آشنایی با توکن‌ها: از مفاهیم پایه تا انواع مختلف

در سال‌های اخیر، تعداد زیادی از افراد به منظور کسب سود وارد بازار ارز دیجیتال شده‌اند. این بازار پرنوسان اگرچه می‌تواند با سودهای کلان همراه باشد، اما برخی افراد نیز با زیان‌های مالی قابل توجهی مواجه می‌شوند. یکی از اصلی‌ترین دلایل عدم موفقیت در این عرصه، کمبود دانش کافی در این زمینه است. بازار رمزارزها مانند سایر بازارها، دارای اصطلاحات خاص خود است. متأسفانه بسیاری از افراد با این اصطلاحات آشنا نیستند و نمی‌دانند چگونه به‌درستی از آن‌ها استفاده کنند. یکی از این اصطلاحات در دنیای ارزهای دیجیتال، “توکن” است که گاهی به اشتباه به جای “کوین” یا به برخی انواع ارزهای دیجیتال اطلاق می‌شود. در این مطلب به بررسی این سوال خواهیم پرداخت که توکن چیست و کاربردهای آن چیست.

آشنایی با توکن (Token) و عرضه اولیه آن

توکن یکی از اصطلاحات رایج در دنیای ارز دیجیتال است که به رمزارزهای خاص یا ارزهای دیجیتال اشاره دارد. توکن‌ها به عنوان دارایی‌ها یا ابزارهای قابل تعویض و مبادله، بدون داشتن بلاکچین مستقل خود، عمل می‌کنند. معمولاً توکن‌ها از طریق فرآیند استاندارد عرضه اولیه کوین (ICO) ایجاد می‌شوند و می‌توانند برای مقاصد مختلفی از جمله سرمایه‌گذاری، ذخیره ارزش یا خرید کالا و خدمات مورد استفاده قرار گیرند.

 آشنایی با ویژگی های توکن

توکن‌ها در انواع مختلفی وجود دارند که هر کدام می‌توانند ویژگی‌های خاص خود را داشته باشند. با این حال، به طور کلی توکن‌ها برخی ویژگی‌های عمومی مشترک دارند که در زیر به آن‌ها اشاره می‌شود:

•  فاقد بلاکچین اختصاصی هستند.
•  تراکنش‌ها به صورت غیرمتمرکز و با توافق اعتبارسنج‌های شبکه انجام می‌شوند.
•  می‌توانند به عنوان روش پرداخت مورد استفاده قرار گیرند.
•  مناسب برای سرمایه‌گذاری هستند.
•  ایجاد آن‌ها آسان و بدون نیاز به دانش برنامه‌نویسی است.
• معمولاً از طریق فرآیند عرضه اولیه (ICO) ایجاد، توزیع و به گردش در می‌آیند.
•  توکن‌ها با استفاده از کدهای خوداجرا (self-executing) پیاده‌سازی می‌شوند و به همین دلیل می‌توانند بدون نیاز به پلتفرم شخص ثالث فعالیت کنند.

هدف از ساخت توکن

یکی از اصلی‌ترین دلایل پروژه‌ها برای ایجاد این ارزها، کاهش هزینه‌ها است. ساخت توکن در بستر ارزهای دیجیتال نیازمند صرف هزینه‌های زیاد نیست. همچنین، با استفاده از عرضه اولیه، شرکت‌ها می‌توانند سرمایه لازم برای فعالیت‌های خود را جمع‌آوری کنند.

دلیل دیگری که شرکت‌ها به جای ایجاد بلاکچین مخصوص خود، به سراغ ساخت توکن می‌روند، سهولت این فرآیند است. با استخدام افرادی که دانش برنامه‌نویسی دارند و با قراردادهای هوشمند آشنایی نسبی دارند، می‌توانند به راحتی توکن خود را تولید کنند.

