خرما در فرهنگ ایرانیها میوهای آشنا و در دسترس است. خاورمیانه بهعنوان بزرگترین تولیدکننده خرما در جهان شناخته میشود، زیرا آب و هوای گرم و محیط مناسب برای رشد نخل خرما در این منطقه وجود دارد. این میوههای شیرین امروزه در بسیاری از مناسبتهای مذهبی و سنتی ما حضور دارند و به بخش جداییناپذیر فرهنگ ما تبدیل شدهاند.
خرما از درختان نخل بهدست میآید، درختانی که برای بسیاری از ساکنان مناطق گرم خاورمیانه مقدس به شمار میروند و احترام خاصی برای آنها قائلاند. در برخی فرهنگها، نخل خرما به عنوان “درخت زندگی” شناخته میشود. مورخان معتقدند که خرما یکی از میوههای باستانی است و جزو نخستین میوههایی است که کاشته شده است.
آشنایی با خواص خرما
خرما میوهای سالم و مغذی است که باید بهطور منظم در رژیم غذایی خود گنجانده شود. این میوه شیرین، بدون توجه به نوع آن، دارای ویژگیهای مفید بسیاری برای بدن است و مزایا و کاربردهای گوناگونی دارد. خرما بهخاطر غنای خود از مواد مغذی ضروری، در غذاهای مختلف در سراسر جهان استفاده میشود. علاوه بر اینکه بهعنوان یک شیرینی طبیعی مصرف میشود، خرما در تهیه انواع نوشیدنیها، غذاهای اصلی و دسرها نیز به کار میرود، که این موضوع به شما کمک میکند تا راحتتر از فواید آن بهرهمند شوید. برای مثال، خرما در تهیه رنگینک، دسر خوشمزه و مقوی ایرانی، مورد استفاده قرار میگیرد.
خواص خرما شامل ویتامینها، مواد معدنی، قند و فیبر است. این میوه در تولید انرژی بدن نقش مهمی دارد و حاوی کلسیم، آهن، فسفر، پتاسیم، منیزیم و روی است. خرما میتواند بهعنوان جایگزین قند برای افراد مبتلا به دیابت استفاده شود و بهویژه در کنار چای، گزینهای مناسب است.
چند نوع خرما را می شناسید؟
خرما میوهای شیرین است که از درخت نخل بهدست میآید. این درختان که میتوانند به ارتفاعی حدود ۲۵ متر برسند، بهطور علمی شواهدی از ۵ میلیون سال عمر روی زمین دارند. منشأ این درختان به مناطق نزدیک به عراق امروزی برمیگردد و سپس در کشورهای دیگر مانند مصر و پاکستان گسترش یافته است.
انواع خرما بسیار متنوع است و تعداد آنها به حدود ۲۰۰ نوع نیز میرسد. هر نوع خرما ویژگیهای خاص خود را دارد؛ برخی از آنها نرم و با رنگ قهوهای روشن هستند، در حالی که دیگر انواع، تازه و با بافتی چسبناکتر و رنگی تیرهتر به چشم میخورند. با این حال، خواص و مزایای خرما در تمام انواع آن تقریباً مشابه است.
خرماها ممکن است در مراحل مختلفی از رسیدگی برداشت شوند. خرک یا خارک به میوههای نرسیده خرما اطلاق میشود، در حالی که رطب مرحلهای است پیش از رسیدن کامل که نسبت به خرمای کاملاً رسیده، رطوبت بیشتری دارد. هر نوع خرما به شیوهای خاص برداشت میشود، بسته به نوع و مرحله رسیدگی آن.
خرما زاهدی
خرما زاهدی با رنگ روشن و ویژگیهای خاص خود شناخته میشود. این نوع خرما به اندازه متوسط و بیضی شکل است و دارای پوستی قهوهای روشن و گوشتی ضخیم است که دور هسته را میپوشاند. خرما زاهدی از دسته نیمه خشک خرماها به حساب میآید و گوشت ضخیم و شیرین آن را به گزینهای مناسب برای ذخیرهسازی تبدیل میکند. نخل این خرما در مناطق گرمسیری مختلف رشد میکند، اما نسبت به دیگر انواع نخلها دیرتر به میوه میرسد. یکی از بهترین روشها برای لذت بردن از خرما زاهدی، سرو آن با خامه و مغزیجاتی مانند بادام، بادام هندی، گردو و غیره است که طعم آن را به خوبی تکمیل میکند.
