جنوب است و گرما! جنوب است و غذاهای تند و پرادویه! جنوب است و انسان‌های گرم و پرمحبت! انسان‌هایی که غذا را با چاشنی عشق می‌پزند. اصلاً به همین دلیل است که غذاهای محلی جنوب ایران طعم و عطر ویژه‌ای دارند. ممکن است به قصد سفر و گردشگری به جنوب ایران سفر کرده باشید یا شاید زاده جنوب هستید و با عطر این غذاها که در خانه‌ها و کوچه‌های شهر پیچیده، بزرگ شده‌اید.
غذاهای جنوبی به دلیل استفاده از ادویه‌های خاص و ترکیبات محلی، طعمی منحصر به فرد و به یادماندنی دارند. هر لقمه از این غذاها، خاطرات و فرهنگ جنوب را به همراه دارد و شما را به دل گرما و شور و نشاط این منطقه می‌برد. از ماهی و میگوهای تازه تا خورشت‌های معطر و نان‌های محلی، هر کدام از این غذاها داستانی از زندگی و عشق مردم جنوب را روایت می‌کنند.
غذاهای محلی برنجی جنوب ایران
غذاهای محلی جنوب ایران واقعاً یک ترکیب جادویی از ادویه‌ها، مواد اولیه طبیعی و عشق به طبخ است. این غذاها که در شرایط آب و هوایی گرم و خشک جنوب ایران پخته می‌شوند، با ادویه‌هایی که از جنگل‌ها و باغ‌های منطقه برداشت می‌شوند، بسیار خاص می‌شوند. ادویه‌هایی مانند زرشک، زعفران، دارچین، هل، زنجبیل، دارچین، نعناع، تخم برنج، نمک عمانی و … به عنوان تنقلاتی که برای مردم جنوبی همیشه مورد توجه بوده است.
1. پلو بریانی
پلوبریانی یکی از محبوب‌ترین غذاهای مجلسی برای هندی‌ها و پاکستانی‌هاست. این غذا معمولا در مجالس عروسی و مراسمات هندی سرو می‌شود. البته پلو بریانی یکی از غذاهای محلی جنوب ایران هم هست. مردم هرمزگان این غذا را با مرغ، گوشت، و حتی سبزیجات تهیه می‌کنند.
اکثر مردم پلو بریانی را به نام غذای هندی می‌شناسند، اما افسانه‌ها می‌گویند این غذا در اصل ایرانی بوده و راه خود را به هند و پاکستان پیدا کرده. یه نسخه از افسانه پلو بریانی می‌گوید تیمور لنگ این غذا را با خود به هند برده.
به نظر می‌رسد که متنی در حال توصیف یک اتفاق تاریخی یا داستانی از گذشته باشد که مربوط به ممتاز محل و همسر شاه جهان است. این متن به شکل زیر بازنویسی شد:
در یک فرصت، ممتاز محل، همسر شاه جهان، به دیدن قرارگاه‌های سربازان رفت. او متوجه شد که سربازان رنگ‌پریده و بی‌حال هستند. برای اینکه انگیزه و انرژی بیشتری به آنها بدهد، غذایی که از مادر و مادربزرگ خود یاد گرفته بود را به سرآشپز ارتش شاه جهان توصیه کرد. او از سرآشپز خواست تا پلو بریانی با بهترین ادویه‌ها بپزد.
این بازنویسی متنی ساده‌تر از مضمون متن اصلی است، که به شما کمک می‌کند معنی و مفهوم کلی آن را درک کنید.
2. کراهی مرغ
بله، درسته که کراهی مرغ یک غذای محلی معروف در مناطق جنوب ایران، به ویژه در سیستان و بلوچستان است. این غذا با استفاده از ادویه‌های مختلفی مانند فلفل‌سیاه، ماسالا، فلفل‌چیلی قرمز، سیر و گوجه‌فرنگی تهیه می‌شود. این ترکیب ادویه‌ها باعث می‌شود که کراهی مرغ یک غذای دارای طعم و ادویه‌ای متمایز باشد که علاوه بر طعم خوب، خواص گرم‌کننده‌ای هم دارد که مناسب برای مناطقی با آب و هوای گرم است.
