استان آذربایجان شرقی، یکی از بزرگترین و پهناورترین نواحی ایران است که اکثریت جمعیت آن را آذری‌ها تشکیل می‌دهند. این اقوام که بیش از سه هزار سال تاریخ دارند، از قدیمی‌ترین و اصیل‌ترین اقوام ایران محسوب می‌شوند. تنوع و فراوانی شیرینی‌های سنتی در این منطقه نشان‌دهنده عمق فرهنگی و میراث غنی این سرزمین است.
با توجه به تاریخچه طولانی این اقوام در ایران، بیش از صدها نوع نان و شیرینی بومی در رژیم غذایی مردم این استان وجود دارد که هرکدام از ریشه‌های فرهنگی، آداب، و مذهبی مردمان این ناحیه الهام گرفته‌اند. این شیرینی‌ها و تنقلات، از جمله نمایندگان بارز فرهنگ غذایی ایران، همچنان محبوبیت و ارزش خود را حفظ کرده‌اند.
محصولات معروفی همچون نوقا تبریز، اریس (ریس)، باقلوای تبریز، راحت‌الحلقوم، رشته ختایی، لوز زعفرانی تبریز، قرابیه‌ی تبریز، حلوای گردویی، حلوای مخصوص مراغه، سجوق مراغه، کنجدی تبریز و باسلوق، به عنوان برخی از محصولات محبوب و معروف این منطقه، همچنان به عنوان نمادهایی از تنوع و غنای فرهنگی ایران، در سطح ملی و بین‌المللی شناخته شده‌اند.
1. شیرینی نوقای تبریز
در هر نقطه از کشور، با توجه به مواد اولیه‌ی محلی و سلیقه‌ی مردم، غذاهای محلی و سنتی طبخ می‌شود که بسیاری از آنها به عنوان هدیه محبوب برای دوستان و خانواده‌ها تهیه و خریداری می‌شوند. شیرینی نوقا تبریز یکی از این خوراکی‌های لذیذ، خاص و محبوب است که مشهور به شیرینی سنتی استان آذربایجان شرقی، و به ویژه شهر تبریز است.
این مستطیل‌های کوچک با ظاهری شیرین و دلچسب، هر کسی را که آن را ببیند، به تجربه‌ی مزه‌ی منحصربه‌فرد آن دعوت می‌کنند. در رژیم غذایی سنتی مردم این منطقه، مختلف نوع‌های نوقا تهیه و پخته می‌شود که از جمله‌ی آنها می‌توان به انواع گردویی، وانیلی، کاکائویی، شکلاتی و آجیلی اشاره کرد. بر اساس نظر کارشناسان تغذیه، نوع گردویی این شیرینی دارای مزه‌ای منحصربه‌فردتر است. آشپزان این منطقه برای تهیه‌ی این خوراکی از موادی مانند نان میکادو، شکر، گلوکز مایع، عسل (در صورت تمایل می‌توان از شیره استفاده کرد)، وانیل، تخم‌مرغ، فندق و پسته استفاده می‌کنند.
2. شیرینی اریس (ریس)
انتخاب تنقلات مناسب، سالم، خوش‌طعم و البته کم هزینه، از مسائلی است که هنگام برگزاری میهمانی‌های خانوادگی و دوستانه، به ذهن خانم‌های خانه‌دار می‌آید. در فرهنگ و روح خانم‌های ایرانی، هنر و سلیقه به عنوان یک گوهر نایاب شناخته می‌شود که با دقت بیشتر در اطراف محیط زندگی، می‌توان آثار هنری زیادی کشف کرد که نشان‌دهنده‌ی ذوق و سلیقه‌ی اصیل ایرانی است.
در منطقه‌ی آذربایجان شرقی، شیرینی محلی معروف به شیرینی اریس (ریس) وجود دارد که با سبک تهیه‌ی آسان و طعم لذیذ خود، شناخته شده است. مردم این منطقه این شیرینی را با نام “سوت شیرینی‌سی” می‌شناسند و آن را تنقلات محلی شهرستان تبریز می‌دانند. این شیرینی محبوب در انواع مختلفی از جمله اریس کاکائویی، اریس شیری، اریس ترد و اریس تسبیحی تهیه می‌شود.
مواد مورد نیاز برای تهیه‌ی این شیرینی شامل شیر، شکر، جوش شیرین، نمک، بادکا (گلوکز)، پودر کاکائو، روغن صاف، کره و پسته است. این مواد با ترکیب مناسب می‌توانند سوغات محلی تبریز را فراهم کنند.
تنقلات اریس به دو صورت پسته‌ای و ساده توسط بانوان و آشپزهای تبریزی تهیه می‌شوند و همراه با یک فنجان چای تازه دم، تجربه‌ای بسیار دلچسب و لذیذ ارائه می‌دهند.