خرما زرد، که در مناطق مختلف ایران از جمله استانهای خوزستان، بوشهر، کرمانشاه و فارس کشت میشود، نیز از انواع خرما است که طعم شیرین و بافت لطیفی دارد. این خرما منبع خوبی از مواد مغذی شامل فیبر، پتاسیم و آنتیاکسیدانها است و بهصورت تازه و خشک مصرف میشود.
خرمای ربی
خرمای ربی دارای پوستی نازک و گوشتی است که با بافتی نرم به گوشت آن میچسبد. این خرما یکی از بهترین طعمها را ارائه میدهد و بهطور کلی نیمه خشک، شیرین، گوشتی و نرم با اندازهای متوسط است. ایران و پاکستان از تولیدکنندگان اصلی این نوع خرما هستند. خرمای ربی کشیده و بلند با پوستی چروکیده و رنگی سیاه مایل به قرمز است و معمولاً بهطور کامل رسیده برداشت میشود.
خرمای ربی بهطور خاص از فروکتوز و لاکتوز بالایی برخوردار است و برای افراد مبتلا به دیابت یا فشار خون بالا فواید زیادی دارد. این خرما بهدلیل محتوای بالای فیبر به هضم غذا کمک میکند و ممکن است برای افراد مبتلا به کمخونی مفید باشد، زیرا حاوی مواد معدنی زیادی است. همچنین، دانههای خرمای ربی سرشار از آنتیاکسیدان هستند.
خرمای برحی
خرمای برحی میوهای کاملاً شیرین، نرم و گوشتی است که در دستورهای غذایی مختلف کاربرد دارد. این خرما بهطور معمول بهعنوان رطب برداشت میشود، زیرا شیرینی آن در این مرحله بسیار بالا است، هرچند ممکن است بهصورت خارک نیز برداشت شود. خرک برحی زرد رنگ است و رطب آن رنگی مایل به قهوهای روشن دارد. پوست این خرما ضخیم و صاف است و کیفیت خرمای برحی ایرانی بهطور کلی از سایر کشورها بالاتر است.
خرمای برحی سه مرحله رشد دارد که هر مرحله ویژگیهای خاص خود را داراست:
1. مرحله خلال (نیمهرسیده): در این مرحله، خرما دارای بافتی ترد و تا حدی قابض است و برای افزودن به سالاد بسیار مناسب است.
2. مرحله رطب (نیمهرسیده): در این مرحله، خرما با قوام خامهای خود برای شیرین کردن شربتها یا سسها استفاده میشود.
3. مرحله تمر (کاملاً رسیده): در نهایت، خرما در این مرحله به بهترین حالت خود میرسد و کاملاً رسیده و شیرین است.
خرمای دیری
خرمای دیری، که اصل آن به منطقه بصره در عراق بازمیگردد، در طول زمان به نقاط مختلف جهان گسترش یافته و اکنون در ایالات متحده نیز کشت میشود. این خرما به شکل بیضی و دارای یک دانه مرکزی است که با گوشت نرم و گوشتی پوشیده شده است. رنگ آن معمولاً قهوهای تیره یا سیاه است و فاقد بافت فیبری میباشد، بهعلاوه، شیرینی آن کمتر از خرمای مدجول است.
خرمای دیری دارای طعمی قوی و شیرین است و با میوهای نرم و کشیده و گوشتی لطیف شناخته میشود. پوست این خرما در مراحل اولیه قرمز رنگ است، اما بهتدریج که میوه به بلوغ کامل میرسد، رنگ آن به قهوهای مایل به طلایی تغییر میکند و شباهتهایی به خرما برحی دارد. بهخاطر اندازه متوسط تا بزرگ این خرما، آن را میتوان بهراحتی در دستورهای غذایی مختلف استفاده کرد.