علاوه بر این، کار کردن در بستر ارزهای دیجیتال معتبر و امن مانند اتریوم، امنیت لازم را برای بسیاری از شرکت‌ها فراهم می‌آورد. چرا که با افزایش تعداد کاربران یک شبکه بلاکچینی، امنیت آن نیز به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.

کاربردهای توکن

توکن‌ها بر اساس ویژگی‌ها و عملکردهایشان کاربردهای متنوعی دارند. یکی از اصلی‌ترین کاربردهای توکن، جذب سرمایه و برگزاری عرضه اولیه سکه (ICO) است. این توکن‌ها می‌توانند به طرق مختلفی مانند مالکیت دارایی دیجیتال، حسابداری برای فعالیت‌های دیجیتالی، تأمین امنیت شبکه و دیگر موارد مورد استفاده قرار گیرند.

توکن‌ها، ارزهای دیجیتال و آلت کوین‌ها

اصطلاح “توکن” اغلب به اشتباه به جای “رمزارز” و “آلت‌کوین” به کار می‌رود، در حالی که این سه مفهوم از یکدیگر متمایز هستند.

آلت‌کوین‌ها ارزهای رمزنگاری شده جایگزینی هستند که پس از موفقیت چشمگیر بیت‌کوین معرفی شدند. این ارزها به عنوان گزینه‌های پیشرفته‌تر بیت‌کوین به شمار می‌روند و ادعا می‌کنند که در برخی موارد برتری‌هایی نسبت به بیت‌کوین دارند و نقاط ضعف آن را جبران می‌کنند.

نمونه‌هایی از آلت‌کوین‌ها شامل لایت‌کوین (LTC)، بیت‌کوین کش (BCH) و دوج‌کوین (DOGE) هستند. هر چند که این آلت‌کوین‌ها تا حدی موفقیت کسب کرده‌اند، اما هیچ‌کدام نتوانسته‌اند به محبوبیتی مشابه بیت‌کوین دست یابند. بر خلاف توکن‌ها، آلت‌کوین‌ها دارای بلاکچین اختصاصی هستند و عمدتاً به عنوان بستری برای انجام پرداخت‌های دیجیتال استفاده می‌شوند.

توکن مثلی و غیر مثلی

توکن‌ها به طور کلی به دو دسته «مثلی» و «غیرمثلی» تقسیم می‌شوند. توکن‌های مثلی که به عنوان توکن‌های «تعویض‌پذیر» (Fungible) شناخته می‌شوند، و توکن‌های غیرمثلی که به عنوان توکن‌های «تعویض‌ناپذیر» (Non-Fungible Tokens یا NFT) شناخته می‌شوند. ویژگی تعویض‌پذیری به این معناست که یک واحد مشخص از یک نوع توکن هیچ تفاوتی با واحد دیگری از آن ندارد.

به زبان ساده، یک دلار همیشه یک دلار است و یک بیت‌کوین همواره بیت‌کوین است. شما می‌توانید اسکناس‌های ۱۰ دلاری را با شخص دیگری تعویض کنید و هر دو همچنان همان ارزش را در کیف پول خود خواهید داشت. این قابلیت به این معنی است که هیچ ارز دیجیتال یا دارایی خاصی ارزش بیشتری یا کمیاب‌تر از دیگر واحدها ندارد. در غیر این صورت، کل اکوسیستم مختل شده و معاملات روزمره با مشکلات بزرگی مواجه می‌شود.

توکن‌های مثلی برای خرید، فروش و معاملاتی که نیاز به واحدهای مشابه دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرند. از سوی دیگر، توکن‌های غیرمثلی در مواردی به کار می‌روند که هر واحد باید منحصر به فرد باشد، مانند بازی‌های بلاک‌چینی جدید و آثار هنری دیجیتال.