ظرفی که کراهی مرغ در آن تهیه می‌شود، به نام “کنجه” معروف است. این ظرف به شکل یک ماهیتابه است، اما با کف صاف‌تر و دیواره‌های گردتر نسبت به ووک. معمولا از آهن سنگین ساخته می‌شود و مناسب برای پخت غذاهایی با حجم بزرگ و نیاز به حرارت بالا می‌باشد. این ویژگی‌ها باعث می‌شود که کنجه برای آماده‌سازی کراهی مرغ و سایر غذاهایی که نیاز به پخت در حرارت بالا دارند، مناسب باشد.
3. بت ماش
ماش پلو یکی از غذاهای محلی جنوب ایران است که به طور خاص در رمضان و در روزهای خنک بارانی مورد علاقه قرار می‌گیرد. این غذا اغلب به صورت دم‌پختک درست می‌شود. در کنار ماش پلو، جنوبی‌ها انواع ترشی‌جات را مانند ترشی انبه نیز سرو می‌کنند که با ماش پلو ترکیب بسیار خوبی ایجاد می‌کند.
4. کدو پلو سیستانی
در کشورمان ایران دو نوع کدو پلو وجود دارد. کدو پلویی که غذای محلی شمال است و کدو پلویی که غذای محلی جنوب است. کدو پلوی سیستانی با کدو سبز تهیه می‌شود، در حالی که در کدو پلوی شمالی از کدو حلوایی استفاده می‌شود.
5. پلو زعفرانی
یکی از جالب‌ترین نکات در مورد پلو زعفرانی چابهار این است که مردم ایران اعتقاد دارند این پلو از پاکستان وارد ایران شده. اما مردم پاکستان آن را پلو فارسی می‌خوانند. به هر حال از هر جا که آمده باشد پلو زعفرانی یکی از مجلسی‌ترین غذاهای محلی جنوب ایران است و در تمام جشن‌ها و مراسمات سرو می‌شود.
6. عدس پلو
عدس پلو یکی از غذاهای محبوب و خوشمزه در تمام کشورهای خاورمیانه است و روش‌های مختلفی برای طبخ آن وجود دارد. اما دو ماده اصلی این غذا، یعنی برنج و عدس، باعث می‌شوند که هر نوعی از آن که درست شود، خوشمزه باشد. یکی از نسخه‌های معروف عدس پلو، مدل لبنانی است که همچنین به عنوان یکی از غذاهای محلی جنوب ایران نیز شناخته می‌شود.
غذاهای خورشتی جنوب
7. خورشت دوغ پای
خورشت دوغ پای یکی از غذاهای محلی جنوب ایران است که درست مانند خورشت قیمه به نظر می‌رسد. مواد لازم برای خورشت دوغ پای درست مانند خورشت قیمه لپه، گوشت قرمز، نمک، فلفل، زردچوبه، لیمو عمانی، پیاز، رب گوجه فرنگی، و زعفران هستند. و البته چیزی که دوغ پای را از قیمه جدا می‌کند دوغ است.
8. خورشت ماهی
خورشت ماهی یکی از غذاهای محبوب در مناطق ساحلی و با دریا ارتباط دارد، از جمله در ایران که دارای دو نوع دستور پخت مختلف است:
1. خورشت ماهی تن: این خورشت با استفاده از ماهی تن یا ماهی‌های دیگری مثل ماهی کبدی یا ماهی قزل‌آلا تهیه می‌شود. مواد اصلی شامل ماهی، پیاز، گوجه‌فرنگی، زرشک، نعنا، زردچوبه، زردآلو، لیمو عمانی، زرشک، نمک و فلفل است. این خورشت معمولاً با سرخ‌کردن ماهی و پختن همراه با مواد دیگر تهیه می‌شود و غالباً با برنج سفید سرو می‌شود.