خرمای استعمران
خرمای استعمران یکی از انواع خرماهای نیمه خشک است که به دلیل میزان بالای قند خود، انرژی زیادی به بدن میدهد و برای افرادی مانند ورزشکاران بسیار مفید است. بخش زیادی از نخلستانهای استان خوزستان به کشت این نوع خرما اختصاص دارد.
خرمای استعمران بهخاطر رطوبت متوسطی که دارد، میتواند به مدت دو سال نگهداری شود. برای حفظ رطوبت این خرما، میتوان با افزودن کمی آب به ظرف و قرار دادن آن در معرض آفتاب برای مدت کوتاهی، آن را مرطوب نگه داشت. این خرما را میتوان بهطور مستقیم مصرف کرد و همچنین بهعنوان شیرینکننده در تهیه شیرینیها، دسرها و بستنیها استفاده نمود.
خرمای مضافتی
خرمای مضافتی یکی از معروفترین انواع خرما است که زیبایی ظاهری آن، با پوست قهوهای تیره تا مشکی و بافت نرم و گوشتی، باعث محبوبیت آن شده است. این خرما بهدلیل شیرهای بودن و طعم شیرینش، بهویژه برای میانوعدهها شناخته شده و در شهر بم در ایران یکی از مهمترین مناطق کشت آن است.
خرمای مضافتی بهطور معمول رنگ سیاه دارد و پوست نازکی که بهراحتی جدا میشود، از ویژگیهای آن است. طعم آن بسیار شیرین است و میتواند بهعنوان جایگزین شکر در بسیاری از دسرها و خوراکیها استفاده شود.
یکی از ویژگیهای برجسته خرمای مضافتی، میزان بالای آهن آن است که برای تقویت رشد مو مفید است. این خرما علاوه بر آهن، حاوی فسفر، پتاسیم، کلسیم و منیزیم نیز میباشد که برای سلامت سیستم عصبی و کاهش کلسترول مفید هستند. همچنین، خرمای مضافتی دارای ویتامینهای زیادی از جمله A، B کمپلکس و C است که به سلامت عمومی بدن کمک میکنند.
خرما مضافتی یا رطب مضافتی
خرمای مضافتی، که یکی از خوشمزهترین انواع خرما در دنیا محسوب میشود، بهطور معمول بهصورت مرطوب در یخچال نگهداری میشود و در این حالت به آن رطب مضافتی گفته میشود. ایدهآلترین نمونههای این خرما رنگ مشکی دارند و ویژگیهای آن از جمله میزان رطوبت و کیفیت، با توجه به زمان برداشت و سطح زیر کشت، میتواند بین ۱۴ تا ۳۶ درصد متغیر باشد.
این خرما بهطور عمده در شهرستان بم و مناطق اطراف آن، شامل جیرفت، نرماشیر و بروات، کشت میشود و بهخاطر طعم و کیفیت خاص خود در این نواحی شناخته شده است.
خرما پیارم
خرمای پیارم، با پوست نازک و تیرهاش، بهخاطر چسبیدن کامل پوست به گوشت میوه و طعم شیرین منحصر بهفردش شناخته میشود. این خرما بهطور معمول دارای ظاهری کشیده، بلند و نیمهخشک است و رنگ آن قهوهای متمایل به سیاه است. تاریخ کشت خرمای پیارم به دوران بینالنهرین باستان برمیگردد، بهطور دقیقتر حدود ۶۰۰۰ سال قبل از میلاد، و در سراسر حاشیه خلیجفارس و خاورمیانه کشت میشود. بهدلیل دیررس بودن و ویژگیهای خاصش، این خرما یکی از گرانترین انواع خرما در ایران است.
خرمای پیارم، اگرچه میتواند بهتنهایی مصرف شود، اما همچنین بهعنوان افزودنی خوشمزه در غذاهای مختلف استفاده میشود. این خرما با رطوبت کمی که دارد، در ظروف بستهبندی بهخوبی نگهداری میشود و ماندگاری بالایی دارد. از خرمای پیارم نه تنها برای شیرین کردن غلات صبحگاهی، پودینگ، نان، کیک و کلوچه یا بستنی استفاده میشود، بلکه برای تهیه شکر خرما نیز کاربرد دارد که نسبت به قند نیشکر فواید خاص خود را دارد.