انواع توکن

توکن‌ها را می‌توان بر اساس نوع به دسته‌های مختلفی تقسیم کرد. اگرچه دسته‌بندی‌های متعددی برای توکن‌ها وجود دارد، اما به طور کلی می‌توان آن‌ها را به گروه‌های زیر تقسیم نمود:

توکن‌های با ارزش ثابت (Stablecoin)

استیبل کوین نوعی از ارزهای دیجیتال است که نوسان قیمت سایر رمزارزها را ندارد. هدف از طراحی استیبل کوین در امان نگه داشتن کاربران از نوسان ذاتی در قیمت ارزهای دیجیتال است. استیبل کوین‌ها بر اساس نوع پشتوانه‌ای که دارند به چهار دسته تقسیم می‌شوند:

با پشتوانه فیات: این نوع از توکن‌های پایدار توسط ارزهای فیات مانند دلار و گاهی سایر ارزهای ملی برخی کشورها پشتیبانی می‌شوند.

با پشتوانه کالا: ارزش برخی از توکن‌های پایدار به فلزات گرانبهایی مانند طلا یا نقره وابسته است. این نوع توکن‌ها می‌توانند به عنوان ذخیره ارزش عمل کنند و در مقایسه با سایر استیبل‌کوین‌ها، از قابلیت نقدشوندگی بالاتری برخوردارند.

با پشتوانه کریپتوکارنسی: این نوع استیبل‌کوین‌ها با پشتوانه سایر ارزهای دیجیتال مانند اتریوم پشتیبانی می‌شوند.

بدون پشتوانه:ئاین نوع استیبل‌کوین‌ها هیچ دارایی فیزیکی به عنوان پشتوانه ندارند و قیمت آن‌ها از طریق الگوریتم‌های خاصی تثبیت می‌شود. در حال حاضر، تتر به عنوان محبوب‌ترین استیبل‌کوین بازار شناخته می‌شود و در رتبه سوم بازار قرار دارد.

توکن‌های کاربردی (Utility Token)

توکن‌های کاربردی یکی از انواع محبوب توکن‌های قابل تعویض هستند که به صورت محدود عرضه می‌شوند و می‌توان از آن‌ها برای پرداخت هزینه‌ها، خرید کالا یا دریافت خدمات در یک یا چند پروژه خاص استفاده کرد.

یکی از معروف‌ترین نمونه‌های توکن کاربردی، اتر است که تمامی تراکنش‌ها و قراردادهای هوشمند را در شبکه اتریوم مدیریت می‌کند. اگرچه اتریوم می‌تواند به عنوان وسیله‌ای برای پرداخت استفاده شود، هدف اصلی آن در بلاکچین کاربرد دارد.

توکن‌های اجتماعی (Social Tokens)

توکن‌های اجتماعی نوعی دارایی دیجیتال هستند که اخیراً در دنیای ارزهای دیجیتال محبوبیت زیادی پیدا کرده‌اند و به گسترش آگاهی مردم درباره مفهوم توکن کمک کرده‌اند. این توکن‌ها توسط اعتبار یک فرد، برند، باشگاه ورزشی یا هر جامعه‌ای پشتیبانی می‌شوند. از توکن‌های اجتماعی می‌توان به‌عنوان توکن‌های طرفداری (Fan Token) برای خرید محتوای ویژه، کالاهای خاص یا حمایت از جامعه مورد علاقه استفاده کرد.

با سرمایه‌گذاری در توکن‌های اجتماعی، کاربر در واقع در یک جامعه خاص سرمایه‌گذاری می‌کند، با این امید که این جامعه در طول زمان رشد کرده و ارزش آن افزایش یابد.

توکن‌های اوراق بهادار (Security token)

در مقابل جمع‌آوری سرمایه از طریق توکن‌های کاربردی، برخی از ICOها تصمیم گرفتند به‌صورت شفاف و مطابق با مقررات فعالیت کنند. به این ترتیب، توکن‌های امنیتی شکل گرفتند. این توکن‌ها در واقع گواهی دیجیتالی هستند که مالکیت دارنده آن را بر روی بلاکچین ثبت و تأیید می‌کنند، شبیه به سهام دیجیتال.

