اغلب نیازی نیست زیاد به خوابیدن فکر کنیم، چون بخشی از زندگی روزمرهمان است که همه از آن بهرهمندیم. اما زمانی که خوابمان مختل میشود، تازه متوجه اهمیت آن میشویم. در واقع، بیشتر ما در طول زندگی چندین بار با مشکل خواب مواجه میشویم. این مشکل، که به بیخوابی (Insomnia) معروف است، معمولاً موقتی بوده و اغلب در زمان ناراحتی یا هیجان رخ میدهد و پس از چند روز که شرایط به حالت عادی برگردد، خود به خود برطرف میشود. با این حال، خواب برای استراحت و سلامت جسمی و ذهنی ما ضروری است و اگر بیخوابی ادامه پیدا کند، به تدریج آثار منفی آن را احساس خواهیم کرد.
خواب چيست ؟
خواب یک فرایند طبیعی است که بهطور منظم هر بیست و چهار ساعت رخ میدهد و در این حالت، فرد ناهشیار شده و از اتفاقات اطراف خود بیخبر است.
خواب به دو نوع اصلی تقسیم میشود:
الف:خواب با حركت سريع چشمها
این نوع خواب چندین بار در طول شب رخ میدهد و طی آن، خواب میبینیم. در این مرحله که تقریباً یکپنجم زمان خواب را شامل میشود، مغز بسیار فعال است، ماهیچههای بدن در حال استراحتاند و چشمها به سرعت به چپ و راست حرکت میکنند.
ب:خواب بدون حركت سريع چشمها
در این حالت، مغز آرام است اما بدن همچنان حرکت دارد. در این زمان، هورمونها آزاد شده و وارد سیستم گردش خون میشوند و بدن به ترمیم خستگیها و فرسودگیهای ناشی از فعالیتهای روزانه میپردازد. این نوع خواب شامل چهار مرحله است.
يك- مرحله پيش از به خواب رفتن
در این حالت، مغز آرام است اما بدن همچنان حرکت دارد. در این زمان، هورمونها آزاد شده و وارد سیستم گردش خون میشوند و بدن به ترمیم خستگیها و فرسودگیهای ناشی از فعالیتهای روزانه میپردازد. این نوع خواب شامل چهار مرحله است.
دو- خواب سبك
در این مرحله، هنوز میتوان به راحتی و بدون احساس گیجی از خواب بیدار شد.
سه- موج آهسته
در این مرحله، فشار خون کاهش مییابد و ممکن است فرد در خواب صحبت کند یا راه برود.
چهار- خواب عمیق با موج آهسته
در این حالت بیدار شدن از خواب بسیار سخت است و در صورت بیدار شدن، احساس گیجی خواهیم کرد. انتقال بین مراحل یک و دو خواب شبانه حدود پنج بار اتفاق میافتد و هر چه به صبح نزدیکتر شویم، مدت زمان خواب دیدن افزایش مییابد. در یک خواب طبیعی، تقریباً هر دو ساعت یکبار به مدت یک یا دو دقیقه بیدار میشویم، اما معمولاً این بیداریها را به یاد نمیآوریم. اما اگر در این حالت اضطراب داشته باشیم، اطرافمان سر و صدا باشد یا همسرمان خرخر کند، احتمال بیشتری وجود دارد که این دورههای بیداری را به خاطر بسپاریم.
به چقدر خواب نياز داريم؟
پاسخ به این سوال عمدتاً بستگی به سن فرد دارد. نوزادان روزانه حدود 17 ساعت میخوابند. کودکان بزرگتر به طور معمول به 9 یا 10 ساعت خواب شبانه نیاز دارند. بیشتر بزرگسالان نیز به 7 یا 8 ساعت خواب شبانه احتیاج دارند.
افراد مسنتر نیز به همین مقدار خواب نیاز دارند، اما اغلب ممکن است تنها یک دوره خواب عمیق شبانه در سه تا چهار ساعت اول شب داشته باشند و پس از آن، راحتتر از خواب بیدار شوند. علاوه بر این، تمایل به خواب دیدن با افزایش سن کاهش مییابد. همچنین، افراد همسن در شرایط یکسان قرار ندارند و تفاوتهایی دارند. بیشتر افراد به هفت یا هشت ساعت خواب نیاز دارند، اما برخی افراد ممکن است با سه تا چهار ساعت خواب شبانه هم به خوبی عمل کنند. خوابیدن منظم شبانه و بیشتر از هفت یا هشت ساعت معمولاً مفید نخواهد بود. دورههای کوتاهمدت بیداری اغلب بیشتر از آنچه که هستند، حس میشوند، بنابراین ممکن است به راحتی احساس کنیم که کمتر از میزان واقعی خوابیدهایم.
