آنفولانزا یک بیماری جدی است که می‌تواند منجر به بستری شدن هزاران نفر در بیمارستان شود، به‌ویژه کودکان زیر ۵ سال. به‌طور متوسط، هر سال حدود ۲۰ هزار کودک در این گروه سنی به دلیل عوارض ناشی از آنفولانزا در بیمارستان بستری می‌شوند. متأسفانه، تعدادی از کودکان هر ساله به‌خاطر این بیماری جان خود را از دست می‌دهند، به ویژه در بین کودکانی که واکسینه نشده‌اند یا در کودکانی که هیچ بیماری زمینه‌ای ندارند.
آنفولانزا را نباید با سرماخوردگی یا آنفولانزای معده (گاستروانتریت) اشتباه گرفت. این بیماری یک عفونت ویروسی مسری است که بینی و گلو را تحت تأثیر قرار می‌دهد و به مراتب جدی‌تر از سرماخوردگی است. در موارد خفیف، آنفولانزا می‌تواند در کودکان منجر به تب بالا، سردرد، دردهای بدنی، سرفه طولانی‌مدت و خستگی شدید به مدت دو هفته یا بیشتر شود.
هر کسی ممکن است به آنفولانزا مبتلا شود، اما نرخ عفونت در میان کودکان بیشتر است و تقریباً ۲۰ تا ۳۰ درصد از کودکان در هر سال به این بیماری مبتلا می‌شوند. برخی افراد مانند زنان باردار و نوزادان کوچک‌تر از ۶ ماه، که نمی‌توانند واکسینه شوند، در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به عوارض آنفولانزا قرار دارند.
به‌منظور ایجاد ایمنی در نوزادان واکسینه‌نشده، والدین باید خواهر و برادرهای بزرگتر نوزاد و سایر افرادی که در تماس نزدیک با او هستند را واکسینه کنند. همچنین، کودکان ۸ ساله و کوچک‌تر که قبلاً واکسینه نشده‌اند، ممکن است برای کسب محافظت کامل به دو دوز واکسن آنفولانزا نیاز داشته باشند. والدین و مراقبان باید با پزشک اطفال یا سایر متخصصان بهداشت در مورد تعداد دوزهای لازم واکسن برای فرزندانشان در هر فصل مشورت کنند. این مقاله به موضوع آنفولانزا در کودکان و راه‌های پیشگیری و سریع‌ترین روش‌های درمان آنفولانزا در خانه با کمک پزشک می‌پردازد.
آنفولانزا چیست؟
آنفولانزا (Influenza) یک عفونت ویروسی بسیار مسری است که بر سیستم تنفسی و راه‌های هوایی ریه‌ها تأثیر می‌گذارد. این بیماری می‌تواند منجر به تب بالا، درد بدن، سرفه و دیگر علائم شود. آنفولانزا یکی از شدیدترین و رایج‌ترین بیماری‌های ویروسی در فصل زمستان به شمار می‌آید. در بیشتر کودکان، دوره ابتلا به آنفولانزا کمتر از یک هفته به طول می‌انجامد، اما در برخی موارد، این بیماری می‌تواند جدی‌تر شده و نیاز به درمان در بیمارستان پیدا کند. همچنین، آنفولانزا ممکن است به عفونت ریه (پنومونی) یا حتی مرگ منجر شود.
به‌گفته‌ی وزارت بهداشت، به دلیل شیوع بیماری‌های دیگر مانند COVID-19 و ویروس تنفسی RSV، دریافت واکسن آنفولانزا اکنون بیشتر از هر زمان دیگری برای حفاظت از خود و اطرافیانتان ضروری است. واکسن آنفولانزا و سایر واکسن‌ها می‌توانند به‌طور هم‌زمان تزریق شوند. در مورد واکسن‌ها، حتماً با پزشک خود مشورت کنید.