انواع خرمای پیارم
خرمای پیارم به پنج دسته اصلی بر اساس کیفیت و قیمت تقسیم میشود:
1. خرمای پیارم سوپرسلکت: این نوع از بهترین و باکیفیتترین خرماهای پیارم است. با پوستی نازک و رنگ تیره، این خرما دارای گوشتی نرم و لطیف با طعمی شیرین و دلپذیر است.
2. خرمای پیارم سلکت: این خرما در دستهبندی باکیفیتها قرار دارد و از نظر کیفیت و اندازه مشابه خرمای پیارم سوپرسلکت است، با این تفاوت که پوست آن ممکن است کمی ضخیمتر باشد.
3. خرمای پیارم معمولی: این خرما از انواع متوسط خرمای پیارم است. با پوست نازک و رنگ متوسط، گوشتی نرم و لطیف و طعمی شیرین دارد.
4. خرمای پیارم پستایی (یا ارزان): این نوع خرما از دستههای پایینتر خرمای پیارم است. پوست این خرما ضخیمتر و رنگ آن تیرهتر است. گوشت آن ممکن است به نرمی و لطافت دیگر انواع پیارم نباشد، اما طعم شیرین آن همچنان حفظ شده است.
5. خرمای پیارم بدون هسته: این نوع خرما بهطور دستی یا مکانیکی از هستهاش جدا شده است. کیفیت و طعم آن مشابه سایر مدلهای پیارم است، اما به دلیل فرآیند آمادهسازی اضافی، قیمت آن بالاتر است.
تقسیمبندی خرمای پیارم بر اساس مناطق تولید
خرمای پیارم همچنین بر اساس منطقهای که در آن تولید میشود، به مدلهای زیر تقسیم میشود:
1. خرما پیارم حاجیآباد: این نوع خرما از منطقه حاجیآباد در استان هرمزگان برداشت میشود و ویژگیهای خاص خود را دارد.
2. خرما پیارم هرمزگان: خرمای پیارم تولید شده در استان هرمزگان بهویژه از نظر طعم و کیفیت شناخته شده است.
3. خرما پیارم برافتاب: این خرما از منطقه برافتاب در استان هرمزگان بهدست میآید و از کیفیت خوبی برخوردار است.
4. خرما پیارم سیستان و بلوچستان: این نوع خرما در استان سیستان و بلوچستان کشت میشود و ویژگیهای منحصر به فردی دارد.
5. خرما پیارم دهستان: خرمای پیارم تولید شده در منطقه دهستان دارای ویژگیهای خاص جغرافیایی و آبوهوایی است.
6. خرما پیارم جهرم: خرماهای پیارم از منطقه جهرم در استان فارس بهخاطر کیفیت بالا و طعم ویژهشان شناخته شدهاند.
7. خرما پیارم خوزستان: این خرما از استان خوزستان برداشت میشود و ویژگیهای خاص خود را داراست.
8. خرما پیارم بوشهر: خرمای پیارم کشت شده در استان بوشهر بهخاطر طعم و کیفیتش معروف است.
تفاوتهای خرمای ربی و خرمای پیارم
خرمای ربی و خرمای پیارم از نظر ویژگیها و خصوصیات به شرح زیر تفاوت دارند:
- ظاهر: خرمای ربی بهطور کلی شبیه به خرمای پیارم است، اما رنگ آن کمی روشنتر و قهوهای مایل به زرد است. در مقایسه، خرمای پیارم رنگ قهوهای تیره و درخشانی دارد. هر دو نوع خرما دارای پوست نازک و هسته کوچکی هستند.
- طعم: خرمای ربی طعمی شیرین و ملایم دارد، در حالی که خرمای پیارم طعمی شیرین و عطر تندتری ارائه میدهد. با این حال، هر دو نوع خرما به خاطر طعم خوشمزهشان مورد پسند هستند.
