پس از انتشار گزارش دوم انجمن تجارت الکترونیک با موضوع «کیفیت اینترنت در ایران»، بازخوردها و تحلیل‌های متعددی در خبرگزاری‌ها و شبکه‌های اجتماعی مختلف منتشر شدند و برخی مسئولان نسبت به آن واکنش‌هایی نشان دادند.
انجمن تجارت الکترونیک، با ارائه توضیحات تکمیلی در این زمینه، به نقدها یک به یک پاسخ داده و برخی ابهامات و موارد مطرح شده را توضیح داده، همچنین تصمیم به اصلاح و بهبود برخی نقاط در گزارش گرفته است. متن کامل این توضیحات به شرح زیر می‌باشد:
“با تشکر از تمامی افرادی که با دقت گزارش ما را مورد بررسی قرار دادند و نظرات خود را ابراز کردند، ما لازم دیدیم برخی از ابهامات و مسائل مطرح شده را به‌طور کامل توضیح دهیم. همچنین، تصمیم به اصلاح برخی نقاط به منظور بهبود کیفیت گزارش گرفته‌ایم.
در این راستا، توضیحات جامعی ارائه شده است تا هرگونه ابهام از بین برود و مخاطبان بتوانند به‌صورت واضحتری از محتوای گزارش مطلع شوند. انجمن تجارت الکترونیک با ارائه این توضیحات، تأکید کرده است که تمام نظرات و انتقادات به عنوان یک فرصت سازنده برای بهبود عملکرد و ارتقاء کیفیت خدمات در نظر گرفته شده و اصلاحات لازم به سرعت اعمال خواهند شد.”
سازمان‌های مسئول کیفیت اینترنت کشور
انتقادات و ابهاماتی مبنی بر گراف طراحی شده مطرح شدند. در بیشتر این موارد، نظرات اعلام شده به طور خلاف قوانین مصوب کشور بوده و تنها در یک مورد، با اصلاح جزئی، به‌روزرسانی شد. این به‌روزرسانی تأثیری در نتایج و ارزیابی گزارش ندارد، اما به منظور رعایت اصول حرفه‌ای، توضیحات زیر ارائه می‌شود.
نقد: “افتا زیر مجموعه وزارت ارتباطات نیست و هیچ ارتباط ساختاری با آن ندارد”
پاسخ: افتا با نام کامل “مرکز مدیریت راهبردی افتای ریاست جمهوری” زیر مجموعه ریاست جمهوری است. سازمان فناوری اطلاعات نیز بر اساس سند راهبردی امنیت فضای تولید و تبادل اطلاعات (سند افتا) ارزیابی امنیتی و ارائه گواهی‌های امنیتی محصولات و خدمات نرم‌افزاری را انجام می‌دهد. این تبیین صحیح این نکته را مشخص می‌کند که هیچ تغییر مهمی در ساختار و نتایج گزارش به وجود نمی‌آورد. البته تأثیر نهادهای ذکر شده در کیفیت اینترنت ممکن است در سطوح و اندازه‌های مختلف باشد، به عنوان مثال، نقصان در امنیت ممکن است زمینه رخدادهای ناگوار امنیتی در شبکه را فراهم سازد و موجب قطع سرویس یا شبکه گردد.
نقد: “امنیت شبکه هیچ ارتباط ساختاری با کمیسیون تنظیم مقررات ندارد.”
پاسخ: بخش مهمی از مسئولیت امنیت شبکه زیرمجموعه سازمان تنظیم مقررات است. از این جهت، ارتباط ساختاری با سازمان تنظیم مقررات وجود دارد.
نقد: “پهنای باند بین‌الملل هیچ ارتباطی با کارگروه اقتصاد دیجیتال که دبیرخانه آن در وزارت اقتصاد است ندارد و عمر کارگروه اقتصاد دیجیتال دو سال است.”
پاسخ: با توجه به قانون “تصمیمات و مصوبات اکثریت اعضا و یا وزیران عضو کارگروه (کارگروه ویژه اقتصاد دیجیتال) (حسب مورد) در حکم تصمیمات رییس جمهور و هیئت وزیران بوده”، کارگروه اقتصاد دیجیتال می‌تواند در مورد پهنای باند و مسائل مؤثر بر شرایط اقتصادی شرکت ارتباطات زیرساخت تصمیماتی با اختیارات هیئت دولت اتخاذ کند.
نقد: “مدل اقتصادی مربوط به شورای عالی فضای مجازی است و نه کمیسیون تنظیم مقررات.”