علل ایجاد بیماری آنفولانزا در کودکان
بیماری آنفولانزا ناشی از ویروس‌های آنفولانزا است که به سه نوع تقسیم می‌شوند:
آنفولانزای نوع A و B:
این دو نوع ویروس تقریباً هر ساله موجب بروز اپیدمی‌های وسیع در فصل زمستان می‌شوند و معمولاً منجر به مراجعه‌ی بیشتر افراد به بیمارستان می‌گردند. همچنین، انواع A و B عامل اصلی بیشتر مرگ‌ومیرها در اثر آنفولانزا هستند. به همین دلیل، مقامات بهداشت عمومی بر کنترل گسترش این دو نوع تمرکز دارند. یکی از چالش‌های اصلی در جلوگیری از شیوع آنفولانزا، تغییرات مکرر ویروس‌ها (جهش) است که به معنای این است که افراد هر ساله با انواع جدیدی از ویروس‌ها مواجه می‌شوند.
آنفولانزای نوع C:
این نوع ویروس باعث بروز بیماری‌های تنفسی خفیف می‌شود و به ندرت موجب اپیدمی می‌گردد. بر خلاف انواع A و B، آنفولانزای نوع C تأثیر جدی بر سلامت عمومی جامعه ندارد.
علائم انفولانزا در کودکان
آنفولانزا در کودکان می‌تواند منجر به بیماری‌های خفیف یا شدید شود و در برخی موارد حتی خطر مرگ را نیز به همراه داشته باشد. علائم این بیماری معمولاً به طور ناگهانی بروز می‌کنند و افرادی که به آنفولانزا مبتلا هستند، معمولاً برخی یا همه‌ی نشانه‌های زیر را تجربه می‌کنند:
- تب یا احساس تب و لرز
- سرفه
- گلودرد
- آبریزش یا گرفتگی بینی
- دردهای عضلانی یا بدن‌درد
- سردرد
- خستگی و بی‌حوصلگی
همچنین، برخی افراد ممکن است دچار استفراغ و اسهال شوند، که این علائم در کودکان بیشتر از بزرگسالان دیده می‌شود. لازم به ذکر است که همه‌ی افرادی که به آنفولانزا مبتلا هستند، لزوماً تب نخواهند داشت.
تفاوت سرماخوردگی و آنفولانزا در کودکان
سرماخوردگی و آنفولانزا دو بیماری متفاوت هستند. سرماخوردگی معمولاً بی‌خطر است و به‌طور طبیعی بهبود می‌یابد. گاهی اوقات، سرماخوردگی ممکن است به عفونت ثانویه‌ای مانند عفونت گوش منجر شود، در حالی که آنفولانزا می‌تواند عوارض جدی‌تری از جمله ذات‌الریه و حتی مرگ به همراه داشته باشد. بنابراین، وضعیتی که ممکن است به‌نظر سرماخوردگی برسد، می‌تواند در واقع آنفولانزا باشد.
عوارض ابتلا به آنفولانزا در کودکان
اکثر کودکانی که هیچ بیماری زمینه‌ای ندارند، به‌طور طبیعی و بدون بروز مشکلات جدی از آنفولانزا بهبود می‌یابند. تب و درد عضلانی معمولاً بین ۲ تا ۴ روز طول می‌کشد، اما سرفه و خستگی ممکن است ۱ تا ۲ هفته یا بیشتر ادامه یابد.
این بیماری می‌تواند مشکلات تنفسی جدی را در کودکان به وجود آورد، و در چنین مواردی ممکن است کودک نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشد. آنفولانزا در کودکان خردسال می‌تواند منجر به خروسک (عفونت گلو و تارهای صوتی که باعث گرفتگی صدا، سرفه با صدای بلند و تنفس پر سر و صدا می‌شود)، ذات‌الریه (عفونت ریه) و برونشیولیت (عفونت نای و نایژه‌ها که موجب خس‌خس سینه و دشواری در تنفس می‌شود) گردد.
علاوه بر این، آنفولانزا می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کرده و به عفونت‌های باکتریایی گوش (عفونت گوش)، ریه (ذات‌الریه) یا سینوس‌ها (سینوزیت) منجر شود.
این بیماری در کودکان زیر ۲ سال و همچنین در کودکانی که به بیماری‌های مزمن خاصی مانند مشکلات قلبی، ریوی یا عصبی مبتلا هستند، شدیدتر است. در موارد نادر، آنفولانزا ممکن است بر مغز یا قلب تأثیر گذاشته و حتی منجر به مرگ شود. همچنین، کودکان مبتلا به سایر بیماری‌هایی که بر سیستم تنفسی تأثیر می‌گذارند (مانند آسم) در معرض خطر بیشتری از عوارض آنفولانزا قرار دارند. حتی ممکن است آنفولانزا باعث تشدید آسم یا دیگر بیماری‌های ریوی شود.
