والدینی که فرزندی ناتنی دارند، باید با روش‌های مناسب رفتار با او و مواجهه با چالش‌های مرتبط آشنا باشند. در سال‌های اخیر، با تلاش‌های فرهنگ‌سازی در جوامع مختلف، آگاهی نسبت به اصول تربیت فرزندان ناتنی افزایش یافته است. با این حال، همچنان ممکن است برخی والدین به این موضوع آگاهی کافی نداشته باشند. در این مقاله تلاش می‌کنیم راهکارهایی مفید برای تربیت فرزند ناتنی ارائه دهیم.
کارهایی که با یک فرزند ناتنی نباید انجام دهد
آیا قصد دارید به یک والد ناتنی تبدیل شوید؟ اگر چنین است، لازم است نکاتی را در مورد کارهایی که نباید انجام دهید و جایگزین‌های مناسب آن‌ها بدانید. والد ناتنی بودن می‌تواند تجربه‌ای پر از لحظات شیرین باشد، اما در عین حال با چالش‌های خاصی نیز همراه است. با ورود به نقش والد ناتنی، خانواده‌تان به سرعت گسترده‌تر می‌شود، اما ایجاد یک رابطه مؤثر و ساختن خانواده‌ای ترکیبی می‌تواند فرآیندی پیچیده باشد.
پاتریشیا پاپرنو، روانشناس، بیان می‌کند: «ساختار خانواده ناتنی کاملاً متفاوت است و روابط در آن اساساً با خانواده‌های سنتی فرق دارد.»
اما والد ناتنی به چه معناست؟ والد ناتنی شخصی است که با یکی از والدین کودک ازدواج کرده یا شریک زندگی او می‌شود، اما از نظر زیستی یا قانونی با کودک ارتباطی ندارد. پذیرش این نقش، والدین قانونی شدن را تضمین نمی‌کند، مگر اینکه فرزند ناتنی را به طور رسمی به فرزندخواندگی بپذیرید. یکی از تفاوت‌های کلیدی در خانواده‌های ناتنی این است که شرکا معمولاً نقش برابری در تربیت یا ارتباط با کودکان ندارند. به همین دلیل، والدین ناتنی اغلب با چالش‌هایی مانند سازگاری با فرهنگ خانواده موجود و مدیریت تنش‌های احتمالی از سوی والدین یا کودکان دیگر روبرو می‌شوند.
در مقابل، فرزندان ناتنی نیز با دشواری‌هایی مواجه‌اند؛ مانند پذیرش فرد جدید در نقش والد و احساس نگرانی از جایگزین شدن والد اصلی. این مسائل ممکن است مرزهایی ایجاد کند که بهتر است والدین ناتنی آن‌ها را رعایت کنند.
در ادامه، به بررسی رفتارهایی که والدین ناتنی باید از آن‌ها اجتناب کنند و راهکارهایی برای مدیریت بهتر شرایط پیچیده در خانواده‌های ترکیبی می‌پردازیم.
۱. اجتناب از تلاش برای جایگزینی والد اصلی
چه رابطه شما با خانواده جدید نتیجه طلاق، جدایی یا فقدان یکی از والدین باشد، جایگزینی والد اصلی کودک امکان‌پذیر نیست و نباید هم تلاش کنید این نقش را بر عهده بگیرید. درک راندل، کارشناس تربیت و مشاور خانواده‌های ترکیبی، می‌گوید: «این کودکان متعلق به شما نیستند.» او تأکید می‌کند که صرف‌نظر از رفتار شریک سابق، نیاز کودک به حفظ رابطه و محبت نسبت به والد اصلی باید محترم شمرده شود.
همچنین، از فرزندان ناتنی انتظار نداشته باشید شما را «مامان» یا «بابا» خطاب کنند. هیچ‌گاه چنین درخواستی از آن‌ها نکنید و این امر را به میل و خواسته آن‌ها واگذار کنید.
چه باید کرد؟
نقش خود را در خانواده به‌وضوح مشخص کنید و این موضوع را با فرزند ناتنی نیز در میان بگذارید. والد ناتنی می‌تواند به‌عنوان یک الگوی محترم و مهربان برای کودک عمل کند، بدون اینکه بخواهد جای والد اصلی را بگیرد.
به خاطر داشته باشید که فرزند ناتنی می‌تواند شما را دوست داشته باشد و به شما احترام بگذارد، حتی بدون استفاده از واژه‌هایی مانند «مامان» یا «بابا». اگر روزی کودک تصمیم بگیرد این واژه‌ها را برای شما به کار ببرد، با احترام و مسئولیت‌پذیری نسبت به این عنوان، از او قدردانی کنید.
