خواب همیشه به محض رفتن به رختخواب آغاز نمی‌شود! شاید شما هم گاهی تجربه کرده باشید که در رختخواب پهلو به پهلو می‌شوید و خوابتان نمی‌برد. اما برای میلیون‌ها نفر که به اختلالات حرکتی مرتبط با خواب مبتلا هستند، انقباض‌ها و حرکات غیر ارادی عضلات در بسیاری از شب‌ها، یا حتی هر شب، از به خواب رفتن یا داشتن خوابی باکیفیت جلوگیری می‌کند.
انواع اختلالات حرکتی مرتبط با خواب
اختلالات حرکتی خواب انواع مختلفی دارند. در ادامه به معرفی رایج‌ترین انواع این اختلالات و روش‌های درمان آن‌ها پرداخته‌ایم.
1) اختلال حرکتی سندرم پای بیقرار
سندرم پای بیقرار به صورت تمایل و نیاز غیرقابل‌کنترل به حرکت دادن پاها در زمان استراحت ظاهر می‌شود. فرد ممکن است احساس ناخوشایندی مانند درد، سوزن‌سوزن شدن، سوزش یا حس حرکت چیزی زیر پوست ساق پا را تجربه کند. گاهی این حس‌های ناراحت‌کننده در سایر قسمت‌های بدن نیز رخ می‌دهند.
علائم اختلال سندرم پای بیقرار
شایع‌ترین علائم سندرم پای بیقرار شامل موارد زیر است:
- تمایل و نیاز شدید به حرکت دادن پاها
- حس درد یا حرکت چیزی زیر پوست پاها
- تشدید علائم هنگام بی‌تحرکی
- وخیم‌تر شدن علائم در شب
علائم با راه‌رفتن، کشش و حرکت‌دادن پاها کمتر می‌شوند.
عوارض سندرم پای بیقرار
ویژگی متمایز و غیرعادی این بیماری این است که علائم آن هنگام دراز کشیدن و استراحت بروز می‌کند. افراد مبتلا به این اختلال حرکتی در به خواب رفتن و حفظ خواب مشکل دارند.
در صورت عدم درمان، این اختلال منجر به خستگی شدید و خواب‌آلودگی در طول روز می‌شود. کمبود خواب ناشی از این بیماری بسیاری از جنبه‌های زندگی مبتلایان، از جمله شغل، روابط شخصی و فعالیت‌های روزمره را به شدت تحت تأثیر قرار می‌دهد. آن‌ها اغلب نمی‌توانند تمرکز کنند، دچار اختلال حافظه می‌شوند و در انجام امور روزانه به مشکل برمی‌خورند. سفر کردن برای این افراد دشوار است و در طولانی‌مدت ممکن است به افسردگی مبتلا شوند.
درمان سندرم پای بیقرار
اختلال حرکتی سندرم پای بیقرار معمولاً با استفاده از دارو و تغییرات در سبک زندگی مانند کاهش مصرف کافئین و الکل، ورزش منظم و قطع داروهایی که علائم را تشدید می‌کنند، قابل مدیریت است. برای درمان، مراجعه به پزشک توصیه می‌شود. در برخی موارد، داروهایی که برای درمان بیماری‌های عصبی تجویز می‌شوند نیز می‌توانند به کاهش علائم این اختلال کمک کنند.
2) اختلال حرکت تناوبی اندام (PLMD)
اختلال حرکت تناوبی اندام به حرکات تکراری و غیرقابل‌کنترلی اشاره دارد که در فواصل ۲۰ تا ۴۰ ثانیه‌ای هنگام خواب در پاها رخ می‌دهد. این حرکات شامل انقباض‌های عضلانی کوتاه، پرش‌های ناگهانی و خم شدن کف پا به سمت بالا است و ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت ادامه یابد. فرد مبتلا به این اختلال قادر به کنترل این حرکات نیست.
این حرکات معمولاً مانع از به خواب رفتن نمی‌شوند، اما کیفیت خواب را کاهش داده و آن را مختل می‌کنند. در نتیجه، فرد مبتلا در طول روز با خواب‌آلودگی و خستگی شدید مواجه می‌شود. علت دقیق اختلال حرکت تناوبی اندام هنوز مشخص نیست، اما اغلب با سندرم پای بیقرار همراه است.
عوارض جانبی PLMD
عوارض جانبی این اختلال شامل موارد زیر است:
- افسردگی
- اختلال در حافظه
- عدم تمرکز
- خستگی
در بیشتر موارد، مصرف دارو به بهبود این اختلال کمک می‌کند. برای درمان، توصیه می‌شود به پزشک مراجعه کنید.
چه عواملی باعث بروز اختلال حرکت تناوبی اندام می‌شود؟
اختلال حرکت تناوبی اندام ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد، اما مانند بسیاری از اختلالات خواب، بیشتر در افراد میان‌سال و مسن مشاهده می‌شود. علت دقیق این نوع اختلال حرکتی هنوز مشخص نیست و تحقیقات تا کنون هیچ اختلال عصبی مشخصی را به آن نسبت نداده‌اند.