اگر نخوابيم چه مي شود؟
اگر نتوانیم بخوابیم، ممکن است نگران شویم. اگر بیخوابی گهگاهی پیش بیاید، روز بعد احساس خستگی خواهیم داشت، اما در این شرایط آسیبی به سلامت جسمی و روانی ما وارد نمیشود. اما پس از چند شب بیخوابی، به تدریج متوجه خواهید شد که:
- همیشه احساس خستگی میکنید
- در طول روز خوابآلود میشوید
- تمرکز فکری برایتان دشوار میشود
- تصمیمگیری برایتان مشکل میشود
- شروع به احساس افسردگی میکنید
اگر با ماشینآلات سنگین کار میکنید یا در حال رانندگی هستید، این وضعیت میتواند بسیار خطرناک باشد. هر ساله تعداد زیادی مرگ و میر به دلیل خوابآلودگی افراد حین رانندگی رخ میدهد. کمبود خواب همچنین میتواند ما را در برابر بیماریهایی مانند فشار خون بالا، چاقی و دیابت آسیبپذیر کند.
مشکلات خواب در دوران بزرگسالی
خواب کم یا بیخوابی (Insomnia) ممکن است باعث شود احساس کنید خواب کافی ندارید یا حتی اگر ساعات خواب شبانه به نظر کافی میآیند، باز هم یک استراحت کامل در طول شب به دست نمیآید. دلایل زیادی برای نداشتن خواب خوب در زندگی روزمره وجود دارد:
- اتاق خواب ممکن است خیلی گرم یا سرد باشد یا سر و صدا زیاد باشد.
- رختخواب ممکن است ناراحت یا کوچک باشد.
- الگوریتم خواب همسر شما ممکن است با شما متفاوت باشد.
- ممکن است هیچ الگوی منظم خواب نداشته باشید یا به میزان کافی فعالیت بدنی نکنید.
- خوردن غذای زیاد قبل از خواب ممکن است خوابیدن را دشوار کند.
- گرسنه به بستر رفتن میتواند منجر به بیداری زودهنگام شود.
- مصرف سیگار، الکل یا نوشیدنیهای کافئیندار مانند چای و قهوه میتواند خواب را مختل کند.
- بیماری، درد یا تب بالا نیز میتواند باعث اختلال در خواب شود.
برخی علل جدیتر عبارتند از:
- مشکلات احساسی
- فشارهای ناشی از کار
- اضطراب و نگرانی
- افسردگی؛ ممکن است صبح زود از خواب بیدار شوید و نتوانید دوباره بخوابید.
- فکر کردن بیش از حد به مشکلات روزانه
آيا مصرف قرص كمكي به ما ميكند؟
قرصهای خواب برای سالها توسط مردم مصرف شدهاند، اما این قرصها دارای مشکلات زیر هستند:
- اثرات طولانیمدت ندارند.
- روز بعد از مصرف آنها، شما خسته و تحریکپذیر خواهید بود.
- خیلی زود کارایی خود را از دست میدهند و شما مجبور خواهید شد مقدار بیشتری دارو مصرف کنید.
- بسیاری از افراد به آنها معتاد میشوند و با مصرف طولانیمدت این قرصها، بدن و ذهن فرد به آنها وابسته میشود.
- بسیاری از عوارض قرصهای خوابآور جدید (مثل zolpidem، zalpelon، zopiclone) مشابه قرصهای قدیمی مانند Nitrazepam، Temazepam و Diazepam است.
قرصهای خواب باید برای مدت کوتاه (کمتر از دو هفته) مصرف شوند، مثلاً در مواقعی که خواب شما مختل شده و دچار پریشانی هستید. اگر مدت طولانی است که از این داروها استفاده میکنید، بهتر است با مشورت پزشک خود، مصرف آنها را به تدریج کاهش دهید. در برخی موارد، داروهای ضد افسردگی میتوانند مفید باشند.