۲. پرهیز از مجازات فیزیکی فرزندان ناتنی
والد ناتنی هرگز نباید به مجازات فیزیکی یا اعمال خشونت علیه کودک متوسل شود. جوآن پدرو-کَروِل، روانشناس، توصیه می‌کند: «همواره از دست دادن کنترل، زدن، فحاشی یا واکنش‌های خشم‌آلود نسبت به فرزندان ناتنی پرهیز کنید.»
او توضیح می‌دهد: «وقتی خشم بین والدین و فرزندان زیستی آن‌ها از کنترل خارج می‌شود، حتی برای خودشان نیز دشوار است، چه برسد به روابط پیچیده با فرزندان ناتنی.» تجربه‌های منفی ناشی از تنبیه فیزیکی توسط والد ناتنی ممکن است برای همیشه در ذهن کودک باقی بماند و هرگونه اعتماد و احترامی را در خانواده جدید از بین ببرد.
همچنین تحقیقات نشان داده است که تنبیه فیزیکی می‌تواند به کودکان آسیب‌های جدی وارد کند، از جمله افزایش احتمال مشکلات روانی، بزهکاری، جرم‌های آتی و روابط منفی میان والدین و فرزندان. علاوه بر این، چنین تنبیه‌هایی خطر افزایش خشونت و آزار جسمی کودک را بالا می‌برد.
چه باید کرد؟
اگر متوجه شدید که عصبانی هستید، از موقعیت فاصله بگیرید. به خاطر داشته باشید که نقش شما به‌عنوان والد ناتنی بیشتر بر ایجاد ارتباط متمرکز است، نه اعمال انضباط. به جای تلاش برای تنبیه، اجازه دهید والد زیستی کودک هدایت موضوعات انضباطی را بر عهده بگیرد، در حالی که شما روی تقویت رابطه خود با کودک کار می‌کنید.
۳. پذیرش تدریجی اقتدار و مقام
کودکان کوچک‌تر، زیر ۵ یا ۶ سال، معمولاً آمادگی بیشتری برای پذیرش اقتدار والد ناتنی دارند، اما کودکان بزرگ‌تر و نوجوانان معمولاً در برابر تلاش‌های مستقیم برای اعمال اقتدار مقاومت می‌کنند.
کارشناسان معتقدند که سبک تربیتی دیکتاتوری، با وجود انتظارات بالا و کمبود انعطاف یا ارتباط، کمترین اثرگذاری را دارد و می‌تواند نتایج منفی به همراه داشته باشد. این سبک تربیتی معمولاً اضطراب، افسردگی، کاهش عزت نفس و انزوای عاطفی را در کودکان به دنبال دارد.
چه باید کرد؟
بهتر است به‌آرامی پیش بروید. به جای اینکه یک قانون‌گذار باشید، نقش یک دوست حمایتی برای کودک و یک حامی برای شریک زندگی خود را ایفا کنید. اگرچه ممکن است قلب شریک جدیدتان را به دست آورده باشید، جلب محبت و احترام فرزند ناتنی‌تان نیازمند زمان و تلاش بیشتری است.
احترام اساس روابط مثبت است، اما برای ایجاد ارتباط عمیق‌تر باید صبور باشید و روی تقویت رابطه تمرکز کنید. بر خلاف سبک دیکتاتوری، رویکرد تربیتی مقتدرانه، انتظارات بالا را با ارتباطات باز ترکیب می‌کند و به پرورش کودکانی با عزت نفس بالا و روابط مثبت کمک می‌کند. این سبک برای والدین ناتنی به‌ویژه مفید است، زیرا به آن‌ها کمک می‌کند مرزهای سالمی در روابط خود ایجاد کنند.
چند روش برای آسان‌تر کردن والد ناتنی بودن
والد ناتنی بودن: چالش‌ها و راهکارها
برای برخی افراد، والد ناتنی بودن ممکن است چالش‌برانگیز باشد. در ادامه چند راهکار ارائه می‌دهیم که می‌تواند این مسئولیت را ساده‌تر و مؤثرتر کند:
۱. از تراپی و مشاوره روانشناسی کمک بگیرید
یکی از بهترین اقداماتی که می‌توانید برای رشد شخصی، مدیریت مشکلات سلامت روانی و بهبود نقش خود به‌عنوان والد انجام دهید، مراجعه منظم به روانشناس یا تراپیست است.