3. باقلوای مخصوص تبریز
با فرا رسیدن فصل نوروز، بسیاری از خانم‌های با ذوق سراسر کشور، به تهیه و تدارک انواع شیرینی‌های محلی و سنتی در منزلشان می‌پردازند و این رسم را به عنوان یک سنت محبوب از زمان‌های گذشته، به ارث می‌برند تا به نسل‌های آینده نیز انتقال دهند.
شیرینی‌ها و نان‌های خانگی، با طعم و عطری اصیل، از لذت ویژه‌ای برخوردارند و هنگام تماشای بانوی خانه‌دار در آشپزخانه، لحظاتی شاد و دلنشین را به ارمغان می‌آورند.
از جمله این شیرینی‌های سنتی می‌توان به باقلوا اشاره کرد که یکی از خوشمزه‌ترین و محبوب‌ترین خوراک‌های ایرانی اصیل است و در برخی از استان‌های کشور، از جمله قزوین، یزد و آذربایجان شرقی به‌عنوان یکی از خوراکی‌های محلی و سنتی تهیه و مصرف می‌شود. این شیرینی محبوب، به دلیل داشتن مواد اولیه ارزشمند مانند بادام، پسته و گردو، از ارزش غذایی بالا و طعمی بی‌نظیر برخوردار است.
هنرمندان خانم استان آذربایجان شرقی با استفاده از موادی همچون خمیر خاص باقلوا، کره، گردو، پودر پسته، پودر نارگیل، پودر بادام، شکر، آب، گلاب، هل، زعفران و آب‌لیموی تازه، به طبخ و تهیه‌ی باقلوای خاص تبریز می‌پردازند. پیشنهاد می‌شود که هنگام سفر به شهر تبریز، فرصت تجربه و لذت بردن از این خوراک ایرانی متمایز و ممتاز را از دست ندهید.
4. راحت‌الحلقوم
یکی از معروفترین و پرطرفدارترین شیرینی‌های مورداستفاده در استان آذربایجان شرقی، “راحت‌الحلقوم تبریز” است. این شیرینی، همانطور که از نامش برمی‌آید، از بافتی نرم و لطیف برخوردار است.
این شیرینی لذیذ و معطر به گونه‌ای است که در سراسر کشور، به ویژه در سایر استان‌ها، تهیه و مصرف می‌شود. راحت‌الحلقوم معمولاً به عنوان یکی از خوراکی‌های ویژه و مورد علاقه کودکان شناخته می‌شود که به‌طور معمول در جشنواره‌های نوروز بر روی سفره‌های تزئین شده‌ی هفت‌سین قرار می‌گیرد. بانوان شهرستان تبریز با استفاده از موادی از جمله نشاسته، شکر، آب، گلاب، جوهر لیمو و آرد، این شیرینی محبوب را تهیه و آماده می‌کنند.
5. شیرینی رشته ختایی تبریز
در برخی ماه‌ها، مصرف خوراکی‌ها به شکل ویژه‌ای بیشتر از سایر روزهای سال اتفاق می‌افتد. به‌عنوان مثال، در ماه مبارک رمضان، مردم به خاطر حال و هوای خاصی که در آن ماه وجود دارد، به خوراکی‌های خاصی تمایل دارند. یکی از این خوراکی‌ها در استان آذربایجان شرقی، شیرینی رشته ختایی است که به‌طور معمول در این ماه تهیه و مصرف می‌شود. این خوراکی در ترکیه نیز با نام “کادایف” شناخته می‌شود و مورد پسند زیادی قرار دارد.
زنان و مادران در این منطقه با استفاده از موادی مانند رشته ختایی، گردو، پسته، شکر، و کره یا روغن، این شیرینی دلپذیر را تهیه می‌کنند. یکی از ویژگی‌های برجسته این خوراکی، آماده‌سازی سریع آن است که به راحتی و در زمان کوتاهی قابل انجام است. این امکان وجود دارد که با استفاده از مواد ذکر شده، این شیرینی خوشمزه را آماده کرده و لذت آن را با خانواده به اشتراک بگذارید.
6. شیرینی قرابیه‌ی تبریز
یکی از شیرینی‌های خوشمزه محلی و سنتی استان آذربایجان شرقی، قرابیهٔ مشهور و مورد علاقهٔ تبریز است که نه تنها در این منطقهٔ کشور، بلکه در سراسر ایران، مورد پسند و توجه قرار دارد. این خوراکی کاملاً ایرانی و اصیل، به‌عنوان یکی از سوغاتی‌های لذت بخش محلی، توسط گردشگران و بازدیدکنندگان هم از داخل و هم از خارج کشور، به عنوان یک هدیه یا یک شیرینی خاص خریداری می‌شود.
