این روزها تعمیر دستگاه‌های مختلف به چالشی تبدیل شده است، اما قوانین و فناوری در حال تغییر برای محافظت از منافع مصرف‌کنندگان هستند. حدود چهار سال است که سوررا، خدمات Girls Fix It را در نزدیکی فیلادلفیا، پنسیلوانیا آغاز کرده است. طی این دوره، او و تیمش به درک بهتری از دستگاه‌های الکترونیکی رسیده‌اند، اما به گفته سوررا، تعمیر این دستگاه‌ها روز به روز دشوارتر می‌شود.
مشکل تنها در دسترسی به قطعات اصلی دستگاه نیست؛ بلکه این قطعات به طور معمول بسته به واردات اختصاصی از چین تأمین می‌شوند. به عنوان مثال، وقتی گروه وارد می‌خواهد یکی از گوشی‌های مشتریان را تعمیر کند، دستگاه معمولاً پیغام‌های خطا نشان می‌دهد. این پیغام‌ها ناشی از برنامه‌نویسی سخت تولیدکنندگان است که به این ترتیب سعی دارند از مراجعه کاربران به تعمیرکاران دیگر جلوگیری کنند.
یکی از روش‌های اخیر برای ایجاد مشکل در تعمیر دستگاه‌ها، “جفت‌شدن قطعات” است که شماره‌سریال‌های منحصربه‌فردی را به قطعات دستگاه اختصاص می‌دهد و این امر باعث می‌شود تعمیر آنها دشوارتر شود. با اجرای قوانین جدید در ایالات متحده و اروپا برای حق تعمیر دستگاه‌های مصرف‌کنندگان، پرسشی پیش می‌آید که آیا ماهیت صنعت فناوری تغییر خواهد کرد؟ حق تعمیر باعث افزایش دوام محصول می‌شود و در نتیجه آثار محیطی را کاهش می‌دهد؛ اما سؤال دیگری وجود دارد که آیا حق تعمیر می‌تواند کیفیت محصولاتی که می‌خریم را افزایش دهد، یا اینکه صرفاً یک راه برای افزایش قیمت توسط تولیدکننده و به همراه آن فروش بسته‌های تعمیری گرانقیمت و قطعات کمیاب به مصرف‌کنندگان باشد؟
کسب‌وکار افرادی مانند سوررا، حداقل ۵۰ درصد هزینه را نسبت به یک تعمیرکار رسمی مانند جنیوس بار اپل کمتر دارد، اما بسیاری از مشتریان به او مراجعه نمی‌کنند به دلیل نگرانی از پیغام‌های خطا یا محدودیت‌های عملکرد پس از تعمیر غیررسمی.
مشکلات مرتبط با ضایعات الکترونیکی به دلیل جایگزینی مداوم دستگاه‌های قدیمی توسط مصرف‌کنندگان با دستگاه‌های جدید، به یک چالش روزافزون در سطح جهان تبدیل شده است.
هزینه بالا و دسترسی دشوار به خدمات تعمیر رسمی تولیدکننده به معنایی است که مصرف‌کنندگان به راحتی دستگاه خود را دور می‌اندازند و به جای آن دستگاه جدیدی می‌خرند. به گفته رنه رپاسی، عضو پارلمان اروپا و برترین داعیه‌کننده حق تعمیر برای مصرف‌کنندگان اروپایی، در دورانی زندگی می‌کنیم که الگوی رشد ما بر پایه دور انداختن چیزها است و هر دو سال یک بار محصول جدیدی می‌خریم و صنعت تولید نیز بر پایه این الگو عمل می‌کند.
به گزارش سازمان محیط زیست اروپا، بسیاری از کالاهای الکترونیکی موجود در خانه‌هایمان از تلویزیون تا جاروبرقی بطور میانگین ۲ تا ۳ سال زودتر از عمر مفید خود کار می‌کنند. این مسئله نشان‌دهنده افزایش کندی است. یکی از دلایل کندی در عمر محصولات این است که مصرف‌کننده به خرید محصولات جدید ترغیب می‌شود و بنابراین محصولات قدیمی می‌شوند. همچنین، به‌روزرسانی‌های نرم‌افزاری با سخت‌افزار قدیمی سازگار نیستند. علاوه بر این، برخی تولیدکنندگان از انتشار به‌روزرسانی‌های امنیتی برای دستگاه‌های قدیمی‌تر خود خودداری می‌کنند.