داروهای بدون نسخه پزشک
چند داروی بدون نسخه وجود دارد که مانند داروهای ضد آلرژی و سرماخوردگی میتوان آنها را بدون نیاز به نسخه پزشک خریداری کرد. این داروها تا حدی موثر هستند، اما احتمالاً روز بعد شما کاملاً خوابآلود خواهید بود. اگر از این داروها استفاده کردید، حتماً به هشدارهای مربوطه توجه کرده و در روز بعد از رانندگی یا کار با وسایل خطرناک خودداری کنید. مشکل دیگری که وجود دارد این است که بدن نسبت به این داروها مقاوم میشود و به تدریج شما باید مقدار بیشتری از آنها مصرف کنید تا به اثر مطلوب برسید. بهترین روش این است که به طور موقت از این داروها استفاده کنید و هرگز آنها را برای مدت طولانی مصرف نکنید.
نوع دیگری از درمان استفاده از داروهای گیاهی است که بیشتر آنها بر پایه گیاه سنبلالطیب ساخته میشوند. اگر این گیاه به مدت دو تا سه هفته شبانه استفاده شود، بهترین نتیجه را خواهد داشت، اما اگر بهطور گهگاهی از آن استفاده شود، نتیجه مطلوب حاصل نمیشود. مانند داروهای ضد آلرژی، باید مراقب عوارض جانبی این داروها نیز باشیم. اگر برای فشار خون دارو مصرف میکنید یا از داروهای آرامبخش یا خوابآور استفاده میکنید، حتماً قبل از مصرف این داروها با پزشک خود مشورت کنید.
درمان بر پايه روان شناسي
یک روش درمانی به نام درمان شناختی-رفتاری مفید بوده است. این نوع درمان به بیمار کمک میکند تا از افکار و نگرانیهای بیمورد که موجب اضطراب میشوند، دوری کند.
چيز هايي كه بايد از آنها اجتناب كرد:
همه میدانند که الکل میتواند به خواب رفتن کمک کند، اما مشکل اینجاست که اغلب پس از مصرف الکل، نیمه شب از خواب بیدار میشویم. اگر به طور منظم برای به خواب رفتن الکل مصرف کنیم، به تدریج به مقدار بیشتری از آن نیاز خواهیم داشت. همچنین، اگر مصرف آن را به یکباره قطع کنیم، ممکن است برای یک یا دو هفته خوابیدن بسیار دشوار شود. علاوه بر این، داروهای کاهش وزن و داروهای مخدر مانند اکستازی، کوکائین، آمفتامین و غیره نیز میتوانند باعث بیخوابی شوند.
کمک به خود:
در اينجا به مواردي اشاره ميكنيم كه براي بسياري افراد مفيد بوده است.
اين كارهارا انجام دهيد:
- اطمینان حاصل کنید که اتاق خواب و رختخواب شما راحت است، نه خیلی سرد و نه خیلی گرم، و همچنین محیط اطراف آرام باشد.
- بررسی کنید که تشک شما به خوبی وزن شما را تحمل میکند و نه آنقدر نرم باشد که بدن شما در آن فرو رود، و نه آنقدر سفت که باعث فشار به شانهها و باسن شما شود. به طور معمول، بهتر است هر ده سال یکبار تشک خود را تعویض کنید تا بهترین عملکرد را داشته باشد.
- در طول روز مقداری فعالیت بدنی مانند شنا یا پیادهروی داشته باشید، اما از افراط در آن خودداری کنید. بهترین زمان برای انجام این فعالیتها ساعات آخر بعد از ظهر یا اوایل عصر است.
- فعالیت بدنی پس از این زمان میتواند باعث اختلال در خواب شود.
- قبل از به رختخواب رفتن زمانی را به آرامش و تمدد اعصاب اختصاص دهید. برخی افراد استفاده از مواد خوشبوکننده (آروماتراپی) را برای آرامش مؤثر مییابند.
- اگر چیزی شما را آزار میدهد و نمیتوانید آن را حل کنید، قبل از رفتن به رختخواب آن را یادداشت کنید و با خود بگویید که فردا به حل این مشکل خواهید پرداخت.
- اگر نمیتوانید بخوابید، از رختخواب بیرون بیایید و کاری انجام دهید که اعصاب شما را آرام کند، مانند مطالعه، تماشای تلویزیون یا گوش دادن به موسیقی آرام. پس از مدتی باید به اندازه کافی خسته شده باشید که دوباره به رختخواب بازگردید.
