صادرات ایران به قاره آفریقا در نیمه نخست سال جاری تقویمی ایران، جهشی چشمگیر را تجربه کرده و بر اساس آمارهای رسمی، رقم صادرات ثبتشده در فاصله ۲۳ اوت تا ۲۲ سپتامبر به ۶۷۵ میلیون دلار رسیده است؛ رقمی که نشاندهنده دو برابر شدن حجم مبادلات نسبت به مدت مشابه سال گذشته و معادل حدود ۸۰ درصد از کل صادرات ایران به آفریقا در سال قبل است. روند افزایشی مذکور میتواند نویدبخش ثبت رکوردی تازه در پایان سال جاری باشد؛ رکوردی که بنا بر برآورد کارشناسان، احتمالاً در یک دهه گذشته بیسابقه بوده است.
مقامات ایرانی معتقدند رشد قابل توجه صادرات به آفریقا بازتابی از افزایش تقاضا در بازاری با جمعیتی بالغ بر ۱.۴ میلیارد نفر است؛ بازاری متنوع، بزرگ و رو به رشد که در سالهای اخیر توجه بسیاری از اقتصادهای نوظهور و اعضای ائتلافهای چندجانبه اقتصادی از جمله بریکس و بریکسپلاس را به خود جلب کرده است. ایران نیز در چارچوب سیاستهای گسترش حضور در بازارهای جهانی، تقویت روابط اقتصادی با کشورهای آفریقایی را در اولویت قرار داده و دستاوردهای اخیر میتواند نشانهای از موفقیت این رویکرد باشد.
تمرکز دولت بر رفع موانع لجستیکی و توسعه همکاریهای راهبردی
طبق اعلام مسئولان ستاد آفریقای دولت، هماکنون هشت کمیته تخصصی در حوزههای مختلف از جمله کشتیرانی، حملونقل هوایی، ایجاد خطوط اعتباری، زیرساختهای بانکی، بازاریابی مشترک و همکاریهای کشاورزی در حال فعالیت هستند. هدف اصلی این کمیتهها، رفع موانع ساختاری و تسهیل فرآیندهای تجاری میان ایران و کشورهای آفریقایی است. به گفته کارشناسان، یکی از مهمترین چالشهای تجارت با آفریقا، دشواریهای حملونقل دریایی و هوایی و نبود زیرساختهای مالی پایدار برای انجام مبادلات است؛ چالشهایی که دولت ایران تلاش دارد با برنامهریزی عملیاتی و توافقهای دوجانبه آنها را کاهش دهد.
در همین راستا، برنامهریزی برای برگزاری «اجلاس آفریقا» در سال آینده ایران (آغاز از ۲۱ مارس ۲۰۲۶) نیز در جریان است. این اجلاس که قرار است با حضور نمایندگان بلندپایه اقتصادی و سیاسی چندین کشور آفریقایی برگزار شود، میتواند بستری برای امضای تفاهمنامههای جدید، معرفی ظرفیتهای صنعتی و معدنی ایران، و توسعه مسیرهای مستقیم تجاری میان دو طرف ایجاد کند.
رشد تجارت ایران و آفریقا در چارچوب تحولات بریکس
افزایش صادرات ایران به آفریقا را میتوان در چارچوب روندهای وسیعتر در میان اقتصادهای عضو بریکس و بریکسپلاس تحلیل کرد. طی سالهای اخیر، بسیاری از کشورهای عضو این ائتلاف از طریق ارتقای کیفیت محصولات، توسعه زیرساختهای تولیدی، و اجرای استراتژیهای بازاریابی بلندمدت توانستهاند سهم خود را در بازارهای جهانی به طور قابل توجهی افزایش دهند. ایران نیز به عنوان عضو جدید این گروه، تلاش دارد از تجارب موفق سایر اعضا بهرهمند شده و مسیر توسعه صادرات غیرنفتی را با سرعت بیشتری طی کند.
