اسکولیوز به معنای انحنای غیرطبیعی ستون فقرات است که ممکن است در هر قسمتی از ستون فقرات رخ دهد، اما بیشترین شیوع در بالای ستون فقرات و ناحیه کمر دیده می‌شود. این شرایط بیشتر در کودکی و سال‌های اولیه نوجوانی که فرد در دورهٔ رشد سریع قرار دارد مشاهده می‌شود.
بیماری اسکولیوز یا کجی ستون فقرات بیشتر در کودکی و در سال‌های اولیه نوجوانی مشاهده می‌شود، زیرا در این دوران فرد در دورهٔ رشد سریع قرار دارد. در این متن، به علل و روش‌های درمان این بیماری پرداخته خواهد شد.
علت و درمان بیماری اسکولیوز
اسکولیوز به عنوان نوعی از انحنای غیرطبیعی ستوان فقرات شناخته می‌شود و می‌تواند در هر قسمتی از ستوان فقرات رخ دهد. با این حال، بیشترین شیوع آن در بالای ستوان فقرات و ناحیه کمر مشاهده می‌شود. گزارش شده است که این عارضه اکثرا در دوران کودکی و سال‌های ابتدایی نوجوانی که فرد در دورهٔ رشد سریع قرار دارد، دیده می‌شود. در اینجا به علل و روش‌های درمان این حالت پرداخته خواهد شد.
اسکولیوز در خانم‌ها شایع‌تر از مردان است. بیشتر افراد مبتلا به این بیماری علائم قابل توجهی ندارند، اما برخی از آن‌ها به دلیل انحنای ستون فقرات به سمت یکی از طرفین، شانه و باسنی خارج از فرم طبیعی دارند. در بیشتر موارد، اسکولیوز به درمان نیاز ندارد؛ زیرا انحنای به وجود آمده پیشرفت چندانی ندارد.
با این حال، با توجه به شدت انحنا و سن بیمار، پزشک متخصص درد ممکن است روش‌های درمانی مانند استفاده از بریس یا شرکت در جلسات فیزیوتراپی را توصیه کند. تعداد کمی از افراد مبتلا به اسکولیوز نیاز به جراحی دارند. عوارض احتمالی این بیماری شامل درد مزمن، مشکلات تنفسی و کاهش توانایی برای انجام تمرینات ورزشی و … می‌باشند.
علت بروز اسکولیوز
تغییر شکل ستون فقرات در افراد بالغ، یکی از موضوعات مهم در بحث سلامتی جوامع جهانی است. اسکولیوز، یکی از انواع این تغییرات شکلی است که در آن ستون فقرات فرد بالغ تحت تأثیر قرار گرفته و شکل غیرطبیعی پیدا می‌کند. به همین دلیل، به آن اسکولیوز بالغین یا دژنراتیو نیز گفته می‌شود.
در بیماری اسکولیوز، ستون فقرات فرد دارای شکل انحنایی به صورت s یا c شکل می‌باشد. این بیماری می‌تواند در هر سنی اتفاق بیفتد، اما بیشتر در سنین ۱۰-۱۲ سالگی و در دوران نوجوانی مشاهده می‌شود. هرچند که اسکولیوز در نوزادان نادر است، اما می‌تواند قبل از سه سالگی افراد را متاثر کند.
در بیشتر موارد، علت انحنای ستون فقرات در اسکولیوز شناخته شده نیست. گاهی اوقات این بیماری با مشکلات دیگری مانند فلج مغزی و دیستروفی عضلانی همراه است. علل احتمالی این نوع تغییر شکل ستون فقرات شامل اسکولیوز تشخیص داده نشده در کودکی، پوکی استخوان، تخریب دیسک، شکستگی‌های فشاری در ستون فقرات و یا ترکیبی از آن‌ها می‌باشد.