راه‌های انتقال ویروس آنفولانزا در کودکان
افراد معمولاً ۲۴ ساعت پیش از بروز علائم، آنفولانزا را بیشتر از زمانی که علائم فعال هستند، به دیگران منتقل می‌کنند. خطر انتقال این ویروس معمولاً حدود روز پنجم تا هفتم بیماری کاهش می‌یابد. از آنجا که آنفولانزا می‌تواند پیش از ظهور علائم بین افراد انتقال یابد، گسترش این ویروس آسان است. این موضوع به ویژه در مورد کودکان صدق می‌کند که به طور مکرر سطوح مختلف را لمس کرده و سپس دهان، بینی یا چشمان خود را لمس می‌کنند. ویروس آنفولانزا اغلب از طریق عطسه یا سرفه از کودکی به کودک دیگر منتقل می‌شود.
همچنین این ویروس می‌تواند برای مدت کوتاهی روی سطوحی مانند دستگیره‌های در، اسباب‌بازی‌ها، خودکارها یا مدادها، صفحه کلیدهای کامپیوتر، تلفن‌ها و تبلت‌ها، و میزها زنده بماند. این ویروس ممکن است از طریق ظروف غذا و نوشیدنی مشترک نیز منتقل شود. کودک شما ممکن است با لمس چیزی که توسط فرد آلوده لمس شده و سپس تماس با دهان، بینی یا چشمانش به ویروس آنفولانزا مبتلا شود.
ویروس‌های آنفولانزا در بینی و گلو وجود دارند. کودکان ممکن است آنفولانزا را از خواهر و برادر، والدین، سایر اعضای خانواده، هم‌بازی‌ها یا مراقبان خود بگیرند.
میکروب‌ها (از جمله ویروس آنفولانزا) معمولاً به یکی از این سه روش پخش می‌شوند:
- تماس مستقیم: مانند بوسیدن، لمس کردن یا گرفتن دست یک فرد آلوده. اگر ویروس داشته باشید، میکروب‌هایی در بینی، دهان، چشم‌ها یا روی پوست خود خواهید داشت. با لمس افراد دیگر می‌توانید این ویروس را به آن‌ها منتقل کنید.
- تماس غیرمستقیم: که به معنای دست زدن به اشیایی(اسباب بازی، دستگیره‌ی در یا دستمال استفاده شده) است که توسط یک فرد آلوده لمس شده و اکنون میکروب روی آن وجود دارد. برخی از میکروب‌ها، مانند میکروب‌هایی که باعث سرماخوردگی و اسهال می‌شوند، می‌توانند ساعت‌ها روی سطوح باقی بمانند.
- تنفس در هوا: هنگامی که فرد مبتلا سرفه یا عطسه می‌کند، قطرات ناشی از این سرفه یا عطسه ممکن است به بینی یا دهان فرد دیگری رسیده و او را آلوده کند.
درمان سریع آنفولانزا در کودکان
درمان آنفولانزا در کودکان به علائم، سن و وضعیت عمومی سلامت آن‌ها بستگی دارد. همچنین شدت بیماری نیز بر فرایند درمان تأثیرگذار است. هدف از درمان آنفولانزا در کودکان، کمک به پیشگیری یا کاهش علائم بیماری است.
درمان آنفولانزا در کودکان ممکن است شامل داروهایی از قبیل موارد زیر باشد:
استامینوفن یا ایبوپروفن
این قرص‌ها به کاهش درد بدن و تب کمک می‌کنند. استامینوفن یا ایبوپروفن در دوزهای تعیین شده توسط پزشک متخصص اطفال بر اساس سن و وزن کودک تجویز می‌شود. ایبوپروفن برای استفاده در کودکان ۶ ماهه و بزرگتر تأیید شده است. با این حال، هرگز نباید به کودکانی که دچار کم آبی بدن شده‌اند یا به طور مداوم استفراغ می‌کنند، داده شود.