- بافت: خرمای ربی بافتی نرم و گوشتی دارد، در حالی که خرمای پیارم بافتی سفت و گوشتی ولی چسبنده دارد. هر دو نوع خرما از نظر بافت به نوعی چسبنده هستند.
- قند: خرمای ربی مقدار کمتری قند نسبت به خرمای پیارم دارد. قند اصلی موجود در خرمای ربی گلوکز است که بهسرعت تجزیه میشود، در حالی که خرمای پیارم عمدتاً حاوی فروکتوز است که به دلیل ساختار پیچیدهاش، تجزیه آن آهستهتر است.
- قیمت: خرمای ربی بهطور کلی قیمت کمتری نسبت به خرمای پیارم دارد. خرمای پیارم، که یکی از گرانترین انواع خرما در ایران است، به خاطر کیفیت بالا و محبوبیتش در بازار داخلی و خارجی، قیمت بیشتری دارد.
خرما خاصویی
این خرما که دارای رنگ قهوهای روشن و مایل به طلایی است، بهطور کلی ظاهری گرد و پوستی چروکیده شبیه به بامیه کوچک دارد. این خرما به عنوان یکی از مرغوبترین انواع خرما در منطقه بوشهر شناخته میشود. با اینکه ویژگیها و طعم منحصربهفردی دارد، به دلیل کمیاب بودن آن در مقایسه با سایر انواع خرما، در بسیاری از مناطق ایران ناشناخته باقی مانده است.
انواع خرمای خاصویی
خرمای خاصویی به دلیل ویژگیهای خاص خود، دارای انواع مختلفی است که به شرح زیر میباشند:
- خرما مجول: این نوع خرما در استانهای خوزستان و بخشی از استان بوشهر تولید میشود. خرما مجول دارای رنگ قهوهای روشن و بافتی چسبنده است. به عنوان یک محصول باکیفیت و پرطرفدار در بازار شناخته میشود. برای آشنایی با خواص این خرما، میتوانید به مقالات قبلی ما مراجعه کنید.
- خرما منسی: خرما منسی با رنگ قهوهای روشن و بافت نرم خود شناخته میشود. طعم این خرما شیرین است و به عنوان محصولی سالم و مفید در نظر گرفته میشود.
- خرما خاصویی: خرما خاصویی بهطور عمده در کوهپایهها رشد میکند و از این رو مرغوبترین نوع آن در شهرستانهای جم، عسلویه، فیروزآباد، قیروکازرون، کنگان، فراشبند استان بوشهر و همچنین بهبهان استان خوزستان کشت میشود. این خرما در مناطق کوهپایهای زاگرس بهخوبی رشد میکند و از کیفیت بالایی برخوردار است.
خرمای خشک
خرمای خشک بهطور معمول پس از برداشت از درخت، با استفاده از روشهای مختلفی مانند آفتابگیری یا خشک کردن صنعتی فرآوری میشود. این خرماها بهصورت خشک شده در بازارهای محلی و بینالمللی به فروش میرسند. خرمای خشک بهعنوان یک تنقلات سالم و خوشمزه شناخته میشود و میتواند در تهیه انواع دسرها، شیرینیها و غذاهای سنتی مورد استفاده قرار گیرد. همچنین، از این خرماها میتوان برای تزئین غذاها و افزودن طعم و مزه به وعدههای مختلف بهره برد.
خرمای خارک
خرما خارک به خرمایی اطلاق میشود که در مرحلهای از رسیدگی قرار دارد اما هنوز بهطور کامل نرسیده است. این نوع خرما دارای شیرینی کمتری نسبت به خرماهای کاملاً رسیده است و طعم نسبتا گسی دارد که ممکن است برای برخی افراد جذاب نباشد. اگر شما از طرفداران طعمهای خاص و کمتر شیرین هستید، خرما خارک میتواند گزینهای جالب برای شما باشد.