انواع اسکولیوز
با توجه به علل احتمالی اسکولیوز این عارضه به سه گروه عمده تقسیم بندی می شود از جمله:
- اسکولیوز تخریبی اولیه
- اسکولیوز ایدیوپاتیک پیشرونده بالغین
- اسکولیوزیس تخریبی اولیه
اسکولیوزیس به عنوان انحنای ستون فقرات در صفحه کرونال یا کمپاننت چرخشی تعریف می‌شود. اگرچه انحراف جانبی ستون فقرات به عنوان یک نوع ناهنجاری اسکولیوز شناخته می‌شود، اما در واقع، این ناهنجاری به عنوان یک بدشکلی سه بعدی ستون فقرات توصیف می‌شود و عامل اصلی آن تغییرات هندسی و مورفولوژیک تنه و قفسه سینه می‌باشد.
اگرچه هنوز علت دقیق این بیماری ناشناخته است ولی این طور به نظر می رسد که عوامل ارثی می تواند در ایجاد این بیماری نقش داشته باشد زیرا برخی مواقع این ناهنجاری در خانواده ها بیشتر دیده می شود. از علل کمتر شایع اسکولیوز عبارتند از:
- بعضی شرایط عصبی عضلانی نظیر فلج مغزی یا دیستروفی عضلانی
- سابقه جراحی دیواره قفسه سینه در کودکی
- اختلالات نخاعی
- نقص مادرزادی
- آسیب یا عفونت ستون فقرات
علائم بروز اسکولیوز
از علائم بروز اسکولیوز عبارت است از:
- شانه های ناهموار
- برجستگی های یک طرفه تیغه شانه نسبت به بخش دیگر
- یک لگن بالاتر از بخش دیگر
- برجستگی یک سمت کمر موقع خم شدن
- رو به جلو بودن یک سمت قفسه سینه
- متفاوت بودن طول پاها
- فرم کمر ناهموار
برخی از این مواد ممکن است منجر به کمر درد شوند. ولی معمولا وضعیت دردناکی نبوده و این نشانه اکثرا در افراد مسن دیده می شود. در مورد علائم شکایت کننده بیمار می توان به وجود درد، لگنش، پیشرفت انحنا و بروز ناهنجاری های نورولوژیک اشاره نمود.
فاکتورهای خطر ساز در بروز اسکولیوز
از فاکتورهای احتمالی خطرساز اسکولیوز می توان به موارد زیر اشاره کرد:
سن: علائم آن در نوجوانی آغاز می شود.
جنسیت: هرچند دختران و پسران تقریبا با سرعت مساوی به اسکولیوز خفیف مبتلا می شوند ولی دختران بیشتر در معرض خطر بدتر شدن انحنای ستون فقرات قرار دارند که به درمان نیاز است.
سابقه خانوادگی: انحنای ستون فقرات احتمال بروز در خانواده را دارد ولی بیشتر کودکان مبتلا به اسکولیوز سابقه خانوادگی ندارند.
افراد مبتلا به اسکولیوز، در بیشتر موارد دارای عوارض خفیفی هستند که عبارتند از:
- مشکلات تنفسی: در اسکولیوز شدید، قفسه سینه به ریه‌ها فشار وارد کرده و تنفس دشوارتر می‌شود.
- مشکلات مربوط به کمر: افرادی که در کودکی به انحنای ستون فقرات دچار می‌شوند، احتمالاً در بزرگسالی کمردرد مزمن را تجربه می‌کنند، به ویژه اگر انحنای غیرطبیعی ستون فقرات بیشتر شده و درمان نشود.
- تغییرات ظاهری: با پیشرفت اسکولیوز، تغییرات بسیاری در بدن روی می‌دهد که شامل ناهمواری باسن، شانه‌ها، جابجایی کمر، دنده‌های بیرون‌زده و غیره می‌شود. در اغلب موارد، فرد مبتلا به اسکولیوز بعد از گذشت مدتی متوجه تغییرات ظاهری در خود می‌شود.
برای تشخیص اسکولیوز، در ابتدا، پزشک معاینات فیزیکی را انجام می‌دهد و سپس با استفاده از ابزار اسکولیومتر، درجه انحنای ستون فقرات اندازه‌گیری می‌شود. اگر زاویه اندازه‌گیری شده بیشتر از ده درجه باشد، نشانگر اسکولیوز است. اسکن‌های تصویربرداری مانند اشعه ایکس، سی تی اسکن و ام آر آی نیز به پزشک کمک می‌کنند تا شکل، جهت، محل و زاویه منحنی را تحت ارزیابی قرار دهند.
