بارداری منجر به تغییرات وسیع هورمونی، قلبی-عروقی، تنفسی و گوارشی در بدن زنان می‌شود. اما یک مطالعه جدید نشان می‌دهد که مغز زنان نیز در این دوران دچار تغییرات قابل توجهی می‌شود که برخی از آن‌ها موقتی و برخی دیگر پایدار هستند.
در این تحقیق، محققان ۲۶ اسکن مغزی را از سه هفته قبل از لقاح، در طول نه ماه بارداری و همچنین دو سال پس از زایمان تحلیل کردند تا تفاوت‌های موجود را بررسی کنند.
نتایج نشان داد که در دوران بارداری، حجم ماده خاکستری قشر مغز—که لایه خارجی و چروکیده مغز را تشکیل می‌دهد—به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. همچنین، یکپارچگی ریزساختاری ماده سفید در عمق مغز افزایش می‌یابد. این تغییرات با افزایش سطوح هورمون‌های استرادیول و پروژسترون همراه است.
ماده خاکستری از بدنه سلولی سلول‌های عصبی تشکیل شده و ماده سفید شامل مجموعه‌ای از آکسون‌ها است که سیگنال‌ها را در سراسر مغز منتقل می‌کنند.
این مطالعه که نخستین از نوع خود محسوب می‌شود، به ویژه بر روی الیزابت کراستیل، عصب‌شناس شناختی در دانشگاه کالیفرنیا، متمرکز بود که برای اولین بار یک پسر سالم به دنیا آورد.
دانشمندان اعلام کردند که پس از تکمیل مطالعه خود، الگوی مشابهی را در چندین زن باردار دیگر مشاهده کرده‌اند که در چارچوب یک ابتکار تحقیقاتی به نام «پروژه مغز مادر» تحت اسکن مغزی قرار گرفته بودند.
دکتر کراستیل در این زمینه اظهار داشت: «جالب است که در سال ۲۰۲۴ هنوز اطلاعات کمی درباره تغییرات مغزی در دوران بارداری داریم. مقاله تحقیقی ما بیشتر سوالات جدیدی را مطرح کرده تا اینکه پاسخ‌های روشنی ارائه دهد.»
نتایج آزمایشات نشان داد که اسکن‌ها به طور میانگین حدود ۴ درصد کاهش در ماده خاکستری را در تقریباً ۸۰ درصد از نواحی مغزی بررسی شده ثبت کردند.
اگرچه محققان پس از زایمان شاهد بازگشت اندکی در حجم ماده خاکستری بودند، اما تأکید کردند که این حجم به سطح قبل از بارداری بازنگشت.
علاوه بر این، اسکن‌های مغزی افزایش تقریباً ۱۰ درصدی در یکپارچگی ریزساختاری ماده سفید را نشان دادند که این امر به عنوان معیاری برای سلامت و کیفیت اتصالات بین نواحی مختلف مغز شناخته می‌شود.
این افزایش در پایان سه ماهه دوم و آغاز سه ماهه سوم به اوج خود رسید و پس از زایمان، به حالت قبلی خود بازگشت. امیلی جاکوبز، عصب‌شناس دانشگاه کالیفرنیا سانتا باربارا، می‌گوید: «مغز مادر در دوران بارداری تغییرات خاصی را تجربه می‌کند و ما اکنون قادر به مشاهده این فرآیند در زمان واقعی هستیم.»
او افزود: «مطالعات قبلی اسکن‌های فوری مغز را قبل و بعد از بارداری بررسی کرده بودند، اما ما هرگز تغییرات مغزی را در میانه این فرآیند مشاهده نکرده بودیم.»
محققان می‌گویند مشخص نیست که از بین رفتن ماده خاکستری به خودی خود معضل یا مشکلی ایجاد کند.
لورا پریچت، محقق فوق دکتری در دانشگاه پنسیلوانیا و نویسنده ارشد این مطالعه، گفت: «این تغییر ممکن است نشان‌دهنده تنظیم دقیق مدارهای مغزی باشد، هرچند که شبیه به آنچه در دوران بلوغ برای همه بزرگسالان جوان رخ می‌دهد نیست.»
او همچنین افزود: «برخی از تغییراتی که مشاهده کردیم می‌تواند پاسخی به نیازهای فیزیولوژیکی بالای دوران بارداری باشد و نشان‌دهنده انعطاف‌پذیری مغز است.»
محققان می‌گویند ادامه پژوهش درباره این تغییرات می‌تواند به پیش‌بینی مسائلی مانند افسردگی پس از زایمان کمک کند و اطلاعات بیشتری درباره تأثیر پره‌اکلامپسی بر مغز ارائه دهد.
نظرات کاربران