اگرچه اکنون مشخص شده است که انسانها در تمام طول زندگی خود به تولید سلولهای جدید مغزی ادامه میدهند، اما هنوز در اینباره که آیا این روند شامل نواحی خاصی از مغز بهویژه نواحی مرتبط با حافظه نیز میشود یا نه، اختلاف نظرهایی وجود دارد. مطالعات پیشین، شواهدی در تأیید و رد وجود نوروژنز (تولید نورون جدید) در هیپوکامپ پس از دوران کودکی ارائه دادهاند. اما مطالعهای جدید اکنون یکی از روشنترین شواهد را ارائه کرده است مبنی بر اینکه این ناحیه حیاتی در شکلگیری حافظه، همچنان تا بزرگسالی به تولید نورونهای تازه ادامه میدهد.
این مطالعه حاصل کار پژوهشگرانی از مؤسسه کارولینسکا و دانشگاه صنعتی چالمرز در سوئد است و بهطور خاص بر بخش «دنتیت گیروس» در هیپوکامپ تمرکز دارد؛ بخشی از مغز که به عنوان مرکز کلیدی کنترل احساسات، یادگیری و ذخیره خاطرات اپیزودیک شناخته میشود. یونس فریسن، زیستشناس مولکولی، میگوید: «این یافته، بخش مهمی از پازل درک چگونگی عملکرد و تغییرات مغز انسان در طول زندگی را در اختیار ما قرار میدهد.»
تأیید این موضوع که انسانها مانند برخی دیگر از جانوران میتوانند در تمام طول عمر خود در ناحیه هیپوکامپ نورونهای جدیدی بسازند، میتواند مسیر بسیاری از پژوهشهای علمی دیگر را روشن کند؛ از چگونگی یادگیری مهارتهای جدید در بزرگسالی گرفته تا آنچه در روند زوال مغز در پیری رخ میدهد.
پژوهشگران در این مطالعه از تحلیل RNA برای شناسایی عملکرد سلولهای مغزی در نمونههایی استفاده کردند که از افراد تا سن ۷۸ سالگی جمعآوری شده بود. آنها دریافتند که برخی نورونها بهگونهای طراحی شدهاند که بهعنوان سلولهای پیشساز عصبی (NPCs) عمل کنند؛ سلولهایی که قادر به تولید سلولهای عصبی جدید هستند. همچنین، شباهتهایی میان سلولهای پیشساز عصبی در انسان و نمونههای مشابه در موشها، خوکها و میمونها نیز شناسایی شد.
از طریق بهکارگیری فرآیند یادگیری ماشینی، پژوهشگران توانستند سلولهای مغزی را بر اساس مراحل رشدشان دستهبندی کنند؛ از مرحله ابتدایی سلولهای بنیادی با ویژگیهای «صفحه سفید» گرفته تا نورونهای نابالغی که در حال تقسیم شدن هستند. نتایج این مطالعه به پرسشهایی پاسخ میدهد که در مطالعات پیشین (از جمله یکی از تحقیقات قبلی همین گروه) مطرح شده بود؛ تحقیقاتی که وجود نورونهای جدید در مغز انسان را تأیید کرده بودند، اما نمیتوانستند با قطعیت مشخص کنند که این نورونها چگونه بهوجود آمدهاند.
فریسن میگوید: «ما اکنون توانستهایم سلولهای مبدأ این فرآیند را شناسایی کنیم؛ و این تأیید میکند که تشکیل نورونهای جدید در هیپوکامپ مغز بزرگسالان بهطور مداوم ادامه دارد.»
با بررسی نمونههایی از افراد در سنین مختلف، پژوهشگران توانستند تأیید کنند که نوروژنز یا تولید نورونهای جدید در هیپوکامپ در تمام دوران بزرگسالی ادامه دارد؛ البته بهطور کلی با سرعتی کمتر، هرچه سن افراد بالاتر میرود.
همچنین نکته مهم دیگری که باید به آن اشاره کرد این است که تحلیلهای انجامشده، تفاوت در نرخ تولید نورونهای جدید در میان افراد مختلف را نشان داد. این موضوع میتواند به تفاوتهایی در انعطافپذیری مغز (پلاستیسیته) اشاره داشته باشد؛ عاملی که ممکن است بر یادگیری، ویژگیهای شخصیتی و حتی خطر ابتلا به برخی بیماریها تأثیر بگذارد؛ هرچند این موضوع نیازمند بررسیهای بیشتر در مطالعات آینده است.
یکی از فرضیهها این است که برخی بیماریهای مغزی ممکن است تحتتأثیر سرعت تولید نورونهای جدید قرار بگیرند؛ بهویژه که برخی از افرادی که نمونههای مغزیشان در این پژوهش بررسی شد، سابقه ابتلا به بیماریهای روانپزشکی یا عصبی داشتند. با این حال، این موضوع بهطور مستقیم در این مطالعه بررسی نشده و نیاز به تحقیقات پیگیریکننده دارد.
فریسن در پایان میگوید: «پژوهش ما ممکن است پیامدهای مهمی برای توسعه درمانهای باززایشی داشته باشد؛ درمانهایی که با تحریک نوروژنز بتوانند در برابر اختلالات عصبیتخریبی و روانپزشکی مؤثر واقع شوند.»
منبع خبر : sciencealert.com
نظرات کاربران