2. خورشت ماهی زنگوله: در این نوع خورشت از ماهی زنگوله استفاده می‌شود، که یک نوع ماهی سنگین‌بالای خوراکی است. مواد اصلی شامل ماهی زنگوله، پیاز، گوجه‌فرنگی، زردچوبه، زرشک، نمک و فلفل هستند. این خورشت نیز به روش سرخ‌کردن ماهی و پختن با مواد دیگر تهیه می‌شود و با برنج یا نان سرو می‌شود.
هر دو نوع خورشت ماهی ایرانی دارای طعم و عطر خاصی است که با استفاده از ادویه‌های محلی و ترکیبات منحصر به فردی تهیه می‌شوند، و به دلیل مواد مغذی و طعم خوشایندشان، مورد پسند بسیاری از افراد قرار می‌گیرند، به خصوص در مناطقی که ماهی منابع غذایی اصلی هستند.
غذاهای نانی جنوبی و طرزتهیه آنها
نان جایگاه ویژه‌ای در میان غذاهای محلی جنوبی دارد. جنوبی‌ها ترجیح می‌دهند مخصوصا برای وعده شام غذایی مصرف کنند که با نان سرو شود نه با برنج.
جالب اینجاست که غذاهای نانی از جمله غذاهایی هستند که روح جنوب را بیشتر از غذاهای دیگر نشان می‌دهد. مخصوصا نان زابلی که با نان‌های تمام کشور متفاوت است و حتما یک بار در زندگی باید طعم آن را بچشید.
9. آبگوشت سیستانی
آنچه آبگوشت سیستانی را از سایر انواع آبگوشت در سرتاسر ایران متمایز می‌کند ادویه آچار سیستانی است. این ادویه در ماه‌های تابستان تهیه شده و در فصل زمستان که تهیه این مواد سخت‌تر است مورد استفاده قرار می‌گیرد.
10. کوکو لپه یا بجیا
نام بجیا را احتمالا تا به حال نشنیده‌اید. بجیا یکی از غذاهای محلی جنوب ایران است که مشابه آن را با نام‌های مختلف در شهرهای مختلف ایران دیده‌اید. البته می‌توانید مطمئن باشید که بجیا یا کوکو لپه سیستانی طعمی کاملا متفاوت دارد.
اول از همه به خاطر امضای مخصوص سیستان که گشنیز است. احتمالا تا به حال دقت کرده‌اید که اکثرغذاهایی که در این مقاله دیدید حاوی گشنیز هستند. دوم اینکه زنان سخت‌کوش سیستانی اصرار دارند که حتما لپه را باید با دست بکوبید، وگرنه کیفیت کار آنچه باید از آب در نخواهد آمد.
جالب اینجاست که بجیا یک نسخه هندی هم دارد که در خیابان‌های مومبای فروخته می‌شود. پخت این غذا دقیقا مانند نسخه ایرانی است. تنها تفاوت این است که نسخه هندی علاوه بر فلفل سبز تند و فلفل قرمز زنجبیل هم دارد.
برای همین از غذاهای محلی جنوب ایران هم تندتر است. اگر طرفدار غذاهای تند هستید می‌توانید زنجبیل را به لیستی که در ادامه می‌خوانید اضافه کنید.
11. کشک بامیه
کشک بامیه ترکیبی جادویی است موادی که به تنهایی خوشمزه نیستند. کشک و بامیه هیچ‌کدام را به تنهایی نمی‌شود خورد. اما کشک بامیه یکی از غذاهای محلی جنوب است که با کمی ادویه و چاشنی عشق سفره‌ای رنگین برای شما آماده می‌کند.
12. هتوک اناری
هتوک اناری یکی دیگر از غذاهای محلی جنوب ایران است که از تولیدات محلی استان سیستان و بلوچستان استفاده می‌کند. انار ترش خشک‌شده در داخل استان کاشته و برداشته می‌شود.
