خشم یک واکنش طبیعی به شرایط ناکامی است، که می‌تواند از احساس خفیف ناخوشایند تا احساس شدید عصبانیت را فراهم کند. اخیراً، ماجرای یک دختربچه ۱۰ ساله که همبازی خود را به قتل رساند، در شبکه‌های اجتماعی پربازدید شد. این دختربچه که از نظر روحی و روانی در شرایط نامناسبی بود و گوشی او مملو از صحنه‌های خشونت‌آمیز بود، همبازی خود را با نقشه‌ای که قبلاً کشیده بوده، به بهانه بازی به اطراف تپه‌های مسعودیه کشانده و او را با ضربات چاقو به قتل رسانده است.
در مورد پرخاشگری در کودکان و نحوه مدیریت آن، باید به چند نکته توجه کرد. اولاً، فهمیدن علت خشم و پرخاشگری کودکان بسیار حیاتی است. آیا آنها از نقص در مهارت‌های ارتباطی رنج می‌برند؟ آیا احساس تنهایی یا ناامنی دارند؟ آیا مدرسه یا خانواده آنها با مشکلاتی مواجه است؟ دوماً، ایجاد محیطی امن و پذیرایی که احساسات را آزادانه بیان کنند، مهم است. سوماً، آموزش مهارت‌های مدیریت خشم و ارتباط موثر به کودکان به آنها کمک می‌کند تا در مواقع دشوار بهتر مدیریت کنند. در نهایت، همکاری با مراکز و مشاورین روانشناسی می‌تواند به خانواده‌ها کمک کند تا بهترین راه‌حل برای مدیریت خشم و پرخاشگری کودکانشان را پیدا کنند.
واکنش‌های مختلف کودکان به ناراحتی‌ها
پرخاشگری، یکی از عادی‌ترین واکنش‌های کودکان در مواجهه با ناخوشایندی‌ها و شکست‌ها است. این رفتار، به شکلی که هدفش آسیب رساندن به دیگران از طریق بدنی یا کلامی است، تعریف می‌شود. از جمله انواع پرخاشگری می‌توان به پرخاشگری بدنی (مثلاً ضرب و جرح)، پرخاشگری کلامی (مثلاً توهین)، پرخاشگری خصمانه (مثلاً تخریب مال دیگران) و پرخاشگری ابزاری (استفاده از وسایل برای تهدید و فشار) اشاره کرد.
گاهی اوقات، پرخاشگری به‌صورت غیرفعال ظاهر می‌شود، به این معنا که کودک به ظاهر به ناراحتی دیگران واکنش نشان نمی‌دهد و ظاهرش را حفظ می‌کند، اما در مواجهه با فرصت مناسب، سعی در انتقام و تلافی از فرد مورد نظر یا تخریب اموالش دارد. رفتار پرخاشگرانه در دوران کودکی ممکن است عاملی باشد در پیش‌بینی بروز مشکلاتی مانند جرم و جنایت، افسردگی، اعتیاد، مشکلات تحصیلی و غیره، و به عنوان یک خطر فزاینده برای رشد و توسعه صحیح کودکان محسوب می‌شود.
راهکارهای مهار خشم و پرخاشگری در کودکان
عواملی که می‌توانند در ایجاد پرخاشگری کودکان تأثیرگذار باشند و معمولاً به عنوان دلایل پنهان یاد می‌شوند عبارتند از:
1- توارث: تحقیقات نشان می‌دهد که فرزندان والدین پرخاشگر بیشتر از فرزندان والدین آرام با خطر پرخاشگری مواجه هستند.
2- ناکامی: زمانی که کودک در تلاش برای رسیدن به هدفی، ناکام می‌شود، انگیزه پرخاشگری در او فعال می‌شود و تا رسیدن به هدف مدنظر در فرد پایدار می‌ماند. هرچه این هدف برای فرد با ارزش‌تر باشد، میزان پرخاشگری بیشتر خواهد بود.
3- الگوبرداری و تقلید: تماشای رفتارهای پرخاشگرانه بزرگسالان و همسالان نیز از دلایل دیگر است. تحقیقات نشان می‌دهد که بین مدت زمان تماشای صحنه‌های خشونت‌آمیز و میزان رفتار پرخاشگرانه در کودکان رابطه مستقیم وجود دارد.
بازی‌ها و ویدئوهای خشونت‌آمیز می‌توانند روحیه تهاجمی را در کودکان تقویت کنند. تماشای زیاد این نوع برنامه‌ها باعث می‌شود کودک احساس کند خشونت قادر است بسیاری از مشکلات وی را حل کند. همچنین، احساس وحشت، ناامنی و خطر نیز با تماشای برنامه‌های خشونت‌آمیز تقویت می‌شود.
تماشای تصاویر خشونت‌آمیز فیلم‌ها و بازی‌های رایانه‌ای و موبایلی در دوران کودکی و نوجوانی و الگوپذیری از آنها می‌تواند باعث ایجاد پرخاشگری و خشونت در کودکان شود. حتی پویانمایی‌هایی مانند کارتون محبوب تام و جری یا باب اسفنجی که کودک با اشتیاق زیادی به تماشای آنها می‌پردازد، می‌توانند از عوامل مؤثر در تقویت خشونت و رفتارهای پرخاشگرانه کودکان باشند.
چگونه از سلامت روان و عاطفی کودکتان مراقبت کنید
باید به یاد داشته باشیم که اگر رفتارهای ناپسندی در کودکمان مشاهده می‌کنیم، مانند اینکه در محیط خانه یا مدرسه انزواگرا باشد، خود را آسیب برساند یا خشونت زیادی در دعواهای کودکانه از خود نشان دهد، یا به حیوانات و گیاهان آسیب برساند، باید بلافاصله به یک متخصص روانشناس کودک مراجعه کنیم. ما به عنوان والدین مسئول هستیم که به دیگران و خودمان آسیب وارد نکنیم، بنابراین نیاز داریم از کسانی کمک بگیریم تا بتوانیم خانواده‌ای سالم‌تر و خوشبخت‌تر داشته باشیم.
نظرات کاربران