3) دندان قروچه هنگام خواب
شاید برای شما پیش آمده باشد که هنگام بیدار شدن، با درد در ناحیه فک یا گردن مواجه شوید. در این صورت، به احتمال زیاد دچار دندان‌قروچه در خواب شده‌اید. دندان‌قروچه به ساییدن و به‌هم فشردن دندان‌ها در هنگام خواب اشاره دارد. انقباض فک در خواب امری معمول است، اما اگر این انقباض‌ها بسیار شدید باشند، می‌توانند باعث سایش دندان‌ها و تولید صدا شوند.
دندان‌قروچه ممکن است به آسیب دندان‌ها، مشکلات در جویدن، درد مزمن فک، تولید صداهای مانند تق‌تق و کلیک و همچنین قفل شدن فک منجر شود. دندان‌قروچه‌های شدید می‌توانند کیفیت خواب را کاهش داده و در موارد نادر باعث بیدار شدن کامل فرد شوند.
علت بروز اختلال حرکتی دندان‌قروچه هنگام خواب
ساییدن دندان‌ها به‌هم ممکن است با عوامل زیر مرتبط باشد:
- اضطراب بیش از حد
- استعمال دخانیات
- مصرف الکل و کافئین
- افسردگی
- خروپف
- وراثت: تحقیقات نشان داده‌اند که دندان‌قروچه در خواب می‌تواند دارای زمینه ژنتیکی باشد و در بیشتر اعضای یک خانواده دیده شود.
علاوه بر این، دندان‌قروچه ممکن است با آپنه خواب انسدادی مرتبط باشد، هرچند که شدت این رابطه به میزان آپنه انسدادی خواب بستگی دارد. آپنه انسدادی خواب در موارد خفیف و متوسط ممکن است با دندان‌قروچه همراه باشد.
درمان دندان‌قروچه
در برخی از افراد مبتلا به دندان‌قروچه، هیچ علامتی مشاهده نمی‌شود؛ بنابراین ممکن است این افراد نیازی به درمان نداشته باشند. اما در دیگران، این عارضه ممکن است علائم خاصی ایجاد کند و آن‌ها را در معرض مشکلات طولانی‌مدت قرار دهد. در این موارد، فرد باید تحت درمان قرار گیرد و از آنجایی که روش‌های درمانی می‌تواند از فردی به فرد دیگر متفاوت باشد، بهتر است درمان تحت نظر پزشک یا دندانپزشک انجام شود.
در ادامه، چندین راهکار برای درمان این اختلال آزاردهنده ارائه شده است:
- کاهش استرس و اضطراب
اجتناب از موقعیت‌های استرس‌زا ایده‌آل است، اما معمولاً نمی‌توان به‌طور کامل عوامل استرس‌زا را حذف کرد. به همین دلیل، در فرآیند درمان بیشتر بر مدیریت پاسخ‌های منفی به استرس تمرکز می‌شود تا کاهش تعداد دفعات یا شدت قرارگیری در معرض استرس.
- مصرف دارو
داروها می‌توانند در برخی افراد به کاهش دندان‌قروچه در خواب کمک کنند. این داروها به تغییر مواد شیمیایی موجود در مغز کمک می‌کنند تا فعالیت عضلات درگیر در ساییدن دندان‌ها کاهش یابد. با این حال، اکثر داروها دارای عوارض جانبی هستند و ممکن است برای برخی بیماران نامناسب باشند یا استفاده طولانی‌مدت از آن‌ها دشوار باشد. بنابراین، پیش از مصرف هر دارویی برای درمان دندان‌قروچه در خواب، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
- محافظ دندان
می‌توان از انواع مختلف محافظ و گارد دندان که محافظ شبانه نیز نامیده می‌شود، برای کاهش آسیب به دندان و دهان در اثر دندان قروچه استفاده کرد.
- تسکین علائم
یکی دیگر از روش‌های درمان، تسکین علائم به منظور مدیریت دندان‌قروچه در خواب است. اجتناب از مصرف آدامس و غذاهای سفت می‌تواند حرکات دردناک در فک را کاهش دهد.
قرار دادن کمپرس گرم یا سرد بر روی فک می‌تواند به تسکین موقت درد کمک کند. همچنین، انجام ورزش‌های خاص صورت ممکن است برای کاهش درد فک یا گردن در برخی افراد مفید باشد. ریلکسیشن و ماساژ ناحیه سر و گردن نیز می‌تواند تنش عضلات این مناطق را کاهش دهد.
4) گرفتگی عضلات پا در خواب
گرفتگی عضلات پا یکی از انواع اختلالات حرکتی مرتبط با خواب به شمار می‌رود. افرادی که دچار اسپاسم و گرفتگی عضلانی شده‌اند، می‌دانند که این وضعیت می‌تواند درد قابل توجهی ایجاد کند. اگر این عارضه بر خواب فرد تأثیر بگذارد، ممکن است به عنوان اختلال حرکتی با نام گرفتگی عضلات پا در خواب شناسایی شود.