پاسخ: کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات مسئولیت‌های مهمی در زمینه مدل اقتصادی دارد، به عنوان مثال افزایش قیمت ۳۴ درصد اینترنت و سایر مصوبات مرتبط با قیمت‌گذاری توسط این کمیسیون اتخاذ می‌شود. بنابراین، این کمیسیون در سیاست‌گذاری این بخش نقش اساسی دارد.
به‌روزرسانی فهرست وبسایتهای فیلترشده (مربوط به پیوست ۶و۷)
نقد: فهرست سایت‌های فیلترشده در این گزارش دقیق نیست و برخی از آنها از فیلتر خارج شده است.
پاسخ: فهرست مذکور در پیوست به دلیل کمبود دقت در متن اصلی گزارش، که در طراحی و صفحه‌بندی به جای ذکر نام کامل دامنه‌های فیلترشده، به دامنه‌های اصلی آنها اشاره شده است (به عنوان مثال، برای medium.com به جای miro.medium.com یا cmu.edu به جای cs.cmu.edu که متأسفانه فیلتر است). با تشکر از نکات ارائه شده در این زمینه، این فهرست مورد بررسی و به‌روزرسانی قرار خواهد گرفت.
لازم به ذکر است که این لیست تا ۵۵٪ از وبسایتهای فیلترشده از مجموع ۱۰۰ وبسایت مورد بررسی در OONI (که در ضلع دوم گزارش مورد بررسی و رتبه‌بندی قرار گرفته است) را شامل ندارد و بنابراین هیچ تغییری در وضعیت رتبه‌بندی ایران ایجاد نمی‌کند. برای کاربران ایرانی، تفاوتی نمی‌آفریند که یک وبسایت به دلیل فیلترگذاری توسط کدام دولت یا حتی به دلیل تحریم از دسترس خارج شده است، زیرا در نهایت، محدودیت‌های ایجاد شده برای کاربر نهایی تجربه‌ی کاربری او را به شدت محدود می‌کند.
کلادفلر و نزدیکی تصویر منعکس شده در آن با واقعیت ترافیک اینترنت ایران
نقد: “کلادفلر با سهم کمتر از ۱۰ تا ۲۰ درصد از ترافیک کشور مرجع خوبی برای سنجش سرعت نیست” و “نبود پاپ CDN کلادفلر در ایران ارتباط مستقیمی با سرعت آن دارد.”
پاسخ: جهت ارزیابی سرعت اینترنت در ایران، از دو منبع اطلاعاتی معتبر کلادفلر و meter.net استفاده شده است. همچنین، وبسایت speed test که به عنوان منبع مورد اعتماد وزیر ارتباطات نیز این ارزیابی را تأیید کرده و جایگاه ایران را در رتبه ۷۸ برای اینترنت موبایل و رتبه ۱۵۴ برای اینترنت ثابت اعلام کرده است. به این ترتیب، معلوم می‌شود که ایران از نظر سرعت در مقایسه با دیگر کشورها جایگاه غیرقابل قبولی دارد.
علاوه بر این منابع بین‌المللی، انجمن تجارت الکترونیک نیز در جلسات حضوری و از طریق نامه‌های رسمی و گزارش‌های انجمن، بارها و بارها از وزارت ارتباطات دعوت به عمل آورده است تا میانگین سرعت اتصال کاربران ایرانی به اینترنت (خارج از شبکه داخلی) را منتشر کند. این اطلاعات می‌توانند به عنوان منبعی قابل اطمینان برای ارزیابی و مقایسه سرعت اینترنت در ایران بهره‌مند باشند.
نقد: “مقایسه تاخیر در سرعت اینترنت امارات براساس رادار کلادفلر”
پاسخ: با دقت به گزارش مطالعه، آشکار است که در صفحه ۱۶ به وضعیت تاخیر در اینترنت امارات از نظر تغییرات آن در ساعات مختلف شبانه‌روز پرداخته شده است. مقایسه این نمودار با نمودارهای موجود در صفحات ۱۴ و ۱۵ به وضوح اختلالاتی را در ساعات پیک مصرف در ایران نشان می‌دهد. این نتایج نشان‌دهنده‌ی افترا به وضعیت تاخیر اینترنت امارات نیست بلکه به یک نقطه اختلال در شبکه ایران در زمان‌های خاص اشاره دارد.
مقایسه سهم دولت‌های ۱۲ و ۱۳ در کیفیت اینترنت
نقد: “در این گزارش اشاره نمی‌کند که از این وبسایتهای گزارش شده چند درصد در دولت فعلی و چند درصد در دولت قبل مسدود شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد … ۳۵ سایت فیلتر شده که ۳۰ سایت در دولت قبل و ۵ سایت در دولت سیزدهم فیلتر شده است!”