نمونهای روشن از این روند، موفقیت ویتنام در صنعت قهوه است. طبق گزارش منتشرشده از سوی خبرگزاری ویتنام، این کشور توانسته در سال جاری درآمد صادرات قهوه خود را از مرز ۸ میلیارد دلار عبور دهد؛ هدفی که قرار بود پنج سال بعد محقق شود. این دستاورد نتیجه مجموعهای از اقدامات از جمله بهبود کیفیت محصولات، توسعه صنایع فرآوری عمیق و پایدارسازی زنجیره تولید است. کارشناسان معتقدند چنین تجربههایی میتواند برای اقتصادهایی مانند ایران که به دنبال افزایش ارزش افزوده صادرات خود هستند، درسآموز باشد.
رکوردشکنی صادرات کشاورزی برزیل، الگویی برای تنوعبخشی صادرات
در سوی دیگر جهان، برزیل نیز مسیری مشابه را طی میکند. طبق گزارش برازیل ۲۴۷، صادرات کشاورزی و محصولات غذایی این کشور در ماه اکتبر به رکورد ۱۵.۴۹ میلیارد دلار رسیده که نسبت به سال گذشته ۸.۵ درصد افزایش یافته است. رشد تولید و صادرات گوشت گاو و شکر و نیز بالا رفتن قیمت محصولات کلیدی مانند قهوه از مهمترین عوامل این جهش بوده است. چین همچنان بزرگترین بازار صادراتی برزیل با سهم ۳۲ درصدی باقی مانده و پس از آن کشورهایی همچون مصر، هند و ایران در رتبههای بعدی قرار دارند.
طی ده ماه نخست سال ۲۰۲۵، مجموع صادرات این بخش از اقتصاد برزیل به ۱۴۱.۹۷ میلیارد دلار رسیده که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱.۴ درصد افزایش نشان میدهد. کارشناسان اقتصادی بر این باورند که الگوی موفق برزیل در تنوعبخشی به صادرات کشاورزی و بازاریابی جهانی، میتواند مسیر توسعه صادرات غیرنفتی ایران را نیز هموارتر کند؛ بهویژه با توجه به ظرفیتهای گسترده ایران در حوزههای کشاورزی، صنایع غذایی، دارویی، معدنی و پتروشیمی.
آینده تجارت ایران و آفریقا، فرصتهای نوین و چالشهای پیشرو
روند روبهرشد صادرات ایران به آفریقا نشاندهنده ظرفیتهای عظیمی است که میتواند برای صنایع داخلی فرصتساز باشد. کارشناسان اعتقاد دارند که صنایع ایرانی در حوزههایی چون محصولات پتروشیمی، مصالح ساختمانی، دارو، تجهیزات پزشکی، خودرو، لوازم خانگی و ماشینآلات کشاورزی میتوانند جایگاه قابل توجهی در بازار آفریقا به دست آورند؛ بازاری که بسیاری از کشورهای جهان رقابت شدیدی برای حضور در آن دارند.
با این حال، چالشهایی همچنان پابرجاست. از جمله این چالشها میتوان به ضعف مراکز توزیع کالا در آفریقا، نبود خطوط منظم کشتیرانی، پیچیدگی نظام تعرفهای برخی کشورها، و کمبود اطلاعات دقیق از نیازهای هر بازار اشاره کرد. تحلیلگران پیشنهاد میکنند ایران برای تثبیت جایگاه تجاری خود در آفریقا باید به سمت ایجاد دفاتر تجاری مشترک، تقویت نمایشگاههای دائمی، سرمایهگذاری مستقیم در زیرساختها و تقویت همکاریهای بانکی حرکت کند.
با وجود این چالشها، افزایش دوبرابری صادرات ایران در نیمه نخست سال، پیامی روشن دارد: بازار آفریقا یک فرصت استراتژیک و بلندمدت برای اقتصاد ایران محسوب میشود. ارزیابیها نشان میدهد که با ادامه روند فعلی، امکان عبور صادرات ایران از مرز یک میلیارد دلار در پایان سال وجود دارد؛ اقدامی که میتواند آغازی برای فصل تازهای از همکاریهای اقتصادی میان ایران و قاره آفریقا باشد.
منبع خبر : tvbrics.com
نظرات کاربران