داروهای ضد ویروسی
این داروها می‌توانند به کاهش علائم و کوتاه کردن مدت بیماری کمک کنند. همچنین ممکن است خطر ابتلا به عفونت گوش ناشی از آنفولانزا را کاهش دهند و به کاهش سایر عوارض، از جمله نیاز به بستری شدن، کمک کنند. برای بهترین نتیجه، این داروها باید ظرف ۲ روز پس از بروز علائم مصرف شوند؛ اما اگر کودک دچار عوارضی باشد یا در معرض خطر بالای ابتلا به عوارض قرار داشته باشد، ممکن است مصرف آن‌ها دیرتر آغاز شود.
نکته‌ی مهم این است که هرگز به کودکی که به آنفولانزا مبتلا است یا مشکوک به آن است، آسپرین ندهید. مصرف آسپرین در زمان آنفولانزا با افزایش خطر ابتلا به سندرم ری (Reye syndrome) مرتبط است.
علاوه بر این، آنتی‌بیوتیک‌ها در برابر عفونت‌های ویروسی مؤثر نیستند و بنابراین تجویز نمی‌شوند. اگر فرزند شما به ذات‌الریه باکتریایی مبتلا شود، پزشک ممکن است مصرف آنتی‌بیوتیک را توصیه کند. در غیر این صورت، روند درمان بر کاهش علائم کودک شما تا زمان بهبودی تمرکز دارد.
همچنین باید از داروهای سرفه و سرماخوردگی احتیاط کنید و این داروها را به کودکان زیر ۶ سال ندهید؛ زیرا مصرف آن‌ها در این سنین ممکن است مؤثر نبوده و حتی مضر باشد. حتماً با پزشک خود درباره خطرات، مزایا و عوارض جانبی احتمالی همه داروها صحبت کنید.
رعایت نکات مهم برای درمان آنفولانزا
علاوه بر موارد ذکر شده، رعایت نکات زیر می‌تواند به تسریع روند بهبود آنفولانزا در کودکان کمک کند:
- استراحت کافی:اطمینان حاصل کنید که کودک به‌خوبی استراحت کند.
- مصرف مایعات گرم: اگر کودک بزرگتر از ۶ ماه است، مقدار زیادی مایعات گرم به او بدهید. مایعات گرم مانند چای بدون کافئین، آبگوشت یا آب داغ با لیمو می‌توانند به شل شدن مخاط و تسکین گلودرد کمک کنند. این کار می‌تواند سریع‌ترین روش برای درمان آنفولانزا در خانه باشد.
- استفاده از عسل: برای کودکان بزرگتر از ۱ سال، شب‌ها قبل از مسواک زدن یک قاشق چای‌خوری عسل به آن‌ها بدهید تا سرفه‌های شبانه کاهش یابد. اگر عسل ساده را دوست ندارند، می‌توانید آن را در آب گرم مخلوط کنید. ترکیب آب لیمو و عسل نیز دمنوش خوبی برای درمان سرماخوردگی و آنفولانزا است.
- پرهیز از برخی غذاها: مصرف دمنوش‌ها و پرهیز از مواد غذایی نامناسب در زمان سرماخوردگی و آنفولانزا می‌تواند به درمان این بیماری کمک کند.
- استفاده از رطوبت‌ساز: برای تسکین گلودرد، از دستگاه بخور و رطوبت‌ساز استفاده کنید و آن را نزدیک تخت کودک قرار دهید.
- پوشش مناسب: به کودک لباس‌هایی بپوشانید که به‌راحتی جدا می‌شوند، زیرا بچه‌ها ممکن است به‌طور مداوم بین احساس سرما و گرما تغییر کنند.
- غیبت از مدرسه: کودکان مبتلا به آنفولانزا نباید به مدرسه یا مهدکودک بروند و باید تا زمانی که احساس بهتری داشته باشند در خانه بمانند. احساس بهتر زمانی است که کودک حداقل ۲۴ ساعت بدون مصرف داروی تب‌بر، تب نداشته باشد. برخی از کودکان ممکن است نیاز داشته باشند بیشتر در خانه بمانند. حتماً از پزشک بپرسید که چه چیزی برای کودک شما بهتر است.
- مراجعه به پزشک: اگر کودک شما بدتر شد یا علائم کم‌آبی را نشان داد یا در تنفس مشکل داشت، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. برخی از کودکان ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشند.