پاسخ: انجمن تجارت الکترونیک به هر گونه دسته‌بندی حزبی یا سیاسی اجتناب کرده و سعی دارد تا تصویر واقعی و مبتنی بر داده‌ها از وضعیت اینترنت ایران ارائه دهد. ماهیت فیلترگذاری از دیدگاه فعلی یا قبلی دولت، از دسترس خارج کردن وبسایت‌ها و محدودیت‌های ایجاد شده، در وظیفه و مسئولیت مسئولان کنونی کشور قرار دارد. برای کاربر نهایی، اهمیتی ندارد که یک وبسایت به دلیل تصمیمات چه گروهی و در چه دوره‌ای از دسترس خارج شده باشد؛ بلکه مهمترین نکته محدودیت‌ها و تأثیرات آن بر تجربه کاربری او است.
ادعای ارتباط Latency و مشکلات در پردازنده تجهیزات فیلترینگ
نقد: “شواهدی برای ادعای ارتباط Latency و مشکلات در پردازنده تجهیزات فیلترینگ ارایه نشد.”
پاسخ:* در صفحه‌ی ۱۵ گزارش، مشکل افزایش latency در ساعات اوج مصرف با استناد به شواهد قابل اعتماد نمایش داده شده است. سپس، چهار احتمال برای وقوع این مشکل (۱- اشباع لایه دسترسی، ۲- اشباع لایه انتقال ۳- اشباع پهنای باند بین‌الملل ۴- اختلال در تجهیزات فیلترینگ) به دقت تبیین شده است.
وظیفه دستگاه‌های مربوط به این است که به مشکل مطرح شده پاسخ دهند، دلیل وقوع آن را با توجه به دسترسی به داده‌های مانیتورینگ لایه‌های مختلف توضیح دهند و در نهایت برنامه زمان‌بندی برای حل مشکل را ارائه دهند.
وضعیت پهنای باند در پایان دولت دوازدهم، کاهش مصرف و ناترازی
در صفحه ۳۶ گزارش، به دقت به مصرف پهنای باند کشور اشاره شده است. این مصرف پهنای باند در پایان دوره دولت دوازدهم به حدود 8Tbps بوده است و پس از افزایش فیلترینگ و محدودیت‌ها، به 3Tbps کاهش یافته است. در نهایت، یادآوری شده است که مصرف به میزان کاهش یافته است.
قطع کامل یا کنترل شده اینترنت
نقد: “در سال گذشته میلادی، کشور هیچ قطعی سراسری اینترنت نداشته است.”
پاسخ: در گزارش ادعا نشده است که قطعی به شکل سراسری در کل کشور بوده است. به جای این ادعا، مورد بحث قطع کامل یا “کنترل شده اینترنت” بوده است. قطع مورد اشاره در سال ۲۰۲۳ مربوط به وقوع قطع اینترنت در روزهای جمعه (ساعت ۱۱:۰۰ تا ۱۴:۰۰) در زاهدان بوده است.
جمع بندی
افترا: “انجمن تجارت الکترونیک تهران در گزارش خود، مسئولین را به خاطر وضعیت ‘خطرناک’ اینترنت ایران سرزنش کرده و این مسئولیت را بر عهده‌ی دستگاه‌های مختلف قرار داده است.”
واکنش: انجمن تجارت الکترونیک تهران در گزارش خود، سعی کرده است تا نشان دهد وضعیت کنونی اینترنت ایران ناشی از تصمیمات مختلف حاکمیت، گذشته و حال، محدودیت‌های تحریم‌های خارجی و سانسور داخلی است. اما، برخی مسئولین در تلاشند با ترکیب این موارد از پاسخگویی و تلاش علمی برای بهبود وضعیت اینترنت ایران فرار کنند.
انجمن تجارت الکترونیک دوباره از مسئولین، به ویژه وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، درخواست می‌کند که به جای تمرکز بر روی نقدهای جزئی در گزارش انجمن، اقدامات زیر را انجام دهند:
- اطلاعات کمی و روند تغییرات آن در سال‌های گذشته را منتشر کنند.
- برنامه‌ها و راهکارهای خود را در بخش‌های مسئول بیان کنند.
- در هماهنگی با بخش خصوصی، سایر بخش‌ها، سازمان‌ها و نهادهای مسئول را به بازنگری، اصلاح و بهبود وضعیت کیفیت اینترنت در ایران تشویق کنند.
نظرات کاربران