی، مخلوط‌کن و ماشین لباسشویی، می‌توانند سطوحی از سر و صدا را ایجاد کنند که به‌ویژه اگر برای مدت طولانی مورد استفاده قرار گیرند، ممکن است مضر باشند.
حمل و نقل
سر و صداهای ناشی از سیستم‌های حمل و نقل، از جمله ترافیک خودروها، کامیون‌ها، اتوبوس‌ها و موتورسیکلت‌ها، یکی از بزرگ‌ترین منابع آلودگی صوتی در مناطق شهری و حومه هستند. همچنین، صداهای ناشی از هواپیماها و قطارها، به ویژه در نزدیکی فرودگاه‌ها و ایستگاه‌های قطار، می‌توانند به میزان قابل توجهی به آلودگی صوتی محیط اضافه کنند.
رویدادهای محیط بیرون
برگزاری برخی مراسم و برنامه‌ها در فضاهای باز، مانند کنسرت‌های خیابانی، رویدادهای ورزشی و نمایش‌های آتش‌بازی، گاهی اوقات می‌تواند به عنوان منبعی از صداهای مزاحم برای ساکنان اطراف و حتی حیوانات محسوب شود.
آلودگی صوتی ناشی از حوادث طبیعی
برخی حوادث طبیعی مانند رعد و برق، طوفان و زلزله با صدای بلند و نگران‌کننده‌ای همراه هستند که به عنوان منابع آلودگی صوتی شناخته می‌شوند و می‌توانند برای انسان‌ها مضر باشند.
فعالیت های انسانی
همان‌طور که اشاره شد، بسیاری از منابع آلودگی صوتی از خود انسان‌ها ناشی می‌شوند. برای نمونه، اقداماتی مانند فریاد زدن، بوق زدن و پخش موسیقی با صدای بلند می‌تواند برای دیگران آزاردهنده و مضر باشد.
مکان های تجاری و تفریحی
شاید با خواندن این عنوان برایتان جالب باشد که این مکان‌ها چه نقشی در آلودگی صوتی ایفا می‌کنند. درست است که مکان‌های تجاری و تفریحی به‌طور پیش‌فرض باید حال خوبی را به انسان منتقل کنند؛ اما مکان‌هایی مانند سالن‌های تئاتر، شهربازی‌ها و رستوران‌ها می‌توانند به دلیل ازدحام جمعیت یا بلندی صدای موسیقی و دستگاه‌های مورد استفاده، به منابع عمده‌ای برای آلودگی صوتی تبدیل شوند.
فعالیت های ساخت و ساز و تعمیر و نگهداری
صداهای ناشی از فعالیت‌های ساختمانی و تعمیر و نگهداری، مانند حفاری، چکش‌کاری و اره‌کاری، می‌توانند بسیار بلند و آسیب‌زننده باشند، به‌ویژه اگر در مناطق مسکونی انجام شوند.
سرویس و خدمات ضروری
آژیرهای پلیس، خودروهای آتش‌نشانی و آمبولانس‌ها معمولاً صداهای بسیار بلند و آزاردهنده‌ای تولید می‌کنند که به عنوان منابع آلودگی صوتی شناخته می‌شوند، به‌ویژه اگر به طور مکرر و به مدت طولانی فعال باشند.
صدای حیوانات
به‌طور کلی، صداهای ناشی از طبیعت مانند امواج دریا، صدای آبشار و بارش باران نه‌تنها آلودگی محسوب نمی‌شوند، بلکه معمولاً به‌عنوان منابعی برای ایجاد آرامش شناخته می‌شوند. با این حال، تمامی صداهای طبیعی مطلوب نیستند. برای نمونه، صدای سگ‌ها، دام‌ها و حتی پرندگان، وقتی در مناطق مسکونی نگهداری شوند، می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد.
در اینجا، به‌خوبی متوجه شدیم که آلودگی صوتی چیست و با برخی از منابع مختلف آن آشنا شدیم. در ادامه، قصد داریم بررسی کنیم که آلودگی صوتی چه تأثیری بر سلامت افراد دارد.