در مسیر والد ناتنی بودن، با احساسات و شرایطی روبه‌رو خواهید شد که خارج از کنترل شما هستند و ممکن است بارها احساس ناامیدی کنید. داشتن فضایی برای بیان احساسات و تجربه‌هایتان می‌تواند بسیار کمک‌کننده باشد.
تراپی می‌تواند محیطی امن برای پردازش احساسات شما در مواجهه با پیچیدگی‌های والد ناتنی بودن فراهم کند و به شما کمک کند زخم‌های گذشته را التیام بخشید تا تأثیری بر روابط جدیدتان نگذارند.
دکتر سامانتا مادوسینگ، روانشناس با ۱۷ سال تجربه در کار با کودکان، نوجوانان و خانواده‌ها، می‌گوید: «ایجاد یک خانواده ترکیبی می‌تواند برای همه اعضای خانواده چالش‌برانگیز باشد. والدین در این خانواده‌ها هم‌زمان در حال مدیریت روابط خود با یکدیگر و فرزندان شریک زندگی‌شان هستند.»
او توصیه می‌کند که برای دریافت حمایت‌های اضافی انعطاف‌پذیر باشید. درمان فردی می‌تواند بسیار مفید باشد، اما نقش شما به‌عنوان عضوی از یک خانواده ترکیبی ممکن است نیاز به تلاش بیشتری داشته باشد. مشاوره زوجی نیز می‌تواند به شما و شریک زندگی‌تان کمک کند تا بهتر از پس چالش‌ها بربیایید و تصمیم‌های مشترک بهتری بگیرید.
۲. درک کنید که نقش شما این است که فضای امن را نگه دارید
تمایل طبیعی برای حل مشکلات، ویژگی بسیاری از والدین است. با این حال، در روزهای آغازین نقش والد ناتنی، لازم است بدانید که وظیفه شما حل تمام مشکلاتی که مشاهده می‌کنید نیست. نقش اصلی شما ایجاد فضایی امن و گوش دادن به صحبت‌های فرزندان ناتنی‌تان است.
گاهی اوقات افراد تنها نیاز دارند احساس کنند که شنیده می‌شوند. شما این فرصت را خواهید داشت تا محیطی امن برای فرزندان ناتنی‌تان فراهم کنید، جایی که بتوانند برای حمایت به شما مراجعه کنند. وظیفه شما حل مشکلات آن‌ها نیست، بلکه شنیدن و در صورت نیاز، ارائه مشاوره‌ای است که از شما خواسته می‌شود.
ایجاد فضایی امن به این معناست که والدین بیولوژیکی را تحقیر نمی‌کنید و تلاش نمی‌کنید دیدگاه‌های خود را به فرزندان ناتنی تحمیل کنید. کودکان انسان‌هایی هستند که دیدگاه‌شان نسبت به زندگی و دیگران تحت تأثیر چیزهایی که از اطرافیانشان یاد می‌گیرند، به‌ویژه والدینشان، شکل می‌گیرد.
۳. نشان دهید، نه اینکه فقط بگویید
کلمات شروع خوبی هستند، اما کودکان به دیدن عمل نیاز دارند. نشان دهید که قابل اعتماد هستید و حتی در شرایط سخت، کنارشان می‌مانید و فرار نمی‌کنید. این تعهد را با حضور پایدار و مواجهه مستقیم با چالش‌ها نشان دهید.
ثابت کنید که انسان مهربانی هستید و محبتتان را به فرزندان ناتنی در عمل ابراز کنید. با ایجاد فضایی امن و انجام هر آنچه در توانتان است، به آن‌ها نشان دهید که دوستشان دارید و می‌توانند روی حمایت و همراهی شما حساب کنند.
۴. نقش خود را مشخص کنید
برقراری ارتباطی که فراتر از کلمات باشد، برای ایجاد اعتماد در نقش والد ناتنی بسیار اهمیت دارد. دکتر وین پرنل، روانشناس بالینی، در این باره می‌گوید: «در خانواده ما، دختران ناتنی‌ام مرا با اسم کوچک صدا می‌کنند و فرزندانم نیز همسرم را با اسم کوچک خطاب می‌کنند. این روش نشان‌دهنده این است که هیچ‌کدام از ما قصد نداریم جای والدین بیولوژیکی را بگیریم، اگرچه احترام و محبتی که برای این نقش‌ها لازم است را به دست آورده‌ایم.»