توکن حاکمیتی (Governance token)

توکن حاکمیتی نوعی دارایی دیجیتال است که به دارندگان آن اجازه می‌دهد در تصمیم‌گیری‌های مربوط به پروژه، محصول و ویژگی‌های آن مشارکت کنند. افراد با داشتن این توکن‌ها می‌توانند در فرآیندهایی مانند ارائه پیشنهادات، تصمیم‌گیری درباره ویژگی‌های جدید، تغییر مدل‌های توزیع توکن و حتی بازنگری در ساختار سیستم حاکمیتی پروژه دخالت داشته باشند.

توکن پرداخت (Payment token)

هدف از طراحی این نوع توکن، استفاده به عنوان وسیله‌ای برای پرداخت هزینه کالاها و خدمات است. دارندگان این توکن‌ها می‌توانند از آن‌ها برای خرید محصولات در فضای آنلاین یا پرداخت هزینه‌های مربوط به خدمات خاص بهره‌برداری کنند.

رپد توکن (Wrapped token)

رپد توکن‌ها یا توکن‌های رپ‌شده نوعی ارز دیجیتال هستند که قابلیت همکاری بین بلاکچین‌های مختلف مانند بیت‌کوین و اتریوم را افزایش می‌دهند. به عبارت دیگر، این توکن‌ها به عنوان پل‌های بلاکچینی عمل می‌کنند. رپد بیت‌کوین و رپد اتریوم از معروف‌ترین نمونه‌های این نوع ارزهای دیجیتال محسوب می‌شوند.

ارزش Wrapped Token به توکنی بستگی دارد که متعلق به بلاکچین دیگری است. به این معنا که ارزش توکنی که بر روی بلاکچین مقصد راه‌اندازی می‌شود، همواره برابر با ارزش توکنی است که بر روی شبکه مبدا قرار دارد. بیشترین کاربرد این نوع ارزهای دیجیتال در حوزه دیفای (DeFi) مشاهده می‌شود.

توکن بانکی (CBDC) چیست؟

CBDC که مخفف Central Bank Digital Currency است، به معنای توکن بانکی است که توسط بانک مرکزی تولید و پشتیبانی می‌شود. ارزش این توکن به ارز فیات وابسته است و می‌توان آن را به عنوان نسخه دیجیتال ارز فیات یک کشور در نظر گرفت. اگرچه مانند سایر ارزهای دیجیتال، عملکرد توکن بانکی بر پایه دفتر کل توزیع شده است، اما CBDC تفاوت‌های مهمی با سایر ارزهای دیجیتال دارد که در زیر به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

•  عرضه ارزهای دیجیتال تحت کنترل نهادهای مرکزی و وابسته به دولت‌ها است.
•  مشارکت‌کنندگان در دفتر کل توزیع شده، توسط نهاد مرکزی انتخاب می‌شوند.
• توکن‌های بانکی به نسبت سایر ارزهای دیجیتال به نهادهای مالی بیشتری متصل هستند، بنابراین به نظر می‌رسد که می‌توانند پول را با هزینه کمتری منتقل کنند.
•  دولت‌ها به دفتر کل توزیع شده دسترسی دارند و در صورت نیاز می‌توانند تراکنش‌ها را ردیابی کنند.

استانداردهای ساخت توکن

بیشتر توکن‌های قدیمی بر روی بلاکچین اتریوم ایجاد شده‌اند. اما در سال گذشته، با ظهور بلاکچین‌های جدید، استفاده از این پلتفرم‌ها برای ساخت توکن‌ها افزایش یافته است. همچنین، برخی از میم کوین‌های معروف نیز بر پایه اتریوم به وجود آمده‌اند. برای ایجاد یک توکن، نخست باید کاربرد و نوع آن مشخص شود، سپس بلاکچین مناسب برای ساخت توکن انتخاب گردد. بلاکچین‌هایی که برای ایجاد توکن انتخاب می‌شوند، با یکدیگر تفاوت‌هایی دارند که این تفاوت‌ها به دلیل زبان برنامه‌نویسی، استانداردهای طراحی توکن و نحوه تعامل توکن با شبکه است.

