به‌جرئت می‌توان سال 2023 را سال “هوش مصنوعی” نامید؛ اما چه اتفاقاتی باعث شکوفایی هوش مصنوعی در این سال پرماجرا شد؟ با ما همراه شوید.
نیم میلیارد سال پیش، “بیگ‌بنگ” انقلاب زیستی را آغاز کرد و امروز، ما شاهد انقلاب هوش مصنوعی در چشم‌انداز زندگی و ارتباطات انسان هستیم.
- فی-فی لی، استاد علوم کامپیوتر دانشگاه استنفورد
در حینی که سال 2023 به پایان می‌رسد و دنیا منتظر فرا رسیدن سال 2024 است، بیایید به زمانی فکر کنیم که هوش مصنوعی به این آسانی در دسترس نبود و نمی‌توانستیم از آن بپرسیم که امروز چه لباسی برای قرار کاری‌مان بپوشیم یا در چند دقیقه رزومه ما را بنویسد یا مفاهیم پیچیده‌ای را به‌سادگی توضیح دهد.
اکنون هوش مصنوعی به گونه‌ای در زندگی برخی از ما نفوذ کرده و به گونه‌ای به وجودش عادت کرده‌ایم که به‌سختی می‌توانیم دنیا را بدون این تکنولوژی تصور کنیم. برجسته است که پیشرفت‌های هوش مصنوعی به جایی رسیده‌اند که خودروهای خودران تنها با یک دستور صوتی به سمت خانه باز می‌گردند! این همه اتفاق و وابستگی در عرض یک سال رخ داده است و گاهی احساس می‌کنیم که آیا واقعاً 365 روز گذشته‌اند یا ما از چندین سال گذشته آگاه نیستیم؟
البته آغاز انقلاب هوش مصنوعی به ۳۰ نوامبر ۲۰۲۲ بازمی‌گردد؛ در آن شب، به‌طور ناگهانی، OpenAI ChatGPT را به‌عنوان یک نمونه آزمایشی در دسترس عموم قرار داد. حتی خود شرکت سازنده این چت‌بات، فکر نمی‌کرد که مدل زبانی این چنین به سرعت جهان را به تحول بیندازد.
هوش مصنوعی مولد به سرعت مسیر خود را پیدا کرد و با نفوذ در حوزه‌های پزشکی، رباتیک، صنعت خودروسازی و زندگی شخصی انسان‌ها، انقلابی را به وجود آورد که باعث شد سال ۲۰۲۳ را به عنوان سال “هوش مصنوعی” نام‌گذاری کنیم. به همین دلیل، در این مقاله به یادآوری مهم‌ترین رویدادهایی که در سال گذشته در زمینه هوش مصنوعی رخ داد، می‌پردازیم. با ما همراه باشید.
ظهور و پیشرفت سرسام‌آور ChatGPT؛ کابوس رقبا
بدون شک، مقاله‌ای درباره “تأثیرگذارترین وقایع هوش مصنوعی در سال 2023” بدون اشاره به تولد چت‌بات فوق‌العاده ChatGPT ناقص خواهد بود. این چت‌بات شگفت‌انگیز به عنوان یک نمونه آزمایشی در اواخر سال 2022 توسط شرکت OpenAI معرفی شد و در حالی که کسی به این اتفاق فکر نمی‌کرد، به سرعت توجه عموم مردم و رهبران دنیای فناوری را به خود جلب کرد.
در زمان اوج محبوبیت ChatGPT، تقریباً تمام شرکت‌های فناوری به حیرت افتادند و سعی کردند برای واکنش رقابتی، به تازگی ظاهر شده‌اند؛ اما به‌نظر می‌رسد گوگل بیشتر از همگان نگران بوده و در آستانه‌ی از دست دادن کسب‌وکار جست‌وجومحور خود قرار گرفته بود. در فوریه 2023، چند ماه پس از انتشار عمومی ChatGPT، گوگل چت‌بات بارد را به دسترس قرار داد و فقط یک روز بعد، مایکروسافت به صورت رسمی اعلام کرد که جست‌وجوگر بینگ که هیچ‌وقت در رقابت با گوگل موفق نشده بود، با ChatGPT ادغام شده است.