گرفتگی عضلات پا در خواب شامل انقباض‌های ناگهانی و غیرارادی عضلات است که می‌تواند از چند ثانیه تا چند دقیقه ادامه یابد. این عارضه ممکن است خواب را دشوار کند یا موجب بیدار شدن فرد در نیمه‌شب شود. گرفتگی شبانه پا پدیده‌ای شایع است و بیش از ۶۰ درصد بزرگسالان آن را در طول شب تجربه کرده‌اند.
علت گرفتگی عضلات پا هنگام شب
گرفتگی عضلات پا در خواب ممکن است به علت خستگی عضلات، مشکلات عصبی، بیماری‌های زمینه‌ای، مصرف داروهای خاص، یا برخی فعالیت‌های روزمره مانند ایستادن طولانی مدت و ورزش شدید به وقوع بپیوندد.
درمان گرفتگی عضلات پا در خواب
خوشبختانه، گرفتگی عضلات پا در خواب معمولاً با انجام حرکات کششی، ماساژ یا استفاده از کمپرس گرم روی عضلات آسیب‌دیده تسکین می‌یابد. در برخی افراد، نیاز است تا بیماری زمینه‌ای که موجب گرفتگی عضلات پا شده، درمان گردد. همچنین، پزشک ممکن است مصرف دارو را توصیه کند، هرچند که داروها همیشه در درمان این عارضه مؤثر نیستند.
چه زمانی برای اختلالات حرکتی مرتبط با خواب باید به پزشک مراجعه کرد؟
خواب کافی و باکیفیت برای افراد در هر سنی از اهمیت بالایی برخوردار است. خواب ناکافی می‌تواند بر افکار و احساسات ما تأثیر بگذارد و خطر ابتلا به مشکلات روحی و جسمی را افزایش دهد. بسیاری از افرادی که به اختلالات حرکتی در خواب دچار هستند، معمولاً خواب ناکافی و بی‌کیفیتی را تجربه می‌کنند و اغلب از علت این مشکل آگاه نیستند. بنابراین، اگر نگرانی‌هایی درباره خواب خود دارید، بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید.
درمان اختلالات حرکتی در خواب با استفاده از طب سنتی
اختلالات حرکتی در خواب می‌توانند با روش‌های طب سنتی درمان شوند. در طب سنتی، معمولاً به دنبال شناسایی علل بنیادی و همچنین تقویت بدن به‌طور کلی هستیم. در زیر به برخی از روش‌های رایج در طب سنتی که می‌توانند به بهبود اختلالات حرکتی در خواب کمک کنند، اشاره می‌شود:
تغذیه مناسب
- گیاهان دارویی: مصرف گیاهانی مانند چای بابونه، زینتی، و سنبل الطیب می‌تواند به آرامش اعصاب و بهبود خواب کمک کند.
- رژیم غذایی متعادل: مصرف مواد غذایی غنی از منیزیم و پتاسیم، مانند موز و آجیل، می‌تواند به کاهش گرفتگی عضلات و بهبود خواب کمک کند.
طب سوزنی
- تأثیر: طب سوزنی می‌تواند با تحریک نقاط خاص در بدن به کاهش استرس و تنش‌های عضلانی کمک کند و در نتیجه کیفیت خواب را بهبود بخشد.
ماساژ
- ماساژ درمانی: ماساژ به کاهش تنش عضلانی و آرامش بدن کمک می‌کند، که می‌تواند در کاهش علائم اختلالات حرکتی خواب مؤثر باشد.
مدیتیشن و یوگا
- آرامش ذهن: تکنیک‌های مدیتیشن و یوگا می‌توانند به کاهش اضطراب و استرس کمک کرده و کیفیت خواب را بهبود بخشند.
حمام‌های گیاهی
- حمام گرم: گرفتن حمام با استفاده از نمک‌های معدنی یا گیاهان آرامش‌بخش می‌تواند به تسکین دردهای عضلانی و استرس کمک کند.
روغن‌های معطر
- عطر درمانی: استفاده از روغن‌های معطر مانند اسطوخودوس و مریم گلی می‌تواند به آرامش و بهبود خواب کمک کند.
روش‌های طب سنتی نیز می‌توانند به عنوان مکملی برای درمان اختلالات حرکتی در خواب مورد استفاده قرار گیرند، اما مهم است که قبل از شروع هر گونه درمان، با پزشک یا متخصص طب سنتی مشورت کنید. همچنین، در صورتی که علائم شدید یا مداوم باشد، مراجعه به پزشک متخصص خواب یا عصب‌شناس نیز توصیه می‌شود.
آیا شما هم اختلالات حرکتی خواب را تجربه کرده‌اید؟
شاید شما نیز برای مدتی هرچند کوتاه دچار اختلالات حرکتی خواب شده‌اید. اگر چنین تجربه‌ای داشته‌اید، لطفاً بفرمایید کدام یک از این اختلالات را تجربه کرده‌اید و چگونه به حل این مشکل پرداخته‌اید.
منبع : mayoclinic
نظرات کاربران