سن، علائم نورولوژیک همراه یا تغییرات وابسته به خط انحنا، در انتخاب نوع درمان اسکولیوز مؤثر هستند. شناسایی و پیشگیری از این عارضه اهمیت بسیاری دارد به هدف کاهش هزینه‌های درمانی و عوارض متعدد ناشی از آن، سبب شده تا بیشتر کشورها برنامه‌های غربالگری منظمی را در دستور کار خود قرار دهند و با معاینات و بررسی‌های دوره‌ای، افراد در معرض ریسک را شناسایی و تحت نظر قرار دهند.
همچنین، با استفاده از روش‌های مختلف پیشگیرانه و اصلاحی مانند آموزش، اصلاح محیط زندگی، کار و تحصیل، تمرینات جسمانی و ورزش، می‌توان شیوع و شدت این ناهنجاری را کاهش داد. برای درمان اسکولیوز، روش‌های مختلفی وجود دارد که با توجه به شدت انحنا متفاوت هستند. کودکان با انحنای خفیف ستون فقرات به درمان خاصی نیاز ندارند، اما باید معاینات منظم پزشکی صورت گیرد تا بررسی شود که وضعیت آن‌ها بهبود می‌یابد یا خیر. در صورتی که انحنای ستون فقرات متوسط یا شدید باشد، به بریس یا جراحی نیاز است.
عوامل زیر از سوی پزشک برای انتخاب بهترین روش درمانی مدنظر قرار می گیرد:
- رشد و بلوغ فرد: اگر رشد استخوان ها متوقف شده خطر بدتر شدن منحنی ایجاد شده خیلی کمتر است. در حالی که کودکان همچنان در حال رشد باشند در این شرایط بریس می تواند بیشتری تاثیرگذاری در استخوان های درحال رشد را ایجاد نماید.
- جنسیت: خطر پیشرفت بیماری اسکولیوز در جنس مونث بیشتر از مذکر می باشد.
- شدت انحنا: انحنای زیاد ستون فقرات به تدریج بدتر می شوند.
- بریس: اگر استخوان بیمار همچنان در حال رشد بوده و شدت بیماری متوسط باشد استفاده از بریس تجویز می شود. قابل ذکر است بریس به دمران بیماری کمک نمی کند ولی مانع از پیشرفت اسکولیوز می شود. توصیه شده بین ۱۳-۱۶ ساعت در طول روز بریس استفاده شود. هر اندازه بریس بیشتر به کار گرفته شود سبب اثربخشی بیشتر آن می شود. باید بدانید رشد استخوان در خانم ها در ۱۴ سالگی و در مردها در ۱۶ سالگی متوقف می شود. با این وجود ممکن است در برخی افراد متغیر باشد.
- جراحی: در اسکولیوز شدید معمولا در طول زمان بدتر می شود در این شرایط پزشک ممکن است جراحی برای صاف کردن انحنا و جلوگیری از نافرم شدن ستون فقرات را توصیه نماید.
فیزیوتراپی و اسکولیوز
برای درمان بیماری اسکولیوز یا کجی ستون فقرات می توان از روش های فیزیوتراپی کمک گرفت. در مواردی این روش موثر واقع می شود از جمله:
- پیشگیری یا کاهش پیشرفت اسکولیوز
- درمان سندرم درد ستون فقرات
- تجویز تمرینات کششی در عضلات کوتاه شده
- تمرینات تقویتی در عضلات ضعیف شده
- پیشگیری، معالجه و اصلاح پوسچر اشتباه و مشکلات تنفسی
- تجویز بریس های مناسب در صورت لزوم
- بازگرداندن زیبایی ستون فقرات توسط اصلاح پوسچرهای اشتباه
- اجرای درمان های دستی و ماساژ
- سرما و گرما درمانی
- لیزر درمانی
- الکتروتراپی
نظرات کاربران