در ادامه، به معرفی برخی از استانداردهای طراحی توکن می‌پردازیم:

استاندارد TRC-20

استاندارد TRC20 مجموعه‌ای از قوانین برای ایجاد و راه‌اندازی توکن‌ها در بستر بلاکچین ترون است. به دلیل اینکه ترون یک شبکه بلاکچینی عمومی است، همه کاربران می‌توانند بدون نیاز به مجوز، توکن‌های خود را بر اساس استاندارد TRC20 ایجاد و توزیع کنند. تمامی توکن‌هایی که در این بستر ایجاد می‌شوند، قادر به تعامل آسان با سایر توکن‌ها و برنامه‌های کاربردی توزیع شده در همین شبکه هستند.

از ویژگی‌های کلیدی این استاندارد می‌توان به انتقال سریع، کارمزد پایین، امکان ایجاد اپلیکیشن‌های غیرمتمرکز، مقیاس‌پذیری بالا و سفارشی‌سازی رابط کاربری اشاره کرد. تتر (Tether) به‌عنوان معروف‌ترین پروژه‌ای که بر اساس استاندارد شبکه TRC20 فعالیت می‌کند، شناخته می‌شود.

استاندارد BEP-20

استاندارد BEP-20 به معنای پیشنهاد تکمیل زنجیره هوشمند بایننس است و برای طراحی و نوشتن قراردادهای هوشمند در شبکه BSC (زنجیره هوشمند بلاکچین بایننس) ایجاد شده است. کاربران برای ایجاد یک توکن با این استاندارد باید به زبان سالیدتی تسلط داشته باشند، زیرا لازم است ویژگی‌های فنی توکن را در کد قراردادهای هوشمند با این زبان پیاده‌سازی کنند.

از ویژگی‌های مهم این استاندارد می‌توان به سرعت بالای انجام تراکنش‌ها، کارمزد پایین و قابلیت ارتباط بین زنجیره‌ای اشاره کرد.

استاندارد ERC-20

استاندارد ERC20 که توسط ویتالیک بوترین و فابیان فوگشتلر در سال ۲۰۱۵ توسعه یافته، به عنوان یکی از مهم‌ترین استانداردها در شبکه اتریوم شناخته می‌شود. این استاندارد فنی برای ایجاد توکن‌های قابل تعویض (Fungible) بر روی بلاکچین اتریوم طراحی شده و به قراردادهای هوشمند این امکان را می‌دهد تا روشی برای تبادل توکن‌ها فراهم کنند. همچنین، این استاندارد بستری را برای ایجاد توکن‌هایی فراهم می‌کند که بلاکچین اختصاصی ندارند، که این امر فرآیند ساخت توکن را تسهیل کرده و منجر به صرفه‌جویی در زمان و هزینه می‌شود.

از جمله توکن‌های مهم مبتنی بر استاندارد ERC-20 می‌توان به شیبا اینو و فانتوم اشاره کرد.

استاندارد ERC-721

استاندارد ERC-721 برای نخستین بار توسط دیتر شرلی در سال ۲۰۱۷ معرفی شد. این استاندارد شامل مجموعه‌ای از قوانین و راهنماها برای ایجاد و پیاده‌سازی توکن‌های غیر قابل جایگزین (NFT) بر روی بلاکچین اتریوم است. از لحاظ ساختاری، ERC-721 به استاندارد ERC-20 شباهت زیادی دارد و توابع مشابهی را شامل می‌شود، اما در جزئیات تفاوت‌هایی نیز دارد. به عنوان مثال، توکن‌های مبتنی بر ERC-721 غیرقابل تقسیم هستند، در حالی که توکن‌های ایجاد شده با استاندارد ERC-20 این ویژگی را ندارند.

بورد ایپ یات کلاب (Bored Ape Yacht Club)، کول کتز (Cool Cats) و تیکل بیچ (Tickle Beach) از معروف‌ترین توکن‌های مبتنی بر استاندارد ERC-721 به شمار می‌روند.

