بدون تردید، به دلیل ماهیت هنر، مفهوم تغییر در طول قرن‌ها تأثیر عمیقی بر معنا و شکل‌گیری آن داشته است. اگر تصور کنیم که عواملی مانند آگاهی، علوم، ساختارها، تاریخ و وقایع در شکل‌گیری رویکردها و شیوه‌های جدید هنری نقشی نداشته‌اند، قطعاً در درک این اصل اساسی دچار اشتباه شده‌ایم.
با مرور تاریخ هنر و بررسی برخی سبک‌ها، می‌توان شگفت‌زده شد از شیوه‌ها و تغییراتی که آثار هنری پشت سر گذاشته‌اند. کوبیسم یکی از این سبک‌های برجسته و نوآورانه است که تأثیر ماندگاری بر هنر قرن بیستم گذاشته است. احتمالاً نام کوبیسم را بارها شنیده‌اید، اما ممکن است ویژگی‌ها و خصوصیات آن همچنان برای شما مبهم باشد. در این مطلب به طور مختصر به معرفی این سبک نقاشی پرداخته‌ایم.
سبک نقاشی کوبیسم چیست؟
سبک کوبیسم یا حجم‌گرایی (Cubism) در سال‌های ۱۹۰۷ تا ۱۹۰۸ در پاریس ظهور کرد و به یکی از تأثیرگذارترین و مهم‌ترین جنبش‌های هنری قرن بیستم تبدیل شد. بسیاری از مشهورترین نقاشی‌های جهان تحت تأثیر این سبک خلق شده‌اند. نکته جالب این است که نام “کوبیسم” کاملاً به اشتباه توسط لویی وکسل، یک منتقد هنری، به این سبک اطلاق شد. وکسل در تحلیل نقاشی‌های منظره‌ی ژرژ براک تصور کرد که مکعب‌ها و سطوح هندسی عناصر اصلی این سبک هستند. به گفته دیوید هاکنی، این نام‌گذاری نادرست است.
پابلو پیکاسو، هنرمند اسپانیایی، و ژرژ براک، هنرمند فرانسوی، بنیان‌گذاران کوبیسم بودند. آن‌ها برای دستیابی به تصاویر انتزاعی از طریق تحریف واقعیت، اجزای یک تصویر را به ساده‌ترین شکل ممکن تقسیم می‌کردند. در این مسیر، آثار متأخر پل سزان، نقاش پست‌امپرسیونیست، و هنر آفریقایی نقش مهمی در شکل‌گیری دیدگاه آن‌ها داشت.
فرم‌پردازی در نقاشی‌های کوبیسم نقشی اساسی دارد. بر این اساس، پرسپکتیو در سطوح مختلف به کار گرفته می‌شود تا فرم‌ها نمایان شوند. نتیجه، تصاویری است که از بازنمایی‌های واقع‌گرایانه مرسوم فاصله گرفته و به شیوه‌ای کاملاً نوآورانه، واقعیت را به شکلی متفاوت بازآفرینی می‌کنند.
با وجود نوآوری‌های مدرن براک و پیکاسو، بسیاری از آثار اولیه آن‌ها در سبک کوبیسم همچنان حالتی واقع‌گرایانه دارند و از انتزاع کامل دوره‌های بعدی فاصله گرفته‌اند. این ویژگی به‌وضوح در نقاشی «کارخانه آجر در تورتوسا» (Brick Factory at Tortosa) اثر پیکاسو قابل مشاهده است. اگرچه پیکاسو در این اثر تلاش کرده با استفاده از اشکال هندسی، روح کوبیسم را به نمایش بگذارد، اما تصویر کارخانه همچنان به‌راحتی قابل تشخیص باقی مانده است.
در مقابل، هنرمندانی نظیر فرانتیشک کوپکا، روبر دولونه، فرانسیس پیکابیا و مارسل دوشان به انتزاع بیشتری در آثار خود گرایش داشتند. به همین دلیل، کوبیسم را نمی‌توان جنبشی کاملاً یکپارچه دانست. این سبک معمولاً به دو دوره تقسیم می‌شود: کوبیسم تحلیلی (۱۹۰۸ تا ۱۹۱۲) و کوبیسم ترکیبی (۱۹۱۲ تا ۱۹۱۴).
در هر دو دوره، این دیدگاه مطرح بود که اشیا در نگاه ما ایستا و ثابت نیستند، چراکه هر پدیده از زوایای مختلفی دیده می‌شود. این اصل، به‌عنوان یکی از مفاهیم بنیادین در خلق آثار کوبیستی، چه در دوره تحلیلی و چه در دوره ترکیبی، نقشی کلیدی داشت و تأثیر آن برای سال‌ها در هنر باقی ماند. افزون بر این، هر دوره ویژگی‌های منحصربه‌فردی داشت که مبنای شکل‌گیری آثار هنری آن زمان قرار گرفت.