بهترین نکته در مورد این غذای خوشمزه این است که انار ترش در تمام شهرهای کشور وجود دارد. برای همین می‌توانید به راحتی و بدون معطلی این غذا را هر جا که هستید درست کنید.
13. آبگوشت کشک
آبگوشت کشک یکی از غذاهای محلی جنوب ایران است که بر خلاف انتظار گوشت ندارد. اما در عوض ماده‌ای در آن استفاده می‌شود که فقط در سیستان پیدا می‌کنید. پودر کشک زرد زابلی ماده‌ای خیلی خاص است که زنان زابلی با سختی بسیار درست می‌کنند. این ماده معمولا در فصل تابستان تهیه شده و در زمستان که مواد تازه و لبنی کمتر پیدا می‌شوند مصرف می‌شود.
14. کوکو قفلک
گیاه خرفه، که ماده اصلی کوکو قفلک است، به ویژه در مناطق گرم و خشک ایران مانند جنوب ایران رشد می‌کند و برای پخت غذاهای محلی از آن استفاده می‌شود. این گیاه خوراکی با طعم خاص و منحصربه‌فرد خود، به غذاهایی مانند کوکو قفلک، طعم و ارزش افزوده می‌دهد.
15. کوتوک
مردم جنوب ایران همیشه یاد گرفته‌اند خود را محیط اطراف سازگار کنند و از هر آنچه طبیعت در اختیار آنها گذاشته بهره ببرند. یکی از غذاهای محلی جنوب ایران که بیشتر در سیستان و بلوچستان طبخ می‌شود کوتوک است.
این غذا را با استفاده از ماهی‌های ریز رودخانه‌ای درست می‌کنند. کوتوک را با نان می‌خورند و یک وعده سالم و مقوی برای شام محسوب می‌شود.
کباب و سایر غذاهای محلی جنوبی
منطقه جنوب ایران، از جنوب غربی کشور مانند خوزستان تا جنوب شرقی مانند سیستان و بلوچستان، اقلیم‌ها و منابع طبیعی متفاوتی دارند که بر تولیدات کشاورزی و محصولات غذایی آنها تأثیر می‌گذارد.
سیستان و بلوچستان اما امکانات زیادی برای کشاورزی ندارد. دامداری در این منطقه منبع اصلی ارتزاق مردم است. برای همین کباب و انواع غذاهای گوشتی از غذاهای محلی جنوب هستند که طرفداران زیادی در این استان‌ها دارند.
16. کباب بلوچی ناگمان پچ
ناگمان پچ یکی از غذاهای محلی و سنتی مناطق بلوچستان است که به صورت جمعی و با همکاری اعضای خانواده یا گروه‌های کوچک تهیه می‌شود. این غذا از گوشت گوسفند یا گاو، پیاز، نمک، فلفل، زردچوبه و گوجه‌فرنگی تهیه می‌شود. روش پخت این کباب به شیوه‌ای سنتی و مشترک در این منطقه است و نیاز به یک تیغ یا چاقوی بزرگ و یک ظرف عمیق دارد.
17. تنورچه
تنوچه هم از غذاهای محلی جنوب است که رنگ و عطر خاص سیستان و بلوچستان را با خود به همراه دارد. برای پخت این غذا به دو چیز نیاز دارید که احتمالا در کمتر شهری به جز جنوب ایران پیدا می‌کنید. اول یک تنور ایستاده بتنی و دوم سیخ‌های مخصوص نازک و دوطرفه.
برای پختن تنورچه، که یکی از غذاهای محلی سیستان و بلوچستان است، نیاز به چند مواد و وسایل خاص دارید. این غذا به صورت سنتی و در تنور ایستاده پخته می‌شود.
تنورچه را معمولا هنگامی می‌پزند که یک گوسفند کاملا را برای پخت نیاز دارند. بعد از ذبح گوسفند و تمیز کردن آن گوشت را به سیخ‌های مخصوص می‌کشند. برای آماده کردن تنور باید مقدار زیادی چوب را داخل آن بگذارند و آتش را روشن کنند.