پیشگیری از آنفولانزا در کودکان
پس از شناسایی علل، علائم و روش‌های درمان آنفولانزا، مهم است که بدانیم چگونه می‌توان در فصل سرد از ابتلا به آنفولانزا جلوگیری کرد. می‌توانید با شستن دست‌ها، توصیه به افراد بیمار برای پوشاندن دهان هنگام سرفه و عطسه، تمیز کردن سطوح و دوری از افراد مبتلا، خطر ابتلا به آنفولانزا را کاهش دهید. در ادامه، با راه‌های بیشتر پیشگیری از ابتلا به آنفولانزا آشنا می‌شوید.
شستن دست‌ها
اطمینان حاصل کنید که همه افراد در خانه به طور منظم و کامل دست‌های خود را می‌شویند، به‌ویژه قبل از تهیه و مصرف غذا. همچنین مهم است که دست‌ها را به‌خوبی خشک کنند. برای شستن دست‌ها، استفاده از آب و صابون به مدت ۲۰ ثانیه و سپس خشک کردن آن‌ها به مدت ۲۰ ثانیه توصیه می‌شود. همچنین می‌توانید از ضدعفونی‌کننده‌های دست نیز استفاده کنید.
پوشاندن دهان هنگام سرفه و عطسه
افراد آلوده، مخصوصاً کسانی که در ارتباط مستقیم یا غیر مستقیم با کودک هستند، در آرنج خود سرفه یا عطسه کنند یا دهان و بینی خود را با دستمال بپوشانند. هر دستمال کاغذی کثیف را نیز در اسرع وقت دور بیندازید.
نظافت سطوح
سطوح حمام و آشپزخانه را که دیگران ممکن است لمس کنند، به طور مرتب تمیز کنید.
دوری از افراد آلوده
کودک را تا حد امکان از افرادی که بیمار هستند دور نگه دارید.
واکسن آنفولانزا برای کودکان
واکسن آنفولانزا ۱۴۰۳ بهترین راه برای پیشگیری و کاهش احتمال ابتلای کودک شما به آنفولانزا است. این واکسن سیستم ایمنی بدن کودک را تقویت کرده و از او در برابر ویروس محافظت می‌کند. ایمنی ایجاد شده تقریباً دو هفته پس از واکسیناسیون شروع می‌شود. واکسن آنفولانزا به‌طور سالانه برای تمامی افراد ۶ ماهه و بالاتر توصیه می‌شود.
این واکسن معمولاً به‌صورت تزریقی به عضله و برای نوزادان و کودکان خردسال، به‌صورت تزریق در عضله ران داده می‌شود. برای کودکان بزرگتر، این واکسن به‌صورت تزریق در عضله بازو انجام می‌شود. همچنین برای کودکان سالم بالای ۲ سال، از جمله نوجوانان غیر باردار، به‌صورت اسپری بینی موجود است. برای انتخاب بهترین گزینه برای فرزندتان، با پزشک مشورت کنید.
نوزادان و کودکان ۶ ماهه تا ۹ ساله که هرگز واکسن آنفولانزا دریافت نکرده‌اند، به دو دوز واکسن نیاز دارند که باید حداقل با فاصله ۴ هفته از یکدیگر تزریق شود.
کسانی که در گذشته یک یا چند دوز از واکسن معمولی آنفولانزای فصلی را دریافت کرده‌اند یا کودکان ۹ سال و بالاتر، تنها به یک دوز واکسن در سال نیاز دارند. همچنین، همه کودکان به مدت ۱۵ دقیقه پس از واکسیناسیون تحت نظر خواهند بود.
این واکسن به‌ویژه برای کودکانی که در معرض خطر بالای عوارض ناشی از آنفولانزا قرار دارند، ضروری است. این افراد شامل موارد زیر می‌شوند:
- کودکان بین ۶ ماه تا ۵ سال
- کسانی که دچار اختلالات مزمن قلبی یا ریوی (مانند دیسپلازی برونکوپولمونری، فیبروز کیستیک، آسم) هستند که نیاز به پیگیری منظم پزشکی دارند.
- افرادی با شرایط مزمنی که سیستم ایمنی را تضعیف می‌کند، مانند نقص ایمنی، سرطان، اچ‌آی‌وی یا درمان‌های سرکوب‌کننده سیستم ایمنی.