تفاوتهای اصلی میان رطب و خرما
رطب و خرما دو مرحله متفاوت از فرآیند رسیدن خرما هستند و تفاوتهای قابل توجهی با یکدیگر دارند:
1. زمان برداشت: خرما زمانی برداشت میشود که بهطور کامل رسیده و خشک شده است. در مقابل، رطب در مرحلهای از رسیدگی برداشت میشود که هنوز کمی نارس و آبدار است.
2. محتوای مواد معدنی: خرما معمولاً دارای مواد معدنی بیشتری نسبت به رطب است. خرما منبع غنی از پتاسیم، آهن، کلسیم و منیزیم است، در حالی که رطب این مواد مغذی را دارد، اما در مقادیر کمتر.
3. بافت: بافت خرما نسبت به رطب سختتر و سفتتر است. خرما دارای بافتی متراکم و خشک است، در حالی که رطب بافتی نرم و آبدار دارد.
4. مدت ماندگاری: خرما مدت زمان ماندگاری بیشتری دارد و میتواند برای چندین ماه در دمای اتاق نگهداری شود. برعکس، رطب باید در یخچال یا فریزر نگهداری شود و تنها برای مدت کوتاهی میتوان آن را در دمای اتاق حفظ کرد.
بهترین خرماهای ایران: معرفی و ویژگیها
خرما نیازمند آب و هوای گرم با بارندگی کم است و به همین دلیل، خاورمیانه بزرگترین تولیدکننده خرما در جهان و کالیفرنیا در آمریکای شمالی پیشرو در تولید خرما است. در سطح جهانی، بیش از 1500 نوع خرما وجود دارد و فصل اوج برداشت خرما در ایران از اواسط پاییز تا اواسط زمستان است، و در نیمکره شمالی از اکتبر تا ژانویه ادامه دارد.
در ایران، انواع مختلفی از خرما با کیفیتهای ممتاز وجود دارد. در ادامه به معرفی برخی از بهترین خرماهای ایرانی بر اساس طعم، کیفیت، درصد شکر، نوع شکر، قیمت و در دسترس بودن میپردازیم:
1. خرما پیارم: این خرما با طعم شیرین و بافت نرم و کشیده، یکی از محبوبترین انواع خرما در ایران است.
2. رطب مضافتی: دارای پوست نازک و رنگ قهوهای تیره، با طعمی بسیار شیرین و خاص.
3. خرمای استعمران: خرمایی نیمهخشک با شیرینی بالا و ماندگاری طولانی، مناسب برای تنقلات و استفاده در غذاهای مختلف.
4. خرما کبکاب: با بافتی نرم و شیرهای، مناسب برای مصرف تازه و در تهیه دسرها.
5. خرما زاهدی: خرمایی نیمهخشک با رنگ قهوهای روشن، معروف به کیفیت بالا و ماندگاری طولانی.
6. خرما ربی: دارای طعم شیرین و بافت نرم، یکی از خرماهای مرغوب ایران با استفادههای مختلف.
7. خرمای شهابی: خرمایی با طعم ملایم و بافتی نرم، مناسب برای انواع دسرها و استفاده در آشپزی.
8. خرمای شاهانی: با ویژگیهای خاص از جمله طعم خوب و بافت مناسب، یکی از انواع معروف خرما در ایران.
کلام پایانی
یکی از خوراکیهای سالم و طبیعی که پزشکان همواره آن را به مصرف توصیه میکنند، خرما است. در ایران، خرما در انواع مختلفی وجود دارد که عمدتاً در جنوب کشور کشت میشود. شما میتوانید از این قند طبیعی به عنوان شیرینکننده یا میانوعدهای سالم برای خود و خانوادهتان استفاده کنید. در این مقاله، به طور کامل به معرفی انواع خرما و فواید و ویژگیهای آنها پرداختهایم تا بتوانید بهترین نوع را برای مصرف روزانه انتخاب کنید.
با شنیدن نام خرما حتما شما هم تصویر درختان خرمای جنوب و استان خوزستان برایتان تداعی میشود. پس حتما برایتان آشنایی با غذاهای شهرهای مختلف استان خوزستان موضوع جذابی خواهد بود.
نظرات کاربران