در طبقه‌بندی دوره‌های کوبیسم، کوبیسم تحلیلی به‌عنوان نخستین مرحله خلاقیت در این سبک شناخته می‌شود که به رویکرد تحلیلی نقاشان پیشگام آن اشاره دارد. در این دوره، فرم‌های تکه‌تکه و سطوح متقاطع پرسپکتیوی به نقاشان امکان می‌داد تا یک تصویر را از دیدگاه‌های مختلف مورد بررسی قرار دهند و سپس این زوایای متضاد را با یکدیگر ترکیب کنند. آثار این دوره عمدتاً شامل نقاشی‌های طبیعت بی‌جان و مناظر بودند و از پالت رنگی خاموش و سردی بهره می‌بردند.
با گذر زمان، این سبک به سمت انتزاع و پیچیدگی بیشتری پیش رفت و سرانجام کوبیسم ترکیبی از دل این تحولات ظهور کرد. جالب توجه است که این زیرشاخه از کوبیسم به‌مرور مورد استقبال بیشتری قرار گرفت و محبوبیت یافت. برخلاف آثار دوره تحلیلی، نقاشی‌های کوبیسم ترکیبی بر پایه اشکال آبستره ساده‌تر و استفاده از رنگ‌های روشن و پرجنب‌وجوش شکل گرفتند. یکی از ویژگی‌های برجسته این دوره، ترکیب مواد متنوعی مانند روزنامه و مقوا در آثار بود که جلوه‌ای کلاژمانند به نقاشی‌ها می‌بخشید و به‌عنوان وجه تمایز اصلی این سبک شناخته می‌شود.
سبک نقاشی کوبیسم متعلق به کدام نقاش است؟
همیشه ارتباطی میان نقاشی‌های پابلو پیکاسو و کوبیسم وجود داشته است، چراکه او به همراه ژرژ براک این سبک را بنیان‌گذاری کرد. اما آیا پیکاسو تنها هنرمند شناخته‌شده در دنیای کوبیسم است؟ قطعا نه. هنرمندانی چون خوان گریس، ژان متزینگر، آلبر گلز، روبر دولونه، فرانسیس پیکابیا، فرانن لژه، فرانتیشک کوپکا و مارسل دوشان با خلق آثار خلاقانه و برجسته به این سبک ابعاد جدیدی بخشیدند. آثار بی‌نظیر این هنرمندان به وضوح ریشه در ارزش‌های کوبیسم دارند و نه تنها موجب گسترش محبوبیت آن شدند، بلکه تحولاتی اساسی در دنیای هنر مدرن ایجاد کردند.
آموزش نقاشی کوبیسم
برای کشیدن یک نقاشی به سبک کوبیسم، باید بدانیم که صرفاً استفاده از اشکال هندسی به تنهایی باعث خلق یک اثر کوبیستی نمی‌شود. اگرچه به نظر می‌رسد استفاده از اشکال هندسی ساده باشد، اما برای نمایاندن آن‌ها به شیوه‌ی کوبیسم، ضروری است که چند اصل اساسی را بیاموزیم.
گام نخست، فراتر از مطالعه کتاب‌های طراحی، درک عمیق از حقیقت‌ها و رویدادهای پنهان در جهان درون و اطراف ماست تا بتوانیم موضوع مورد نظر خود را پیدا کنیم. در مرحله دوم، باید یک طرح واقعی و واقع‌گرایانه از سوژه خود تهیه کنیم. سپس، در مرحله سوم، با تحلیل طرح واقعی، اشکال را به اجزای مختلف تقسیم کرده و آن‌ها را در جهات گوناگون و بدون سایه‌روشن (به صورت دو بعدی) کنار هم قرار می‌دهیم تا به شکلی انتزاعی، بخش‌هایی از پیچیدگی‌ها و احساسات انسانی را تصویرگری کنیم.
برای تکمیل کار خود پس از این مراحل، به تکنیک‌هایی نیاز خواهید داشت. قبل از رنگ‌آمیزی، بهترین روش این است که خطوط اطراف هر شکل را مشخص کنید، اما نه به‌طور واضح و قطعی! در نهایت، پالت رنگی مناسب با موضوع خود را انتخاب کرده و رنگ‌آمیزی را به‌طور دوبعدی انجام دهید.
اگر در ساخت اشکال هندسی با مشکل مواجه شدید، می‌توانید از روش‌های دیگری بهره بگیرید. به‌عنوان مثال، می‌توانید طرح اصلی یا حتی تصاویری از آثار دیگر هنرمندان را چاپ کرده و با استفاده از تکنیک کلاژ، آن‌ها را کنار هم قرار دهید تا تصویری جدید ایجاد کنید. در روش دیگر، با استفاده از شابلون یا خط‌کش، به‌طور آزادانه و بدون نگرانی از نتیجه، با اجزای تصویر بازی کنید و فرم خطوط را تغییر دهید تا اشکال به‌طور کامل از حالت اولیه خود خارج شوند.
نظرات کاربران