هرچند مایکروسافت با ارتقاء بینگ به چت‌بات، آرمان سرنگونی موتور جستجوی گوگل را در ذهن پرورش می‌دهد، اما این حرکت به خوبی به نتیجه نرسید؛ زیرا بینگ‌چت‌بات، با تمام مزیت‌هایش، به اشتباه و گمراه‌گویی مبتلا شده بود و کاربران همچنان ترجیح می‌دهند از جستجوی سنتی گوگل استفاده کنند. البته رقابت در زمینه هوش مصنوعی همچنان در حال ادامه دارد و احتمالاً به زودی فرایند تغییرات در آن انتظار داشته نمی‌شود. ChatGPT نیز همچنان به عنوان گل سرسبد هوش مصنوعی مولد حفظ می‌شود.
GPT-4؛ تیر خلاص OpenAI به گوگل
چت‌جی‌پی‌تی در آغاز از مدل زبانی قدرتمند به نام GPT-3.5 بهره‌مند بود که با ویژگی‌های قابل توجهی همراه بود؛ اما دو نقطه‌ضعف مهم نیز داشت. اولین مشکل این بود که اطلاعات آن محدود به سال ۲۰۲۱ بود و دسترسی به اینترنت نداشت. دومین مشکل این بود که تنها قادر به پاسخ به درخواست‌های متنی بود.
اما OpenAI در این مسیر کوشید و در مارس ۲۰۲۳، مدل GPT-4 را معرفی کرد. این نسخه، توانایی برقراری گفت‌وگوهای طولانی‌تر، ایده‌پردازی خلاقانه‌تر، در نظر گرفتن تصاویر به‌عنوان ورودی، و دسترسی به اینترنت را داشت.
در حال حاضر، با پرداخت ماهیانه ۲۰ دلار، می‌توان با GPT-4 گفت‌وگو کرد. اما اینکه این چت‌بات پولی است، تأثیری در جلب توجه به دنیای فناوری نمی‌گذارد و OpenAI توانسته است فاصله‌اش را با رقبا بیشتر از پیش حفظ کند.
البته گوگل هنوز دست از امید نکشیده است و به‌تازگی، مدل زبانی بزرگ به نام جمنای را در قالب چت‌بات بارد در اختیار عموم قرار داده است. سوندار پیچای، مدیرعامل گوگل، باور دارد که با این نسخه از جمنای وارد “عصر جمنای” می‌شویم؛ اما واقعیت آن است که تقریباً یک سال پس از GPT-4، هوش مصنوعی به سرعت وارد دنیای چت‌بات شده و هنوز ناملموس است که در آینده چه توانایی‌هایی را در اختیار خواهیم داشت. این نشان می‌دهد که OpenAI رقیبی خطرناک است و به این سادگی از صحنه خارج نمی‌شود.
هوش مصنوعی با تصاویر ساختگی، کل دنیا را فریب داد
بدون شک، با افزایش چشمگیر محبوبیت هوش مصنوعی در جهان، رهبران فناوری پیش‌بینی می‌کردند که این چت‌بات‌ها به زودی قدرت خود در فریب مردم را نیز نمایان خواهند کرد. اما در آن زمان، ما مردم عادی از این اتفاق بی‌خبر بودیم. یکی از نمونه‌های بزرگ فریب هوش مصنوعی، تصویری بود که در اوایل سال ۲۰۲۳ از پاپ فرانسیس با کاپشن پافر سفید منتشر شد و باعث برانگیختن سروصدای فراوانی شد.
این تصویر توسط فردی به نام پابلو خاویر با استفاده از هوش مصنوعی میدجرنی ایجاد شده بود، اما به گونه‌ای واقعی به نظر می‌رسید که در رسانه‌های اجتماعی و حتی در میان سلبریتی‌ها، واکنش‌های زیادی را به دنبال داشت.
تقریباً همه به این تصویر پاپ با کاپشن سفید اعتماد می‌کردند.
تصویر مذکور تنها یک نمونه ساده از تصاویر ساختگی هوش مصنوعی بود و در آن زمان، جهان به طور کامل متوجه نشده بود که هوش مصنوعی علاوه بر اینکه در زمینه‌های مختلف به انسان کمک می‌کند، هم‌چنین می‌تواند خطرناک باشد و رویارویی با این نوع فریب‌ها نیازمند افزایش سواد رسانه‌ای است.
در حال حاضر، تصاویری که با هوش مصنوعی تولید می‌شوند، به‌قدری در اینترنت شایع شده‌اند که در جستجوهای تصویری گوگل، گاهی آن‌ها را جلوتر از تصاویر واقعی مشاهده می‌کنیم. اما آگاهی عمومی نسبت به اصالت تصاویر و ویدیوهای اینترنتی افزایش یافته و احتمالاً بیشتر از پیش به این موضوعات شک می‌کنند.
