کمبود ویتامین تأثیرات گسترده‌ای بر بدن، به‌ویژه پوست، دارد. پوست با تغییر رنگ به زرد یا کم‌رنگ شدن می‌تواند به سرعت علائم این کمبود را نشان دهد. اما کمبود کدام ویتامین منجر به زردی پوست می‌شود؟ آیا تنها کمبود ویتامین در این مشکل نقش دارد یا عوامل دیگری نیز ممکن است دخیل باشند؟
منظور از پوست زرد یا کم‌رنگ چیست؟
گاهی اوقات پوست به‌طور غیرطبیعی روشن‌تر از حالت طبیعی به نظر می‌رسد که به این حالت زردی یا رنگ‌پریدگی گفته می‌شود. این تغییر رنگ معمولاً به دلیل مشکلات داخلی بدن رخ می‌دهد و بسته به علت آن به شکل‌های مختلف بروز می‌کند.
زردی پوست اغلب ناشی از تجمع بیش از حد بیلی‌روبین در خون است، اما ممکن است در نتیجه کمبود مواد مغذی نیز ایجاد شود. همچنین، رنگ‌پریدگی یا کم‌رنگ شدن پوست می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد که یکی از مهم‌ترین آن‌ها کم‌خونی ناشی از کمبود آهن، فولات (ویتامین B9) یا ویتامین B12 است.
اکثر افراد رنگ‌پریدگی را با چهره مرتبط می‌دانند، اما بسته به علت اصلی، این مشکل ممکن است بستر ناخن‌ها، لب‌ها، لثه‌ها و حتی زبان را نیز تحت تأثیر قرار دهد.
علت پوست زرد یا رنگ‌پریده چیست؟
پیش از پاسخ به این پرسش که کدام ویتامین‌ها می‌توانند باعث زردی پوست شوند، لازم است به سایر عواملی که ممکن است در بروز این مشکل نقش داشته باشند بپردازیم. تغییر رنگ پوست می‌تواند دلایل متنوعی داشته باشد که در ادامه به برخی از آن‌ها اشاره می‌کنیم.
۱. کم‌خونی
کاهش تعداد گلبول‌های قرمز خون به عنوان “آنمی” یا “کم‌خونی” شناخته می‌شود. گلبول‌های قرمز حاوی هموگلوبین هستند، پروتئینی که اکسیژن را به تمامی نقاط بدن انتقال می‌دهد. در صورت کمبود هموگلوبین یا اکسیژن، پوست ممکن است رنگ‌پریده به نظر برسد.
شایع‌ترین نوع کم‌خونی، کم‌خونی فقر آهن است که اغلب به‌دلیل دریافت ناکافی آهن، خونریزی یا سوء جذب آن رخ می‌دهد. علائم این وضعیت شامل رنگ‌پریدگی، خستگی، ضعف، تنگی نفس، سرگیجه، سردرد، شکنندگی ناخن‌ها و سردی دست یا پا می‌باشد.
علاوه بر کم‌خونی فقر آهن، انواع دیگری از کم‌خونی وجود دارند:
- کم‌خونی آپلاستیک: زمانی رخ می‌دهد که مغز استخوان تولید گلبول‌های قرمز را متوقف می‌کند.
- کم‌خونی همولیتیک: تخریب گلبول‌های قرمز در طحال یا جریان خون.
- کم‌خونی داسی شکل: یک اختلال ژنتیکی که باعث تغییر شکل گلبول‌های قرمز می‌شود.
برخی بیماری‌ها مانند سرطان نیز ممکن است باعث کم‌خونی شوند. علاوه بر این، کمبود ویتامین E نیز می‌تواند نقش داشته باشد، زیرا برخی تحقیقات نشان داده‌اند که این کمبود می‌تواند طول عمر گلبول‌های قرمز را کاهش داده و به‌ویژه در نوزادان نارس منجر به کم‌خونی همولیتیک شود.
۲. خونریزی
هر نوع خونریزی شدید می‌تواند ذخایر آهن بدن را کاهش دهد، سطح هموگلوبین را پایین بیاورد و منجر به رنگ‌پریدگی شود. در مواردی که خونریزی شدید همراه با رنگ‌پریدگی رخ می‌دهد، نیاز به مراقبت فوری پزشکی وجود دارد. برخی از نمونه‌های خونریزی که ممکن است باعث رنگ‌پریدگی شوند شامل موارد زیر است:
- قاعدگی بسیار سنگین
- خونریزی شدید پس از زایمان
- خونریزی گوارشی ناشی از زخم یا جراحت
- خونریزی داخلی به‌دلیل آسیب‌دیدگی
- خونریزی پس از عمل جراحی
۳. عفونت
طیف وسیعی از عفونت‌ها می‌توانند منجر به رنگ‌پریدگی شوند. یکی از خطرناک‌ترین این موارد سپسیس است، عفونتی که به‌دلیل ورود باکتری‌ها به جریان خون ایجاد می‌شود. اگر باکتری‌ها به گلبول‌های قرمز آسیب بزنند، پوست به‌صورت رنگ‌پریده ظاهر می‌شود. سپسیس یک وضعیت اورژانسی پزشکی است که معمولاً نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک و بستری شدن در بیمارستان دارد.