18. جوجه کباب بلوچی
جوجه کباب از آن غذاهایی است که هر جای دنیا که باشیم احتمالا یک مدل از آن را پیدا می‌کنیم. هر شهر و کشوری با توجه به ذائقه، مواد در دسترس، و ادویه‌های خاص خود جوجه را به روشی طعم‌دار می‌کنند. این غذای محلی جنوب هم از این قائده مستثنا نیست.
19. پکوره
پکوره یکی از محبوب‌ترین اسنک‌های هندی و البته جنوبی است. در واقع می‌توان گفت این تنها یکی از غذاهای محلی جنوب نیست، بلکه یکی از غذاهای محلی هند هم هست. جالب اینجاست که پکوره را تقریبا با همه نوع سبزیجاتی می‌توان تهیه کرد. از سیب‌زمینی و هویج و کلم گرفته تا گشنیز، پیازچه، و جعفری.
خوراکی‌ها و شیرینی‌های محلی جنوب
خرما به عنوان یک محصول اصلی و مهم در جنوب ایران، در تهیه دسرها و غذاهای محلی این منطقه نقش بسیار مهمی دارد. از خرما می‌توان در تهیه دسرها و خوراکی‌های مختلف استفاده کرد که بسیار خوشمزه و مغذی هستند. در ادامه به برخی از بهترین دسرهای جنوب ایران که با استفاده از خرما تهیه می‌شوند، اشاره می‌کنم:
20. کاچی سیستانی در غذاهای محلی جنوب
کاچی از آن خوردنی‌هایی است که به خاطر طبیعت گرم و خواص بی‌نظیرش کاربردهای زیادی در فرهنگ ایرانی دارد. مادران و مادربزرگ‌های ایرانی کاچی را برای مادران تازه فارغ شده درست می‌کنند تا نیروی از دست رفته را بازپس‌گیرند.
21. سیویی
سیویی همان ورمیشل سرخ شده است که در تهیه باقلوا مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع ورمیشل ماده اولیه هزاران نوع دسر است که در ایران و سایر کشورهای آسیایی تهیه می‌شود. معروف‌ترین استفاده از سیویی همان باقلوای لانه کبوتری است که در ترکیه این همه طرفدار دارد.
22. حلوا شیرگی
در تهیه حلوا شیرگی به جای خرما از شیره خرما استفاده می‌شود. در سیستان و بلوچستان فصل خرما‌پزان که از راه می‌رسد، بساط تهیه شیره خرما هم به راه می‌افتد.
شیره خرما را به دو صورت تهیه می‌کنند. یا خرما را ابتدا در آب خیس کرده و بعد آن را می‌جوشانند. و یا خرما را زیر وزنه‌ای بسیار سنگین قرار می‌دهند که فشار آن شیره خرما را از جانش بیرون بکشد.
23. حلوای خرمای بلوچی
جالب است بدانید انواع حلوا نه تنها در ایران پخت می‌شوند، بلکه در خیلی دیگر از کشورهای آسیایی هم طرفداران زیادی دارند. در ایران به تعداد اقلیم‌ها و شهرهای مختلف انواه حلوا داریم. در واقع هر شهری هر ماده‌ای که بیشتر در دسترس دارد را برای تهیه حلوا به کار می‌برد.
24. تجگی
تجگی بیشتر نان است تا شیرینی. اما آن را حتی می‌توان به عنوان غذای محلی جنوب هم معرفی کرد. به این خاطر که همین غذای ساده و آسان مواد مغذی خیلی زیادی دارد و می‌تواند تا چند ساعت شما را سیر نگه دارد.
25. کلوچه زابلی
در دل کلوچه زابلی مثل خیلی دیگر از شیرینی‌های محلی جنوب ایران خرما و ادویه است. برای همین هم کلوچه زابلی یکی از غذاهای محلی جنوب است که معمولا برای نوروز و دید و بازدیدهای بهاری تهیه می‌شود. به علاوه، کلوچه زابلی میان‌وعده خیلی خوبی برای کودکان هم هست.
نظرات کاربران