تأثیر این موارد بر محیط زیست قابل توجه است. از یک سو، این باعث تولید زباله‌های الکترونیکی می‌شود (نزدیک به ۵۳ میلیون تن در سال ۲۰۲۰) و از سوی دیگر برای تولید دستگاه‌های جدید نیاز به استخراج فلزات کمیاب زمین است. در اروپا، قانون باید برای عمر کوتاه محصولات الکترونیکی و خانگی سرزنش شود. عمر کوتاه به مدتی گفته می‌شود که می‌توان یک محصول را در فروشگاه نگه داشت.
در دهه ۱۹۹۰، قانونگذاری اروپایی دوره ضمانت حداقلی دو سال را تعیین کرد که در این مدت، خریدار هر کالای الکترونیکی حق انتخاب بین دریافت یک محصول کاملاً جدید یا تعمیر محصول خود را داردهمچنین، برخی کشورها و سازمان‌ها تلاش می‌کنند تا با ایجاد قوانین و مقرراتی برای تعمیرپذیری و بازیافت محصولات الکترونیکی، این مشکل را حل کنند. به عنوان مثال، در ایالات متحده، قانون “قانون تعمیرپذیری” در برخی ایالت‌ها تصویب شده است که تولیدکنندگان را ملزم به ارائه قطعات و اطلاعات تعمیر به تعمیرکاران مستقل می‌کند. این تدابیر قصد دارند تا مصرف‌کنندگان را قادر به تعمیر و استفاده برای مدت بیشتری از دستگاه‌هایشان کنند و از ایجاد زباله‌های الکترونیکی جلوگیری کنند.
با این حال، هنوز این چالش‌ها برای جامعه و صنعت وجود دارند و نیاز به تلاش بیشتری برای حل آنها وجود دارد. تمرکز بر طراحی محصولات با عمر طولانی‌تر، تشویق به تعمیر و بازیافت، و افزایش دسترسی به اطلاعات و قطعات تعمیر در میان تدابیری هستند که می‌توانند به کاهش تلفات محصولات الکترونیکی و حفظ منابع طبیعی کمک کنند.
تلفن‌های هوشمند امروزی به مهارت‌های خاصی جهت تعمیر نیاز دارند، و در صورتی که به مراکز رسمی تعمیر مراجعه نشود، با پیغام‌های خطا مواجه می‌شوند.
ارزش حق و حقوق در قانون
تمامی مشکلاتی که برای مصرف‌کننده وجود دارد، به منظور تشویق او به خرید کالاهای جدید استفاده می‌شود. به همین دلیل، برخی قانون‌گذاران تصمیم گرفته‌اند در حوزه فرهنگ مصرف‌کننده دخالت کنند تا حق تعمیر مصرف‌کنندگان را حمایت کنند. اتحادیه اروپا یکی از رهبران اصلی در ارائه حق تعمیر و سایر قوانین مرتبط است که به مصرف‌کننده اجازه می‌دهد از انحصار سیستم‌های گرانقیمت تولیدکنندگان خارج شود. تأثیر این تقاضاهای قانونی در حال حاضر قابل مشاهده است، به عنوان مثال، آیفون ۱۵، که جدیدترین مدل گوشی هوشمند شرکت اپل است، با پورت شارژ USB-C عرضه می‌شود.
به عکس العمل قوانین اتحادیه اروپا در مورد اجبار تولید شارژرهای استاندارد برای دستگاه‌های الکترونیکی، تغییرات چشمگیری رخ داده است. این به معنی این است که مصرف‌کنندگان دیگر مجبور به خرید کابل‌ها و شارژرهای اختصاصی با هزینه بالا نیستند. به عنوان مثال، کابل لایتنینگ اپل با قیمت ۲۲ دلار در بریتانیا عرضه می‌شود در حالی که می‌توان کابل USB-C را با قیمت یک دهم این مبلغ تهیه کرد.
همچنین در حال حاضر، قانون حق تعمیر با رأی اولیه در ماه اکتبر و رأی کامل پارلمان در ماه نوامبر، به پارلمان اروپا ارائه شده است. در شرایط فعلی، کشورها در حال اتخاذ اقدامات در سطح ملی هستند تا آگاهی را درباره ضررهای ناشی از دفع محصولات به جای تعمیر آنها افزایش دهند. از سال ۲۰۲۱، برخی دستگاه‌های الکترونیکی مانند گوشی هوشمند، لباسشویی، لپ‌تاپ، ماشین چمن‌زنی و تلویزیون به فروش رفته‌اند که دارای قابلیت تعمیر هستند و براساس وزارت محیط زیست فرانسه، در پنج دسته بندی امتیازدهی شده‌اند. هدف از این کار، تأکید بر قابلیت تعمیر هر محصول است.