علاوه بر این، عوامل دیگری نیز می‌توانند در تغییر رنگ پوست موثر باشند، از جمله:
- عفونت‌های معمولی مانند سرماخوردگی یا آنفولانزا
- مشکلات تنفسی ناشی از عفونت که موجب کاهش سطح اکسیژن خون می‌شوند.
۴. خستگی
خستگی نیز یکی از عواملی است که می‌تواند منجر به رنگ‌پریدگی شود، اگرچه مکانیزم دقیق آن هنوز مشخص نیست. در یک مطالعه، پژوهشگران دریافتند که خستگی همچنین ممکن است باعث افتادگی و قرمزی چشم‌ها شود. در برخی موارد، خستگی، به‌ویژه در صورت مزمن بودن، می‌تواند نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای مانند کم‌خونی باشد.
۵. یرقان
یرقان یا زردی به‌خودی‌خود یک بیماری نیست، بلکه نشانه‌ای از وجود مشکلی در بدن است. این حالت به‌دلیل تجمع بیلی‌روبین در خون به وجود می‌آید و اغلب نشان‌دهنده‌ی بیماری‌های کبدی است؛ زیرا کبد آسیب‌دیده قادر به پردازش بیلی‌روبین نیست، بنابراین این ماده وارد جریان خون شده و باعث تغییر رنگ پوست می‌شود. علاوه بر مشکلات کبدی، یرقان می‌تواند به دلایل دیگری از جمله موارد زیر رخ دهد:
- سنگ کیسه صفرا
- سرطان لوزالمعده، کبد یا کیسه صفرا
- پانکراتیت (التهاب لوزالمعده)
- انسداد مجاری صفراوی
- لنفوم
یرقان موجب زردی پوست و سفیدی چشم می‌شود. همچنین علائم دیگری مانند خارش، ادرار تیره، مدفوع رنگ‌پریده، کاهش اشتها، کاهش وزن غیرارادی، تب، تغییرات ذهنی مانند گیجی و درد شکم نیز ممکن است همراه با آن ظاهر شوند.
۶. سایر دلایل تغییر رنگ پوست
عوامل زیر ممکن است باعث رنگ‌پریدگی شوند:
- اختلالات تنفسی: آسم، بیماری انسدادی مزمن ریه، سرطان ریه و سایر مشکلات تنفسی می‌توانند دریافت اکسیژن کافی را دشوار کنند، که این مسئله ممکن است باعث تغییر رنگ پوست شود.
- اختلالات ژنتیکی: برخی از اختلالات ژنتیکی نادر بر گلبول‌های قرمز خون یا هموگلوبین تأثیر می‌گذارند و منجر به رنگ‌پریدگی مزمن می‌شوند. یکی از این اختلالات کمبود آنزیم گلوکز-۶-فسفات دهیدروژناز (G6PD) است که می‌تواند باعث کم‌خونی همولیتیک شود. افراد مبتلا به این اختلال باید از خوردن باقلا پرهیز کنند.
- سرطان: بعضی از انواع سرطان از جمله لوسمی (سرطان خون) باعث کاهش سطح اکسیژن و رنگ‌پریدگی می‌شوند.
زردی پوست ناشی از کمبود کدام ویتامین است؟
اگر به دنبال این هستید که بدانید کمبود کدام ویتامین‌ها باعث زردی پوست می‌شود، باید اشاره کرد که کمبود فولات و ویتامین B12 از رایج‌ترین عوامل این مشکل هستند. این کمبودها می‌توانند به نوعی کم‌خونی به نام “مگالوبلاستیک” منجر شوند.
فولات و ویتامین B12 نقش مهمی در تولید گلبول‌های قرمز دارند. کمبود آن‌ها باعث می‌شود که گلبول‌های قرمز به‌طور غیرطبیعی بزرگ شده و سریع‌تر از سلول‌های طبیعی تجزیه شوند. گلبول‌های قرمز غیرطبیعی نمی‌توانند اکسیژن را به‌درستی به بدن برسانند و در نتیجه بافت‌ها، از جمله پوست، اکسیژن کافی دریافت نمی‌کنند.
۱. علائم کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین
علائم کمبود ویتامین B12 یا فولات ممکن است در ابتدا خفیف باشد و طی چند ماه یا چند سال به‌تدریج بدتر شود. از این علائم می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پوست رنگ‌پریده یا مایل به زرد
- سرگیجه
- خستگی
- تپش قلب
- ضعف عضلانی
- بی‌حسی یا سوزن سوزن شدن دست و پا
- تنگی نفس
- کاهش وزن ناخواسته
کمبود ویتامین‌های ضروری برای بدن مضر است. در موارد شدید، کمبود ویتامین B12 ممکن است با گیجی، فراموشی یا حتی تغییرات شخصیتی همراه باشد. گاهی‌اوقات این عارضه در سالمندان با زوال عقل اشتباه گرفته می‌شود.
