خودخواهی انسان‌ها، یک تصور غلط است

بسیاری از روان‌شناسان به اشتباه فرض می‌کنند که انسان موجودی است که به طور کامل به باورها و نگرش‌های خود اکتفا دارد، بدون اینکه تاثیر دیگران را بپذیرد. این باور قدیمی ممکن است به دلیل نادیده گرفتن نقش آموزش و تربیت اجتماعی در فرایند تکوین شخصیت انسان‌ها باشد. اما مطالعات و تحقیقات جدید نشان می‌دهند که انسان‌ها در واقع بسیار حساس به نگرش‌ها و باورهای دیگران هستند و این نقشهای خارجی می‌تواند باورها و عقاید شخصیت‌های افراد را تحت تأثیر قرار دهد.

از دیدگاه روان‌شناسی، مشخصه‌ای از رفتار انسانی این است که ما اغلب فرض می‌کنیم دیگران نیز با ما هم‌درد و هم‌عقیده هستند. حتی در مواقعی که این اطمینان وجود ندارد، ما ممکن است به اشتباه فرض کنیم که دیگران همان نگرش‌ها و باورهای ما را دارند، در حالی که واقعیت این است که نگرش‌ها و باورها می‌توانند بسیار متفاوت باشند. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که انسان‌ها گاهی اوقات تا حدی به نگرش‌ها و باورهای دیگران حساس هستند که می‌توانند باورهای خود را نسبت به واقعیت‌هایی که شاهد آن‌ها بوده‌اند، درباره‌ی رویدادها یا مسائلی که مورد بحث قرار گرفته‌اند، مورد سوال بگذارند.

در نتیجه، ما نباید فراموش کنیم که انسان‌ها به شدت تحت تأثیر نگرش‌ها و باورهای اطرافیان‌شان قرار دارند و این تأثیر می‌تواند نقش مهمی در تشکیل و شکل‌دهی باورها و عقاید شخصیت‌های آن‌ها داشته باشد.

حساس‌بودن

بزرگ‌ترها در یک مطالعه ویدیویی شرکت کردند که در آن یک فرد کلیدهایی را بین دو جعبه جابه‌جا می‌کرد، در حالی که یک فرد دیگر فقط این عمل را مشاهده می‌کرد. در برخی از این ویدیوها، فرد مشاهده‌کننده حرکت نهایی کلیدها را مشاهده نمی‌کرد.

در پایان این ویدیوها، شرکت‌کننده معتقد بود که کلیدها در مکان نهایی‌اشان هستند، در حالی‌که فرد مشاهده‌کننده به اشتباه فکر می‌کرد که کلیدها در جای دیگری قرار دارند. در این مواقع بحرانی، شرکت‌کننده و فرد مشاهده‌کننده عقاید متفاوتی داشتند. این نشان می‌دهد که ما انسان‌ها هر روز در موقعیت‌هایی از این دست قرار می‌گیریم که افراد دیگر عقایدی مشابه ما درباره جهان پیرامون خود ندارند.

فهم باورهای متفاوت دیگران ممکن است نیازمند نادیده‌گرفتن باورهای خود باشد. با این حال، اگر افراد تعصب داشته باشند، نادیده‌گرفتن باورهای خود آن‌ها راحت نخواهد بود. در یک تجربه، شرکت‌کنندگان پس از تماشای ویدیویی که نشان می‌دهد یک نفر کلیدها را بین دو جعبه جابه‌جا می‌کند و یک فرد دیگر این عمل را مشاهده می‌کند، مورد آزمایش قرار گرفتند. در این آزمایش، سؤالاتی از آن‌ها پرسیده شد که به جایی که فرد شاهد فکر می‌کرد کلیدها هستند (سؤالات باور) و همچنین سؤالاتی که درباره‌ی مکان نهایی کلیدها بودند (سؤالات واقعیت).

شرکت‌کنندگان سؤالات را در رایانه مشاهده کرده و با استفاده از یک ماوس پاسخ‌ها را انتخاب می‌کردند. در برخی از سؤالات، پاسخ صحیح نشان‌دهنده‌ی باور شاهد بود و در برخی دیگر، پاسخ صحیح واقعیت را نشان می‌داد.

محققان حرکات ماوس شرکت‌کنندگان را برای فهمیدن اینکه آیا آن‌ها به کدام گزینه جذب شده‌اند، پیگیری کردند. اگر بزرگسالان تعصب داشته باشند و به باورهای خودمحوری پایبند باشند، انتظار می‌رفت که در پاسخ به سؤالات، ابتدا ماوس را به سمت پاسخ نادرست (که نشان‌دهنده‌ی باور آن‌ها بود) حرکت دهند و سپس پاسخ صحیح را انتخاب کنند. اما نتایج نشان داد که این چنین نبوده و افراد هنگام پاسخ‌دهی به سؤالات باورهای خود را نادیده نمی‌گیرند.

انتظار می‌رفت که در مواقعی که شرکت‌کنندگان و فرد شاهد باورهای متفاوتی داشتند، افراد ابتدا به سمت پاسخ نادرست (که نشان‌دهنده‌ی باور فرد شاهد بود) حرکت کرده و سپس پاسخ صحیح را انتخاب کنند؛ اما نتایج نشان داد که این اتفاق نیفتاده است. در واقع، انسان‌ها نمی‌توانند باورهای دیگران را نادیده بگیرند، حتی زمانی که می‌دانند این باورها اشتباه است.

طبیعت انسان

تحقیقات دیگر نیز نشان داده‌اند که آنچه یک فرد دیگر مشاهده یا باور می‌کند، تأثیر قابل توجهی بر گزارشات و ادراکات شرکت‌کنندگان مطالعات دارد. به‌عبارت دیگر، آنچه فرد دیگری می‌بیند یا باور می‌کند، می‌تواند بر آنچه شرکت‌کنندگان توانایی مشاهده، باور یا به‌یادسپاری در مورد یک وضعیت را دارند، تأثیر بگذارد. در واقع، تحقیقات اخیر و مطالعات دیگر نشان می‌دهند که شناخت ما تحت تأثیر حضور و نقش دیگران قرار دارد.

همچنین، هنوز نمی‌دانیم دقیقاً چرا بزرگسالان در برخی مواقع به نظر خودمحور و در مواقع دیگر حساسیت به نسبت دیگران نشان می‌دهند. با این حال، داده‌های تازه تحقیقات و مطالعات اخیر این ادعا را که انسان‌ها اساساً خودمحور هستند رد می‌کنند و یک نگرش جدید به ما ارائه می‌دهند. مطالعات اخیر محققان یک تصویر امیدوارکننده‌تر از واقعیت انسانی ارائه داده‌اند. بر اساس این مطالعه، انسان‌ها به تنهایی در دنیای خود گمراه نیستند؛ بلکه به عنوان اجتماعی از موجودات فرااجتماعی زندگی می‌کنند که با یکدیگر تعامل دارند و از تأثیرات یکدیگر تأثیر می‌پذیرند.