بیماری حاصل از آلودگی صوتی چیست؟
این نوع آلودگی می‌تواند منجر به بروز بیماری‌های جدی و خطرناک در افراد شود.
از جمله این بیماری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کاهش شنوایی: این مشکل ممکن است به‌دلیل قرارگیری طولانی‌مدت در محیط‌های با صدای بسیار بلند رخ دهد.
- بیماری‌های قلبی و عروقی: مانند فشار خون بالا که در نهایت ممکن است به مشکلات قلبی منجر شود.
- اختلالات خواب: عواملی مانند صدای پرواز هواپیما و ترافیک می‌توانند بر کیفیت خواب تأثیر گذاشته و عملکرد روزانه افراد را تحت تأثیر قرار دهند.
- مشکلات روانی: از جمله افزایش استرس، اضطراب و سایر اختلالات روانی.
- اختلالات شناختی: حضور در محیط‌های آلوده می‌تواند به کاهش تمرکز و افزایش فراموشی منجر شود.
- اختلال در عملکرد دستگاه‌های داخلی بدن: مانند کلیه‌ها، مثانه، ریه‌ها و روده، که هر کدام می‌توانند باعث بروز بیماری‌های متعددی شوند.
علاوه بر این، آلودگی صوتی می‌تواند بر رشد کودکان تأثیر منفی بگذارد، به‌ویژه به‌دلیل حساسیت بالای آنها نسبت به این عوامل، آثار منفی بر روح و جسم آنها بیشتر از بزرگسالان خواهد بود. همچنین، کم‌خونی نیز می‌تواند یکی از بیماری‌هایی باشد که ناشی از آلودگی صوتی است.
عوامل ایجاد آلودگی صوتی
- تردد و بوق‌های آزاردهنده خودروها
- تخلیه و بارگیری مصالح ساختمانی توسط کامیون‌ها در ساعات شب
- کارگاه‌های صنعتی مانند آهنگری‌ها، صافکاری‌ها و تعمیرگاه‌ها
- فرودگاه‌های نزدیک به مناطق مسکونی، به‌ویژه در شب
- صدای آزاردهنده ضبط صوت خودروها برای جلب توجه دیگران
- صدای بلند تلویزیون و سایر لوازم برقی خانگی مانند جاروبرقی در آپارتمان‌ها
- صدای اگزوزهای دستکاری شده یا خراب موتور سیکلت‌ها و خودروها
- سر و صدای بلند و آزاردهنده در مکان‌های عمومی مانند ادارات
- صحبت کردن در سینما، کتابخانه یا سالن کنسرت
- گفت‌وگو بین دانش‌آموزان در هنگام تدریس معلم
- صدای دزدگیر خودروها که به‌طور مکرر فعال می‌شوند.
هزینه های ناشی از آلودگی و نویز صوتی
تحقیقات سازمان بهداشت جهانی در اروپا نشان می‌دهد که از هر سه نفر، یک نفر به دلیل آلودگی صوتی دچار آسیب شده است.
این نوع آلودگی نه تنها بر سلامت افراد تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند اثرات منفی بر جامعه و اقتصاد نیز داشته باشد. به‌عنوان مثال، اختلال در خواب منجر به کاهش عملکرد افراد در فعالیت‌های روزانه آنها می‌شود. از سوی دیگر، ابتلای افراد به بیماری‌هایی مانند بیماری‌های قلبی می‌تواند هزینه‌های بهداشتی را افزایش دهد و همچنین بر روند فعالیت و تحصیل کودکان تأثیر منفی بگذارد.
حد استاندارد صوت
سازمان جهانی بهداشت اعلام می‌کند که میانگین صدای توصیه‌شده ۴۰ دسی‌بل در محیط، معادل صدای یک خانه آرام در یک محله مسکونی در شب است. حد استاندارد صدای دستگاه‌های MP3 نباید از ۸۵ دسی‌بل فراتر رود. با این حال، این دستگاه‌ها معمولاً میزان دسی‌بل را نشان نمی‌دهند و بیشتر با دسته‌بندی‌هایی مانند صدای کم، متوسط و زیاد ارائه می‌شوند.