۲. علت کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین
این نوع کم‌خونی زمانی ایجاد می‌شود که سطح فولات یا ویتامین B12 در بدن کاهش یابد. عوامل مؤثر در بروز این مشکل شامل موارد زیر هستند:
- مصرف برخی داروها، از جمله داروهای ضدتشنج
- مصرف الکل
- ابتلا به بیماری‌هایی که جذب مواد مغذی در روده را تحت تأثیر قرار می‌دهند
- سابقه جراحی معده
- مشکلات روده‌ای مانند عفونت‌های کرم نواری
- دریافت ناکافی غذاهای حاوی فولات، از جمله سبزیجات تیره، حبوبات، مغزیجات و دانه‌ها، و همچنین غذاهای حاوی ویتامین B12 مانند گوشت، ماهی، تخم‌مرغ و لبنیات
برخی افراد، از جمله زنان باردار یا شیرده، افرادی که به دلیل بیماری کلیوی تحت دیالیز قرار می‌گیرند و افرادی که به مشکلات گوارشی مانند بیماری سلیاک مبتلا هستند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به کم‌خونی مگالوبلاستیک قرار دارند.
۳. درمان کم‌خونی ناشی از کمبود ویتامین
پزشک برای تشخیص کم‌خونی از آزمایش خون استفاده می‌کند. در این آزمایش موارد زیر مورد بررسی قرار می‌گیرد:
- سطح فولات و ویتامین B12 در خون
- تعداد و وضعیت گلبول‌های قرمز
با توجه به شرایط خاص شما، پزشک ممکن است آزمایش‌های دیگری نیز تجویز کند. این آزمایش‌ها به تشخیص علت تغییر رنگ پوست و تعیین برنامه درمانی مناسب کمک خواهند کرد. هدف از درمان کم‌خونی، افزایش سطح ویتامین مورد نظر است.
شما باید تا زمانی که سطح ویتامین به محدوده نرمال بازگردد، از مکمل‌های خوراکی یا تزریقی که پزشک تجویز کرده است، استفاده کنید. تغییر در رژیم غذایی نیز می‌تواند مؤثر باشد. اگر کم‌خونی ناشی از یک بیماری زمینه‌ای باشد، احتمالاً نیاز است درمان را برای مدت طولانی ادامه دهید تا از بازگشت کمبود ویتامین جلوگیری شود.
کلام پایانی
در این مقاله به بررسی این موضوع پرداختیم که کمبود چه ویتامینی می‌تواند باعث زردی پوست شود و همچنین سایر دلایل تغییر رنگ پوست را مورد بررسی قرار دادیم. در برخی مواقع، علت زردی پوست یا رنگ‌پریدگی آن چندان جدی نیست. با این حال، در مواردی ممکن است این تغییرات نشانه‌ای از یک مشکل زمینه‌ای باشند. اگر با چنین علائمی روبرو شدید، حتماً در اسرع وقت به پزشک مراجعه کنید. این موضوع به‌ویژه زمانی حائز اهمیت است که تغییر رنگ پوست با علائم دیگری مانند تب یا درد معده همراه باشد.
منابع: medicalnewstoday, healthdirect, my.clevelandclinic
سوالات متداول
کمبود کدام ویتامین‌ها باعث زردی پوست صورت می‌شود؟
پاسخ به این سوال این است که زردی پوست غالباً به کمبود فولات و ویتامین B12 مرتبط است.
چگونه می‌توانم خطر رنگ‌پریدگی ناشی از کمبود ویتامین را کاهش دهم؟
برای پیشگیری از این عارضه، می‌توانید با مصرف غذاهای غنی از فولات و ویتامین B12 از بروز آن جلوگیری کنید. فولات به‌طور فراوان در میوه‌ها و سبزیجاتی مانند پرتقال، موز، توت‌فرنگی، کلم بروکلی، اسفناج و مارچوبه، همچنین در لوبیا، مغزیجات و دانه‌ها موجود است. منابع سرشار از ویتامین B12 شامل انواع گوشت، تخم‌مرغ و لبنیات هستند.
چه زمانی باید برای درمان رنگ‌پریدگی به پزشک مراجعه کنم؟
اگر رنگ‌پریدگی تنها علامت شما باشد، به احتمال زیاد نیازی به مراجعه فوری به پزشک نیست. اما اگر این تغییر رنگ با علائمی چون تب بالا، درد معده، زرد شدن چشم‌ها، تورم غدد لنفاوی و تنگی نفس همراه باشد، یا اگر مدت طولانی ادامه پیدا کند و یا به تدریج بدتر شود، باید بلافاصله به پزشک مراجعه کنید.
نظرات کاربران