اين كارها را انجام ندهيد:
- برای مدت طولانی سعی کنید از بیخوابی جلوگیری کنید و یک برنامه زمانبندی مشخص برای خوابیدن و بیدار شدن داشته باشید.
- حتی اگر احساس خستگی میکنید یا نمیکنید، همیشه سعی کنید در ساعت مشخص به رختخواب بروید و در ساعت معین بیدار شوید.
- کافئین مدت زمان زیادی در بدن باقی میماند، بنابراین از اواسط بعد از ظهر از نوشیدنیهای کافئیندار مانند چای و قهوه خودداری کنید. اگر به نوشیدنی گرم نیاز دارید، از شیر یا نوشیدنیهای گیاهی استفاده کنید که کافئین نداشته باشند.
- از مصرف زیاد الکل پرهیز کنید؛ اگرچه الکل ممکن است به خوابیدن شما کمک کند، اما اغلب نیمهشب باعث بیداریتان میشود.
- شبها از خوردن و آشامیدن بیش از حد خودداری کنید و سعی کنید شام خود را در عصر میل کنید تا شب دیر وقت از خوابیدن جلوگیری کنید. اگر شب بدی را گذراندهاید، روز بعد نخوابید، زیرا ممکن است شب بعد نتوانید خوب بخوابید.
- اگر با وجود رعایت این نکات هنوز مشکل خواب دارید، به پزشک مراجعه کنید و در مورد مشکلاتی که مانع خواب شما میشوند با او مشورت کنید. پزشک میتواند تشخیص دهد که آیا بیخوابی شما ناشی از بیماری، دارو یا مشکلات روانی است یا خیر.
- شواهد نشان میدهند که درمانهای رفتاری میتوانند مؤثر باشند، بهویژه اگر بیخوابی شما مزمن شده باشد.
- خوابیدن در زمانهای نادرست، شیفت کاری یا مراقبت شبانه از کودکان میتواند باعث اختلال در خواب شود. اگر گاهی اوقات با چنین شرایطی روبهرو هستید، مقابله با آن سخت نیست، اما افرادی که به طور منظم در شب کار میکنند، مانند پزشکان یا پرستاران، یا مادرانی که شبها از کودکانشان مراقبت میکنند، ممکن است با مشکلات بیشتری مواجه شوند.
- این وضعیت مشابه شرایطی است که در سفرهای هوایی طولانی رخ میدهد، زمانی که ساعت خواب طبیعی شما تغییر میکند و در زمانی که سایرین خواب هستند، شما باید بیدار بمانید. یک روش خوب برای بازگشت به روال طبیعی خواب، بیدار شدن به موقع در صبح است، مهم نیست شب گذشته چقدر دیر خوابیده باشید. برای کمک به این کار میتوانید از ساعت زنگدار استفاده کنید و شب بعد زودتر از ساعت ۱۰ به رختخواب بروید. با این روش، به تدریج به زمان خواب طبیعی خود باز خواهید گشت.
خواب بيش از حد
ممکن است هنگام بیدار شدن از خواب صبح احساس خستگی و خوابآلودگی کنید و اصلیترین دلیل این مشکل میتواند به خواب نامناسب شبانه شما مربوط باشد. حتی پس از یک هفته خواب کافی شبانه، ممکن است هنوز در طول روز احساس خوابآلودگی کنید. این مشکل میتواند ناشی از بیماریهایی مانند دیابت، عفونتهای ویروسی یا اختلال در عملکرد غده تیروئید باشد. همچنین شرایط دیگری نیز وجود دارند که باعث خوابآلودگی بیش از حد افراد میشوند.
خواب آلودگي در روز ( Narcolepsy )
این یک وضعیت غیرعادی است که معمولاً توسط پزشکان به راحتی تشخیص داده نمیشود. دو علامت اصلی برای این بیماری عبارتند از:
- خوابآلودگی شدید در طول روز، حتی در حضور دیگران، که ممکن است منجر به چرت زدن شود.
- از دست دادن کنترل عضلات به طور ناگهانی هنگام عصبانیت، خندیدن یا هیجانزدگی، که به آن “کاتاپلکسی” گفته میشود.