در کالیفرنیا، مصوبه حق تعمیر ارائشده در سال 2020 به مصرف‌کنندگان حق دسترسی به اطلاعات تعمیر و قطعات یدکی برای تعمیر محصولات الکترونیکی می‌دهد. این قانون موجب تعزیز صنعت تعمیر و خدمات پس از فروش شده است و به مصرف‌کنندگان اجازه می‌دهد تا محصولات خود را به تعمیرکاران مستقل ببرند و از ارائه دستگاه به شرکت تولید کننده برای تعمیر استفاده نکنند.
همچنین در ایالات متحده، برخی ایالت‌ها نیز تلاش کرده‌اند تا حق تعمیر را تقویت کنند. برای مثال، ایالت ماساچوست قانون Right to Repair را در سال 2020 تصویب کرده است که به مصرف‌کنندگان اجازه می‌دهد تا به آسانی قطعات یدکی و اطلاعات تعمیر را بدست آورند تا بتوانند محصولات خود را تعمیر کنند یا توسط تعمیرکاران مستقل تعمیر کنند.
با توجه به این تغییرات قانونی و تلاش‌های برخی قانون‌گذاران، امیدواریم که مصرف‌کنندگان بتوانند به راحتی محصولات خود را تعمیر کنند و از انتخاب بین تعمیر و خرید مجدد که قبلاً مطرح بود، بهره‌برداری کنند.
محصولات چگونه تغییر خواهند کرد؟
پشتیبانی از مصرف‌کننده و تغییر در قوانین، خوشبختانه می‌تواند روش تولید، فروش، و مصرف محصولات را تغییر داده و تمایل به تعمیر نسبت به جایگزینی را افزایش دهد؛ اما برای اجرای این اقدامات، ضروری است که تولیدکنندگان نحوه‌ی نصب دستگاه‌های خود را تغییر دهند. هدف اصلی این است که شرکت‌ها، به دلیل فشارهای قانونی و بازاری، سعی کنند محصولاتی را طراحی کنند که قابل تعمیر، پایدار، و با هزینه‌های تعمیر کم باشند.
تغییر حتمی است و تغییرات در قوانین تأثیرات چشمگیری بر رفتار تولیدکنندگان دارند. به عنوان مثال، بازگشت به استفاده از باتری‌های قابل تعویض، به نظر می‌رسد که اجتناب‌ناپذیر است. این باتری‌ها در نسل اول گوشی‌های موبایل و لپ‌تاپ‌ها مشاهده می‌شدند.
احتمالاً در آینده، گوشی‌های موبایل با استفاده از قطعات قابل تعویض ارائه خواهند شد که به سهولت قابل حذف یا جایگزینی هستند.
با این وجود، تغییر پایدار به دریافت‌کننده‌ی خدمات مرتبط است. اگر قانون‌گذار قادر باشد تضمین کند که هر دو طرف به قطعات کمیاب دسترسی داشته باشند، می‌توان تصور کرد که در آینده فروشگاه‌های تعمیری در اماکن مختلف شهر پراکنده شوند. به عنوان مثال، اگر شما محصولی خراب داشتید، می‌توانید به یک فروشگاه تعمیر محلی که تنها پنج دقیقه فاصله دارد مراجعه کرده، در حین انجام تعمیرات یک فنجان قهوه بنوشید و یک ساعت بعد محصول خود را تحویل بگیرید.
تعمیر قطعات همچنین از طریق فناوری چاپ سه‌بعدی قابل انجام است. در این روش، قطعات کمیاب بر اساس نیاز و با استفاده از پایگاه‌داده‌های مرکزی تولیدکننده ساخته می‌شوند و این باعث کاهش چشمگیر هزینه‌ی تعمیر می‌شود.
علاوه بر این، برخی دستگاه‌ها می‌توانند شباهتی به اوایل دوران گوشی‌های همراه داشته باشند. در آن زمان، افراد توانایی تعویض باتری را داشتند. اگر دستگاه‌ها به صورت قابل تعمیر طراحی شوند، می‌توان یک قطعه‌ی خراب و منسوخ را با یک قطعه‌ی جدید جایگزین کرد و نیازی به تعویض کامل دستگاه نخواهد بود.
تمام این موارد می‌توانند هزینه‌های تعمیر را کاهش دهند و به علاوه، در آینده تعمیرات می‌تواند به عنوان یک محرک محیطی برای کسب‌وکارهای سبز توسط تولیدکنندگان مورد استفاده قرار بگیرد. یک طرح مشابه در کشورهای آلمان و اتریش ارائه شده است، که این طرح به افراد با درآمد کم امکان می‌دهد به جای جایگزینی کامل دستگاه، گزینه‌ی تعمیر را انتخاب کنند. آینده پیش روی ماست و دستگاه‌ها و روش تعامل با آنها به زودی تغییر خواهد کرد.
نظرات کاربران