این شیرینی محلی در انواع مختلف از جمله بادامی، پسته‌ای و نارگیلی تهیه می‌شود، هر یک با طعم و عطری منحصر به فرد خود. بانوان ماهر و با استعداد شهر تبریز، با استفاده از موادی همچون بادام، شکر، تخم‌مرغ، پسته، نارگیل، آرد، کره و همچنین پودر هل، این خوشمزهٔ مشهور و محلی را با دقت تهیه می‌نمایند.
7. شیرینی لوز زعفرانی تبریز
در استان آذربایجان شرقی، در شهرستان تبریز، انواع مختلفی از لوز با تنوع اشتهاآور تولید می‌شود. این انواع شامل لوز بادامی، شکری، وانیلی، پسته‌ای و زعفرانی می‌باشند.
این شیرینی‌های سنتی و بومی از این منطقه که به دلیل طعم و عطری استثنایی برخوردارند، از شیرینی‌های محبوب با مصرف بالای خانواده‌های این منطقه هستند. از میان این انواع، می‌توان به لوز بادامی به دلیل حضور بادام و زعفران و ایجاد طعمی بی‌نظیر، به عنوان پرمصرف‌ترین آنها اشاره کرد. مردم استان آذربایجان با ترکیب اجزایی همچون بادام، شکر، پسته، زعفران، وانیل، آب و پودر قند، لوزهای لذیذ و خوش‌عطر دیار خود را تهیه می‌کنند.
8. شیرینی سجوق مراغه
یکی از شیرینی‌های محلی معروف شهرستان مراغه، شیرینی سجوق است که به عنوان یکی از سوغات‌های محبوب و لذیذ این منطقه از کشور شناخته می‌شود. استفاده از مواد اولیه ارزشمند از جمله نشاسته، شیره انگور، گردو و نارگیل، علاوه بر بخشیدن به طعم و عطر دلپذیر، این دسر بومی را به یک منبع تغذیه‌ای با ارزش و مفید تبدیل کرده است.
در اواسط ماه آذر، ساکنان شهرستان مراغه به تهیه و آماده‌سازی شیرینی سجوق محلی خود می‌پردازند. این شیرینی معمولاً با ترکیبی از نارگیل، بادام، پسته، گلاب، هسته زردآلو، هل، شیره انگور (در صورت تمایل می‌توان از دوشاب به جای شیره انگور استفاده کرد)، نشاسته و گردو تهیه می‌شود و سپس در بازار عرضه می‌شود.
9. شیرینی چای مراغه (قند پنیری)
یکی از خوراکی‌های محبوب و لذیذ استان آذربایجان شرقی، قندپنیری یا همان شیرینی چای مراغه است. این خوراکی، به عنوان یکی از سوغاتی‌های پرطرفدار و همراه همیشگی چای‌های تازه‌دم ایرانی، شناخته می‌شود. این شیرینی با تاریخچه‌ای باستانی که به چندین قرن به طول انجامیده، نه تنها در استان مذکور بلکه در سرتاسر ایران نیز محبوبیت و شهرت خود را دارد.
شیرینی‌پزان این منطقه از موادی نظیر شکر، هل، پرتقال، لیمو، آناناس و دارچین، به همراه طعم‌دهنده‌های مختلف، این شیرینی فوق‌العاده را تهیه می‌کنند. با توجه به تنوع در مواد استفاده شده، شیرینی‌های چای مراغه به طعم‌های متنوعی می‌پردازند که هرکدام از آنها محبوبیت خاص خود را دارند.
10. حلوا بزَرَک
حلوا بزرک یکی از نمادهای فرهنگی و غذایی برجسته در شهر تبریز است. تنها آذری‌زبانان قادر به تهیه و تولید آن هستند و این حلوا به عنوان یکی از حلواهای اصیل و تاریخی شهر شناخته می‌شود. محلی‌های تبریز به آن “زره حلوا سی” هم می‌گویند. رنگ این حلوا تیره است، به دلیل استفاده از شیره انگور و دانه‌های تیره رنگ تخم کتان در ترکیب آن.
از زمان‌های قدیم، حلوای بزرک به دلیل خواص درمانی و مغذی‌اش مورد توجه بوده است. این حلوا با استفاده از موادی مانند برزک، آب، روغن یا کره، آرد سفید و پودر قند تهیه می‌شود. از دیرباز تبریزی‌ها از این حلوا برای تقویت عمومی بدن، جلوگیری از پوکی استخوان، درمان بیماری شب ادراری در کودکان، تقویت نیروی جنسی، کاهش درد کمر و آرتروز بهره می‌بردند.
اگرچه امروزه تولید این حلوا کمتر شده است، اما ارزش و خواص درمانی آن همچنان تأیید شده است. این حلوا نه تنها به عنوان یک لذت غذایی مطرح است بلکه به عنوان یک درمان سنتی نیز شناخته می‌شود.
امیدواریم از این مطلب خوشتان آمده باشد و طرز تهیه لوکوم شیری به روش ترکیه ای نیز برایتان جذاب باشد.
نظرات کاربران