۵. حضور و آگاهی داشته باشید
یکی از ارزشمندترین هدیه‌هایی که می‌توانید به فرزندان و نوه‌های ناتنی خود بدهید، حضور کامل و واقعی در زندگی آن‌هاست. این یعنی از اتفاقات زندگی‌شان آگاه باشید، هنگام صحبت کردنشان با تمام توجه گوش دهید و تلاش کنید در بسیاری از لحظات و رویدادهای مهم زندگی‌شان حضور داشته باشید.
نتیجه‌گیری
پذیرفتن نقش پدر یا مادر ناتنی می‌تواند برای برخی همچون تحقق یک رؤیا باشد و برای دیگران چالشی پیچیده. در هر صورت، مهم است که والدین ناتنی جدید با صبر و آرامش پیش بروند و شکل‌گیری خانواده جدید را به‌عنوان یک سفر تدریجی، نه یک تغییر سریع، در نظر بگیرند. آمادگی برای روبه‌رو شدن با چالش‌های این مسیر، به‌ویژه برای کودکان، می‌تواند کمک‌کننده باشد، چرا که این تغییرات برای آن‌ها اغلب دشوارتر است.
ورود یک پدر یا مادر ناتنی به خانواده معمولاً با چالش‌هایی همراه است. کودکان به نظم و پیش‌بینی‌پذیری در زندگی خود وابسته‌اند و اضافه شدن یک شریک جدید برای والدین ممکن است این تعادل را برهم بزند. کودکان ممکن است احساس کنند که والدینشان دیگر تمرکز اصلی خود را بر خانواده قبلی ندارند و گاهی حتی تصور کنند که امیدشان برای بازگشت والدین به یکدیگر از بین رفته است. این تغییر می‌تواند تأثیر عاطفی عمیقی بر آن‌ها داشته باشد.
هر خانواده روش خاص خود را برای مدیریت مسائل انضباطی دارد. ورود والد ناتنی ممکن است باعث تغییراتی در این الگو شود، که اگر با هماهنگی و درک متقابل همراه نباشد، می‌تواند باعث تنش شود. علاوه بر این، کودکان هر کدام روش‌های متفاوتی برای مقابله با استرس، ناامیدی و خشم دارند و ممکن است احساس کنند که والد ناتنی منبع برخی از این احساسات است. والدین ناتنی باید تلاش کنند با درک و همراهی، به کاهش این تنش‌ها کمک کنند.
سن کودکان نقش کلیدی در واکنش آن‌ها به حضور یک فرد جدید در خانواده دارد. کودکان کوچک‌تر ممکن است تصور کنند طلاق والدینشان به دلیل اشتباهات آن‌ها بوده است، در حالی که نوجوانان معمولاً در دوره‌ای هستند که مرزها را به چالش می‌کشند و بر استقلال خود تأکید دارند، که این می‌تواند منجر به تعارض شود.
تعامل با همسر سابق شریک زندگی نیز نیازمند مدیریت دقیق است. این رابطه ممکن است به دلیل احساسات گذشته، به‌ویژه اگر طلاق با تنش همراه بوده، پیچیده باشد. والدین ناتنی باید یاد بگیرند چگونه این تعاملات را به‌گونه‌ای مدیریت کنند که به ثبات خانواده جدید کمک کند.
پذیرفتن قوانین خانه جدید نیز برای کودکان می‌تواند چالش‌برانگیز باشد. تغییراتی که با ورود والد ناتنی ایجاد می‌شود، اگر با استانداردهای قبلی خانواده هماهنگ نباشد، ممکن است مقاومت و نارضایتی ایجاد کند. از سوی دیگر، برخی کودکان ممکن است والد ناتنی را تهدیدی برای جایگاه خود نزد والدینشان بدانند. در مواردی، حتی شریک جدید نیز ممکن است احساس تهدید نسبت به فرزندان ناتنی داشته باشد.
والد ناتنی شدن یک تجربه منحصر به فرد است که می‌تواند مانند عبور از یک میدان مین عاطفی باشد. موفقیت در این مسیر به شفافیت در ارتباطات، تعهد به پشت سر گذاشتن چالش‌ها و در صورت لزوم، بهره‌گیری از کمک حرفه‌ای بستگی دارد. با تلاش و صبر، می‌توان اعتماد و محبت فرزندان ناتنی را جلب و یک خانواده پایدار و هماهنگ ایجاد کرد.
نظرات کاربران