علاوه بر این، ممکن است با شرایط زیر مواجه شوید:
- ناتوانی در صحبت کردن هنگام به خواب رفتن یا بیدار شدن، که به آن “فلج ناشی از خواب” (sleep paralysis) میگویند.
- شنیدن صداهای عجیب یا دیدن تصاویری خیالی.
- انجام کارهای خودکار در خواب که هیچگاه هنگام بیداری به یاد نمیآورید.
- بیدار شدن از خواب نیمهشب با احساس گرگرفتگی.
علت این مشکلات اخیراً شناسایی شده و مربوط به کمبود مادهای به نام اورکسین یا هیپوکرتین است. درمان این بیماری شامل ورزش منظم و داشتن یک برنامه خواب منظم است. بسته به نوع بیماری، مصرف داروهای ضد افسردگی یا داروهایی که سطح هوشیاری را افزایش میدهند، مانند مدافینیل، میتواند مفید باشد.
خواب آشفته و نا منظم
- ممکن است هنگام خواب خروپف کنید یا تنفستان در مدتهای کوتاهی متوقف شود که دلیل آن بسته شدن قسمت فوقانی دستگاه تنفسی است.
- هر بار که تنفس شما متوقف میشود، از خواب بیدار میشوید و عضلات بدن، بهویژه دستها و پاهایتان، ممکن است دچار پرش شوند.
- شما فقط برای مدت کوتاهی بیدار میشوید و دوباره به خواب میروید.
- این وضعیت معمولاً چندین بار در طول شب اتفاق میافتد و به همین دلیل روز بعد احساس خستگی، کوفتگی و خوابآلودگی شدید خواهید داشت.
- همچنین ممکن است پس از بیدار شدن از خواب دچار سردرد یا خشکی دهان شوید.
این مشکل بیشتر در افراد مسن، سیگاریها، افرادی که الکل مصرف میکنند و کسانی که اضافه وزن دارند، مشاهده میشود. خود بیمار ممکن است از این وضعیت آگاه نباشد و بیشتر همسر او متوجه این حالت میشود. برای بهبود وضعیت، باید برخی از عادات روزمره مانند سیگار کشیدن، اضافه وزن، نوشیدن الکل و خوابیدن در موقعیتهای نادرست را تغییر دهید. اگر مشکلات تنفسی شما جدی است، ممکن است نیاز به استفاده از دستگاههای ویژه مانند CPAP داشته باشید. این دستگاهها بهصورت ماسک بر روی بینی نصب میشوند و با اعمال فشار هوا، مجرای تنفسی شما را باز نگه میدارند.
مشکلات ديگر خواب
حدود پنج درصد از بزرگسالان دچار وحشت شبانه میشوند و یک درصد نیز در هنگام خواب راه میروند، اما این دو حالت بیشتر در کودکان مشاهده میشود.
راه رفتن در خواب:
اگر شما در خواب راه میروید، به نظر میآید که همچنان در خواب عمیق هستید. ممکن است از خواب بیدار شوید و کارهایی انجام دهید که میتواند بسیار پیچیده باشد، مانند راه رفتن در خانه، بالا و پایین رفتن از پلهها یا انجام کارهایی که میتواند باعث شرمساری یا حتی خطر برای شما شود. در بیشتر مواقع، هنگام راه رفتن در خواب متوجه این اتفاقات نخواهید شد مگر اینکه کسی شما را بیدار کند.
راه رفتن در خواب ممکن است به دنبال وحشت شبانه رخ دهد. اگر کسی در خواب راه میرود، بدون بیدار کردن او، باید به آرامی او را به سمت رختخواب هدایت کنید. برای جلوگیری از حوادث، ممکن است نیاز باشد اشیای تیز و خطرناک مانند چاقوها را در کمدی قرار دهید و در آن را قفل کنید. همچنین برای حفاظت بیشتر، قفل کردن در و پنجرهها ضروری است.
وحشت شبانه:
خوابهای ترسناک میتوانند به طور مستقل اتفاق بیفتند و باعث بیداری از خواب نشوند. فردی که از دیدن یک خواب ترسناک از خواب میپرد، مانند کسی به نظر میرسد که ناگهان از خواب بیدار شده و هنوز نیمههوشیار است. این افراد اغلب بدون بیدار شدن کامل دوباره به خواب میروند. بهترین کاری که میتوانید برای این افراد انجام دهید، کمک به نشستن آنهاست تا به آرامی دوباره به خواب بروند. وحشت شبانه با خوابهای وحشتناک یا کابوس تفاوت دارد، زیرا فرد پس از بیدار شدن معمولاً چیزی از آن به یاد نمیآورد.