- کودکانی که دچار دیابت یا سایر بیماری‌های متابولیک هستند.
- افرادی با بیماری مزمن کلیوی.
- کودکانی که دچار کم‌خونی مزمن یا اختلالات خونی هستند.
- افرادی با اختلال عصبی مزمن یا اختلالات عصبی رشدی.
- کودکانی که به شدت چاق هستند (با شاخص توده بدنی ≥۴۰).
- کسانی که باید به‌طور روزانه آسید استیل سالیسیلیک (ASA یا آسپرین) مصرف کنند.
- افرادی که در یک مرکز مراقبت از بیماری‌های خاص زندگی می‌کنند.
- کسانی که با کودک یا بزرگسال دیگری که در معرض خطر عوارض آنفولانزا است، زندگی می‌کنند.
کودکان زیر ۵ سال بیشتر در معرض خطر عوارض ناشی از آنفولانزا هستند، از جمله تب بالا، تشنج و ذات‌الریه. اگر فرزندان کمتر از ۵ سال دارید یا دارای مشکلات سلامتی هستند، واکسن آنفولانزا باید توسط تمامی ساکنان خانه تزریق شود. این امر به‌ویژه در صورتی که بچه‌های زیر ۶ ماه دارید یا یکی از اعضای خانواده‌تان باردار است، اهمیت دارد. همچنین مراقبان کودکان زیر ۵ سال نیز باید واکسینه شوند.
عوارض واکسن آنفولانزا در کودکان
واکسن آنفولانزا در کودکان عوارض جانبی چندانی دارد. برخی از علائم واکسن ممکن است شبیه به علائم خفیف آنفولانزا به نظر برسد، اما این واکسن موجب ابتلا به آنفولانزا نمی‌شود. برای کاهش عوارض جانبی می‌توان از داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن استفاده کرد. هرگز بدون مشورت با پزشک به کودک خود آسپرین ندهید.
شایع‌ترین عوارض جانبی واکسن آنفولانزا شامل تب و قرمزی، درد یا تورم در محل تزریق است که به روش تزریق واکسن بستگی دارد. همچنین، شایع‌ترین عوارض جانبی واکسن اسپری بینی شامل آبریزش و گرفتگی بینی و گلودرد است.
کودکان دارای آلرژی به تخم مرغ نیز می‌توانند واکسن آنفولانزا را دریافت کنند، زیرا مقدار کمی پروتئین تخم مرغ موجود در آن برای آن‌ها مضر نیست. کودکانی که سابقه واکنش آلرژیک داشته‌اند، باید پس از دریافت دوز واکسن آنفولانزا تحت نظر متخصص آلرژی قرار گیرند. این متخصص می‌تواند به والدین در تصمیم‌گیری درباره دریافت سالانه واکسن آنفولانزا برای فرزندانشان کمک کند و نحوه مقابله با عوارض واکسن را نیز توضیح دهد.
سخن پایانی
کودکانی که این علائم هشداردهنده را تجربه می‌کنند باید فوراً تحت مراقبت پزشکی قرار گیرند:
- تنفس سریع یا مشکل در تنفس
- کبودی لب‌ها یا صورت
- کشیده شدن دنده‌ها به داخل هنگام نفس کشیدن
- درد قفسه سینه
- درد شدید عضلانی (امتناع کودک از راه رفتن)
- نشانه‌های کم‌آبی بدن (عدم دفع ادرار به مدت ۸ ساعت، خشکی دهان، عدم وجود اشک هنگام گریه)
- عدم هوشیاری در حالت بیداری
- تشنج
- تب بالای ۴۰ درجه سانتی‌گراد که با داروهای تب‌بر کنترل نمی‌شود
- هر گونه تب در کودکان زیر ۱۲ هفته
- تب یا سرفه‌ای که بهبود می‌یابد اما سپس دوباره برمی‌گردد یا بدتر می‌شود
- بدتر شدن وضعیت بیماری‌های مزمن
به طور کلی، مسئولیت‌پذیری والدین در شناسایی زودهنگام علائم آنفولانزا در کودکان و پیروی از بهترین شیوه‌های مراقبت و حفاظت از سلامت آن‌ها نقش اساسی دارد.
منابع: nfid , childrens , hopkinsmedicine
نظرات کاربران