یک موش معمولی با پوست خاکستری، آزمایش مشهور آینه‌ای را پشت سر گذاشته است تا به گروهی از حیوانات از جمله نهنگ‌های قاتل، دلفین‌های بینی بطری، و همچنین چند نخستی‌سانان بپیوندد. این آزمایش نشان می‌دهد که ممکن است موش‌ها دارای ادراکی از خودشان باشند.
آزمون آینه‌ای روی موش‌ها
محققان از مرکز پزشکی دانشگاه تگزاس ساوت‌وسترن (UTSMC) با استفاده از تحلیل‌های مشاهده‌ای و عصبی، بررسی کردند که آیا موش معمولی آزمایشگاهی (Mus musculus) قادر است تغییرات در ظاهر خود را تشخیص دهد. در این تحقیق، قطره‌ای از جوهر سفید را بر روی پیشانی موش‌ها نهادند و رفتار آنها را در حضور یک فضای دارای آینه مورد بررسی قرار دادند.
نتایج این مطالعه نشان داد که موش‌ها متوجه تغییرات در ظاهر خود شدند و پس از تماس با آینه، سعی کردند سر خود را به‌شدت تمیز کنند. این آزمایش، با وجود عدم اثبات کامل خودآگاهی، سوالات جالبی را درباره شناخت و هوش غیرانسانی به وجود آورد.
«تاکاشی کیتامورا»، عصب‌شناس و نویسنده ارشد، می‌گوید:
«برای شکل‌گیری حافظه اپیزودیک، به‌عنوان مثال از رویدادهای زندگی روزمره، مغز اطلاعاتی درباره مکان، زمانی و اشخاص شکل می‌دهد و ذخیره می‌کند. اما مهم‌ترین مؤلفه، خودآگاهی یا حالت است. محققان معمولاً بررسی می کنند که چگونه مغز دیگران را تشخیص می‌دهد، اما جنبه شناخت خود نامشخص است.»
تست خودشناسی آینه‌ای (MSR) ابتدا به وسیله «چارلز داروین» معرفی شد، اما به طور رسمی در سال 1970 توسط روانشناس آمریکایی به نام «گوردون گالوپ جونیور» گسترش یافت تا امکان اندازه‌گیری خودآگاهی بصری حیوانات غیرانسانی فراهم شود.
مفهوم اصلی این تست این بود که اگر حیوانی در برخورد با آینه، به نمادی مانند رنگ یا برچسب روی بدنش توجه کند و سپس آن نماد را بررسی نماید، این نشانگر از سطح بالای خودآگاهی و آگاهی شناختی حیوان خبر می‌دهد.
هرچند که این تست نقدها و نقائصی دارد، زیرا به‌طور عمده بر اساس نشانه‌های بصری متمرکز است. به عنوان مثال، سگ‌ها توانایی تشخیص رایحه خود را از دیگران دارند، اما در آزمایش MSR شکست می‌خورند. این آزمایش همچنین نیاز به حیوانی دارد که به اندازه کافی تمایل به بررسی نشانه‌های روی بدن خود داشته باشد.
تحلیل رفتار موش‌ها
در این تحقیق که در ژورنال Neuron منتشر شده است، تمامی موش‌ها به طور یکسان به رفتاری برای پذیرش در آزمون علامت نشان ندادند. موش‌هایی که آغاز به مرتب‌کردن سر خود کردند، به نظر می‌آمد که این رفتار به منظور پاکسازی لکه‌های سفید است، از حیواناتی بودند که قبلاً در معرض آینه قرار گرفته بودند و به آینه‌ها عادت داشته یا با موش‌های دیگر تیره رنگ معاشرت می‌کردند و لکه جوهر نیز بزرگ بود (بین 0.6 تا 2 سانتی‌متر مربع).
با این حال، اگر رنگ جوهر با خز آنها همخوانی داشت، موش‌ها به طور کامل این نقطه را نادیده می‌گرفتند، که نشان از این بود که تشخیص آنها هنوز هم بر اساس بینایی است. حتی زمانی که اندازه لکه کوچک بود (0.2 سانتی‌متر مربع) و در مقابل خز تیره رنگ سفید قرار گرفته بود، موش‌ها نتوانستند آن را تشخیص دهند.
موش‌ها همچنین برای گذراندن آزمایش آینه به نشانه‌های حسی خارجی قابل‌توجهی نیاز داشتند. «جان یوکوزه»، نویسنده اول پژوهش، گفت:
«ما باید جوهر زیادی روی سرشان بگذاریم و سپس محرک لمسی که از جوهر می‌آید حیوان را قادر می‌سازد تا جوهر روی سرش را از طریق بازتاب آینه تشخیص دهد. اما شامپانزه‌ها و انسان‌ها به هیچ یک از این محرک‌های حسی اضافی نیاز ندارند.»
کاوش‌های ژنتیکی
بعد از کشف‌های انجام شده، محققان به بررسی نشانه‌های ژنتیکی پرداختند. آنها یک زیرمجموعه از نورون‌ها را در هیپوکامپ شناسایی کردند که در ایجاد و ذخیره تصویر بصری از خود نقش دارند و از لحظه‌ای که موش خود را در آینه تشخیص داد، فعال شدند.
پس از حذف این نورون‌ها، موش‌ها دیگر رفتار نظافت خود را در مقابل آینه نشان ندادند.
نکته جالب اینجاست که زیرمجموعه دیگری از این نورون‌ها نیز با مشاهده یک موش با رنگ و ظاهر مشابه ایجاد شد. اما زمانی که موش با هم‌نوعانی که دارای خز سفید بود معرفی شد، این نورون‌ها فعال نشدند.
تحلیل انجام شده توسط تیم نشان داد که موش‌هایی که از اجتماع جدا شدند و همچنین موش‌های خزداری که با موش‌های خز سفید پرورش داده شدند، در طول آزمایش MSR هیچگونه “خودشناسایی” فیزیکی یا عصبی ارائه ندادند. به عبارت دیگر، محققان باور دارند که برای یافتن خودآگاهی در موش، لازم است تا آنها با هم‌نوعانی که به طور فیزیکی به آنها شباهت دارند، اجتماعی شوند تا این مدارهای عصبی توسعه یابند.
کیتامورا اظهار کرد: «هنگامی که موش‌ها را در معرض هم‌سویه‌های خود قرار دادیم، زیرمجموعه‌ای از این نورون‌های خودپاسخ‌دهنده دوباره فعال شدند. این نتایج با پژوهش قبلی در زمینه خودشناسی انسان هماهنگی دارد، که نشان می‌دهد برخی از سلول‌های هیپوکامپ، نه تنها زمانی که فرد به خودش نگاه می‌کند بلکه هنگامی که به افراد آشنا مثل والدینش نگاه می‌کند، فعال می‌شوند.»
با اینکه راز خودشناسی غیرانسانی و خودآگاهی هنوز به‌طور کامل حل نشده است، اما محققان از پیشرفت‌های به‌دست‌آمده خوشحالند. حالا آنها قصد دارند بررسی کنند آیا موش‌ها در مواجهه با نقطه جوهری که مجازی است، قادرند از طریق فیلتر یا برجستگی خود در آینه، تغییرات را در بازتاب خود تشخیص دهند یا خیر.
همچنین، آنها قصد دارند سایر نواحی مغز که ممکن است در شناخت خود و پردازش نشانه‌های بصری نقش داشته باشند، را بررسی نمایند.
نظرات کاربران