تفاوت توکن (Token) و کوین (Coin)

برخی افراد اصطلاحات “توکن” و “کوین” (COIN) را به جای یکدیگر استفاده می‌کنند، در حالی که این دو مفهوم تفاوت‌های مهمی دارند که به شرح زیر است:

اصلی‌ترین تفاوت بین توکن و کوین این است که کوین‌ها دارای بلاکچین مستقل خود هستند، در حالی که توکن‌ها بلاکچین اختصاصی ندارند و بر روی بلاکچین‌های دیگر پیاده‌سازی می‌شوند. تفاوت دیگر به کاربردهای این دو برمی‌گردد. کوین‌ها علاوه بر استفاده به عنوان روش پرداخت، نقش‌های حاکمیتی در بلاکچین دارند و می‌توانند برای پرداخت کارمزد نیز استفاده شوند. در مقابل، توکن‌ها معمولاً فقط در اکوسیستم‌های خاصی به عنوان ارز مورد استفاده قرار می‌گیرند.

همچنین، هر کوین به یک کیف پول اختصاصی با آدرس منحصر به فرد نیاز دارد که در یک بلاکچین خاص قرار دارد. اما این موضوع درباره توکن‌ها صدق نمی‌کند، زیرا توکن‌ها می‌توانند به تمامی آدرس‌های بلاکچین میزبان ارسال شوند.

ذخیره و نگهداری توکن

برای ذخیره و نگهداری توکن‌ها، به یک کیف پول ارز دیجیتال نیاز دارید. توکن‌ها کیف پول اختصاصی ندارند و بر روی کیف پول‌ها و آدرس‌های بلاکچین میزبان خود ذخیره می‌شوند. به عنوان مثال، توکن‌هایی مانند چین لینک که بر روی بلاکچین اتریوم ساخته شده‌اند، می‌توانند در تمامی کیف پول‌هایی که از اتریوم پشتیبانی می‌کنند ذخیره شوند. در برخی پلتفرم‌های جدید، این امکان وجود دارد که توکن‌ها در کیف پول‌های اختصاصی نیز نگهداری شوند، مانند پولکادات.

خرید و فروش توکن

در سال‌های اخیر، توکن‌های زیادی به بازار عرضه شده‌اند، اما همه آن‌ها نتوانسته‌اند به اهداف خود دست یابند و برخی در زمره پروژه‌های شکست‌خورده قرار گرفته‌اند. در مقابل، تعدادی از توکن‌ها مانند تتر، یو‌اس‌دی کوین، بایننس یو‌اس‌دی و پالیگان موفق شده‌اند جایگاه خوبی را در بازار رقابتی ارزهای دیجیتال به‌دست آورند.

بنابراین، قبل از هرگونه اقدام در خصوص سرمایه‌گذاری در توکن‌ها، حتماً به اندازه کافی تحقیق کنید تا از گرفتار شدن در دام شت‌کوین‌ها و پروژه‌های بی‌ارزش جلوگیری کنید. زیرا بسیاری از این پروژه‌ها ممکن است کلاهبرداری باشند و احتمال از دست دادن دارایی‌تان وجود دارد.

بهترین روش برای به‌دست آوردن توکن‌ها مراجعه به صرافی‌های ارز دیجیتال است. با توجه به محدودیت‌های زیادی که خرید و فروش ارزهای دیجیتال در صرافی‌های خارجی برای کاربران ایرانی دارد و همچنین خطر بلوکه شدن دارایی‌ها، امن‌ترین راه، انجام معاملات توکن‌ها در صرافی‌های ایرانی است. شما می‌توانید در صرافی ارز دیجیتال والکس، توکن‌های مختلف را معامله کرده، کیف پول خود را مدیریت کنید و قیمت لحظه‌ای ارزهای دیجیتال را مشاهده کنید. والکس به عنوان معتبرترین بازار خرید و فروش ارزهای دیجیتال شناخته می‌شود.