اثرات آلودگی صوتی بر انسان
- کاهش ضربان قلب
- تغییر در ریتم تنفس و نبض
- کاهش مقاومت الکتریکی پوست
- افت دمای پوست
- اختلال در حرکت دودی معده
- افزایش تولید شیره و بزاق
- گشاد شدن مردمک چشم
- افزایش فشار خون
- تنگ شدن رگ‌ها به‌عنوان یکی از واکنش‌های سیستم عصبی به افزایش سطح صدا در محیط
- از بین رفتن سلول‌های مویینه شنوایی و عدم جایگزینی این سلول‌ها.
راه کارهای کاهش آلودگی صوتی
یکی از راهکارهای مؤثر برای کاهش سروصداهای ناخواسته و آلودگی صوتی، استفاده از گیاهان است. این گیاهان به‌ویژه در کاهش تراز صدا در فرکانس‌های بالا کارایی دارند. خاصیت پراکنده‌سازی امواج صوتی توسط پوشش‌های گیاهی به‌مراتب بیشتر از خاصیت جذب آن‌هاست. بنابراین، درختان بلند با کاهش سرعت باد، مانع از هدایت امواج صوتی به سمت شنونده می‌شوند و می‌توانند به‌عنوان عایق صوتی در برابر آلودگی صوتی عمل کنند.
کاشت گیاهان تنها به منظور کاهش آلودگی صوتی نیست، بلکه به مسائل اکولوژیکی و روانی نیز توجه می‌شود.
پوشش گیاهی می‌تواند در فضای اصلی، محصورکننده‌های کوچکتری را ایجاد کند. مانند لبه‌ها، پوشش‌های گیاهی نیز می‌توانند ترکیبی از جان‌پناه‌ها و چشم‌اندازهایی را فراهم کنند که حضور و ماندگاری مردم در فضا را تشویق می‌کنند.
نکاتی جهت جلوگیری از آلودگی صوتی
برای دوری از آلودگی‌های صوتی، انجام موارد زیر توصیه می‌شود:
- در مواجهه با صداهای بلند از گوش‌گیر استفاده کنید.
- سعی کنید سطح صدا در خانه به ۴۰ دسی‌بل و در اتاق خواب به ۳۵ دسی‌بل محدود باشد.
- در صورت امکان، محل سکونت خود را از مناطق پر ترافیک دور نگه دارید.
- تا حد امکان، از انتخاب کسب‌وکارهایی که سروصدای زیادی دارند خودداری کنید.
- از پنجره‌های چند جداره استاندارد استفاده نمایید.
- از جاذب‌های صوتی در دیوارهای داخلی منزل بهره بگیرید.
- عواملی مانند پوشش‌های گیاهی، فاصله‌گذاری مناسب مناطق مسکونی از بزرگراه‌ها، رعایت حریم صوتی و محدودیت سرعت نیز می‌توانند به کاهش آلودگی صوتی کمک کنند.
آلودگی صوتی در گوشه و کنار جهان
آمریکا، اولین لوایح
در سال ۱۹۶۰، گروهی از آمریکایی‌ها اقدام به حمایت از شهروندان و شهرها در برابر افزایش روزافزون سروصدا کردند. این گروه‌ها تمرکز خود را بر حمایت از مناطقی گذاشتند که در نزدیکی بزرگراه‌ها و فرودگاه‌ها قرار داشتند و هر روز با افزایش صداهای آزاردهنده روبه‌رو بودند. این تلاش‌های گسترده به‌سرعت موجب تغییر وضعیت شد و لوایحی تحت عنوان سیاست‌های زیست‌محیطی ملی در سال ۱۹۶۹ و سیاست پیشگیری از آلودگی صوتی در سال ۱۹۷۲ به تصویب رسید.
ژاپن، کشور پیشگام
ژاپن نخستین کشوری بود که قوانینی برای جلوگیری از آلودگی صوتی تصویب کرد. با این حال، به دلیل محدودیت این قوانین که فقط شامل محیط‌های کاری و ساخت‌وساز می‌شد، ایالات متحده به‌عنوان پیشگام در مبارزه با آلودگی صوتی شناخته می‌شود.