كابوس:
بسیاری از ما تجربه خوابهای ترسناک یا کابوسها را داشتهایم. این کابوسها معمولاً در ساعات صبح، زمانی که خوابهای واضح و قابل یادآوری داریم، اتفاق میافتند. اغلب ناشی از آشفتگیهای ذهنی هستند و معمولاً خود به خود بیخطرند، مگر اینکه به طور مکرر تکرار شوند. این نوع خوابها بیشتر بر اثر ترس از مرگ، حوادث ناگوار، تصادف یا ترس از حمله اتفاق میافتند. مشاوره میتواند در این مواقع مفید باشد.
سندرم پاهاي بي قرار:
- شما احساس میکنید که باید پاها یا برخی از اعضای دیگر بدن خود را حرکت دهید.
- ممکن است در پاهای خود احساس سوزش، خارش یا درد داشته باشید.
- این احساسات اغلب مانع از استراحت شما میشوند.
- این ناراحتیها معمولاً در شب شدت مییابند.
- اغلب این احساسات ناخوشایند با حرکت دادن پاها یا راه رفتن از بین میروند. حرکات کششی نیز میتوانند به تسکین آن کمک کنند.
این بیماری میتواند در طول روز باعث اختلال در کارکرد شما و در شب باعث مشکلات خواب شود. این مشکل معمولاً ارثی است و مبتلایان اغلب تا میانسالی به پزشک مراجعه نمیکنند، هرچند علائم آن ممکن است در دوران کودکی هم مشاهده شود. بیماری به طور معمول به خودی خود بروز میکند، ولی ممکن است ناشی از کمبود ویتامین یا آهن، مشکلات کلیوی یا دیابت باشد. بارداری نیز میتواند عاملی برای بروز این مشکل باشد.
اگر علت بیماری ناشی از مشکل دیگری نباشد، درمان آن بستگی به شدت آن دارد. در موارد خفیف، با انجام اقدامات ساده میتوان علائم را کنترل کرد و کیفیت خواب را بهبود داد. در موارد شدیدتر، درمان پزشکی میتواند مفید باشد. این درمانها ممکن است شامل داروهای بیماری پارکینسون، صرع و مسکنها باشد. اگر درمانهای ساده مؤثر نباشند، مراجعه به متخصص بیماریهای حرکتی و خواب ضروری خواهد بود.
خيال بافي: (Autism)
برخی از افرادی که دچار اوهام هستند و در دنیای غیرواقعی زندگی میکنند، ممکن است متوجه نشوند که شب زمان خواب است و در حالی که همه در خواب هستند، بخواهند بیدار بمانند. این افراد همواره به کمک پزشک متخصص نیاز دارند.
چگونه از ابتلا به بی خوابی پیشگیری کنیم؟
برای پیشگیری از بیخوابی، میتوانید از روشهای مختلفی استفاده کنید که به کنترل علائم آن کمک میکنند. این روشها شامل موارد زیر هستند:
- سعی کنید برنامهی منظمی برای خواب داشتهباشید و آن را در تمام روزهای هفته رعایت کنید، حتی در تعطیلات.
- فعالیت بدنی منظم داشتهباشید.
- داروهای مصرفی خود را بررسی کرده و عوارض آنها را در نظر بگیرید.
- چرت زدنهای خود را محدود کنید و سعی کنید ساعت مشخصی برای خوابیدن داشتهباشید.
- مصرف نوشیدنیهای محرک را کاهش دهید.
- از اضطراب و استرس دوری کنید.
نتیجه گیری
یکی از علائم مهم و در عین حال آزاردهندهای که ممکن است با آن مواجه شوید، بیخوابی است. این مشکل میتواند ناشی از برخی بیماریهای عصبی و روانی یا مشکلات دیگر باشد. در برخی موارد، بیخوابی ممکن است به دلیل مصرف داروها یا سوء مصرف مواد ایجاد شود. همچنین افرادی که در حال ترک مواد مخدر هستند، ممکن است دچار بیخوابی شوند. برای درمان این علامت، شناسایی علت اصلی آن ضروری است.
نظرات کاربران