اروپا، محصولات‌کم‌صدا
بسیاری از کشورهای اروپایی به‌تدریج قوانین ایالات متحده را به‌عنوان الگوی خود قرار دادند. از جمله این کشورها می‌توان به هلند (۱۹۷۹)، فرانسه (۱۹۸۵)، اسپانیا (۱۹۹۳) و دانمارک (۱۹۹۴) اشاره کرد. همچنین برخی کشورها با تصویب قوانینی، به سمت تولید محصولات کم‌سروصدا پیش رفتند؛ برای مثال، ماشین‌های هیبریدی و ماشین لباسشویی‌هایی که صدای کمتری تولید می‌کردند.
هند، مردم کم‌شنوا
هند یکی از پرسر و صداترین کشورهای جهان است، به‌طوری‌که معاون رئیس‌جمهوری هند در یک نشست آلودگی صوتی را تهدیدی جدی برای شنوایی مردم این کشور تلقی کرده و اعلام کرده که ناشنوایی ناشی از سر و صدای زیاد حدود ۶ تا ۷ درصد از جمعیت هند را تهدید می‌کند. او همچنین تأکید کرده که منبع این صداها تنها به ترافیک و صنایع محدود نمی‌شود، بلکه صدای هدفون‌ها و موسیقی‌هایی که هندی‌ها به آن گوش می‌دهند نیز از عوامل اصلی این مشکل به شمار می‌رود.
آلودگی صوتی با بچه‌های ما چه می‌کند؟
آژانس حفاظت محیط‌زیست آمریکا در سال ۱۹۷۸ گزارشی درباره محیط‌های پرسروصدا و ارتباط آن با تولد نوزادان کم‌وزن و نوزادانی با نقص‌های مادرزادی مانند لب‌شکری، شکاف کام و نقص در ستون فقرات منتشر کرد.
بر اساس تحقیقات لستر دابلیو سان‌تیج از موسسه تحقیقاتی فِلس، شواهد کافی وجود دارد که نشان می‌دهد محیط بر شکل‌گیری فرم بدن انسان و حیوانات تأثیر مهمی دارد. یک جنین قادر است صداهای محیطی را درک کند و با فعالیت حرکتی و تغییرات ضربان قلب به آنها پاسخ دهد. قرار گرفتن جنین در معرض سروصدا، به‌ویژه در ۱۵ تا ۶۰ روز پس از لقاح که اندام‌های داخلی و سیستم عصبی مرکزی در حال شکل‌گیری هستند، بسیار خطرناک تلقی می‌شود.
اقامت مداوم در محیط‌های پرسروصدا باعث انقباض عروق مادر شده که در نتیجه، خون، اکسیژن و مواد غذایی مورد نیاز جنین به او نمی‌رسد. همچنین، سروصدا می‌تواند سطح برخی هورمون‌های خاص در خون مادر را کاهش دهد که این هورمون‌ها بر رشد جنین تأثیر می‌گذارند.
کودکانی که به‌طور مداوم در معرض سروصدا قرار دارند یا مدارس آنها در مکان‌های پرسروصدا واقع شده‌اند، ممکن است به دلیل مشکلات ناشی از پردازش شنوایی، دچار اختلالات گفتاری یا مشکلات در خواندن شوند. شواهد نشان می‌دهد این کودکان در سنین نوجوانی نسبت به همسالان خود که در محیط‌های آرام بزرگ شده‌اند، با دشواری بیشتری مطالب را یاد می‌گیرند.
عوامل استرس‌زای ناشی از قرارگیری در محیط‌های پرسروصدا می‌توانند باعث اختلال در نوشتن این کودکان نیز شوند. علاوه بر این، محیط‌های پرسروصدا ممکن است آسیب‌های جسمی به کودکان وارد کنند. معمولاً کودکانی که در مکان‌های پر سروصدا می‌خوابند، ضربان قلبشان به‌طور قابل‌توجهی بالاتر (به‌طور میانگین ۲ ضربه در دقیقه) از دیگر کودکان است.
منبع : britannica
نظرات کاربران