نامه سرگشاده رهبران فناوری برای توقف هوش مصنوعی
پیشرفت چشمگیر هوش مصنوعی و شاهد بودن امکانات واقعی که این تکنولوژی قادر به انجام آنهاست، به تدریج ترسی در میان جامعه فناوری ایجاد کرده است؛ ترسی که باعث صدور نامه‌های بازشدۀ برخی از رهبران صنعت فناوری شده است.
در ماه مارس سال ۲۰۲۳، برخی از متبصرترین اشخاص در حوزه فناوری، در یک بیانیه، از افراد سازنده‌های هوش مصنوعی مولد خواستند تا فرآیند توسعه این تکنولوژی را متوقف کنند و به جوامع مهلتی شش‌ماهه بدهند تا خطرات هوش مصنوعی را به دقت بررسی کنند؛ در غیر این صورت، می‌ترسیدند که هوش مصنوعی قادر باشد زندگی فعلی را به‌طور کلی تحت تأثیر قرار دهد، شغل‌ها را از دست انسانان بگیرد و کنترل تمدن بشر را به دست بیاورد.
البته، ایلان ماسک، مدیرعامل شرکت تسلا، از جمله افرادی بود که این بیانیه را امضا کردند؛ با این حال، او به زودی گراک هوش مصنوعی را برای استفاده از کاربران ایکس منتشر کرد تا نشان دهد که این اقدامات به عنوان یک تلاش برای جلوگیری از مخاطرات هوش مصنوعی می‌باشد و هدف اصلی این رهبران از جلوگیری و پیشگیری است نه از عقب‌ماندگی در مقابل چالش‌هایی که هوش مصنوعی ایجاد می‌کند.
گره خوردن تحصیلات دانشگاهی به هوش مصنوعی
هوش مصنوعی در انجام پروژه‌ها و تدوین مقالات می‌تواند به عنوان نجات‌دهنده‌ای برای دانشجویان عمل کند، آن‌ها را از گره‌های ذهنی خود رها کند و به خلاقیت بیشتر آن‌ها کمک کند. اما چالش اصلی این است که استادها به دلیل اشاعه یافتن مقالات کپی شده از هوش مصنوعی، به‌سختی به دانشجوها اعتماد می‌کنند.
چند هفته پیش، یکی از اساتید دانشگاه تجارت تگزاس، به‌خاطر استفاده دانشجویان از ChatGPT برای تدوین مقالات، تمام دانشجویان کلاس خود را ملامت کرد. با وجود اینکه او مدرک مستندی برای ادعای خود نداشت، تنها یک مقاله را به‌عنوان نمونه به چت‌جی‌پی‌تی ارسال کرده بود و از آن پرسیده بود: “آیا این متن را نوشتی؟” چت‌بات به‌طرز گول‌آورانه‌ای جواب داد: “بله.” اما این استاد نمی‌دانست که ChatGPT قابلیت تشخیص سرقت ادبی را ندارد و درگیر یک اشتباه بود.
پس از این اتفاق، کاربران ردیت نامه توبیخ استاد را به‌نام ChatGPT ارسال کردند و از آن سوال کردند که آیا او واقعاً این نامه را نوشته یا نه؟ در پاسخ، چت‌بات OpenAI گفت: “بله، من این نامه را نوشته‌ام.”
این مثال نشان‌دهنده سردرگمی و اغتراب گاهی‌وبازی در استفاده از هوش مصنوعی است و به‌خوبی نشان می‌دهد که نمی‌توان به‌طور مطلق به آن اعتماد کرد.
جدال هالیوود با هوش مصنوعی
توانمندی‌های هوش مصنوعی، هرچند برخی افراد را هیجان‌زده می‌کند، اما برای دیگران منبع نگرانی است. از زمان شروع توسعه هوش مصنوعی، گزارش‌ها به وجود آمده‌اند که اگر این توسعه کنترل نشود، احتمالاً ۳۰۰ میلیون شغل انسانی از بین خواهد رفت.
نگرانی‌های مشابه، نویسندگان هالیوود را برانگیخت و آن‌ها تصمیم گرفتند به هوش مصنوعی اجازه ندهند شغلشان را از دست بدهند. اعضای انجمن نویسندگان آمریکا به مدت تقریباً پنج ماه، از ماه می تا سپتامبر، اعتصاب کردند و تا زمانی که امتیازات قابل توجهی از استودیوها نگرفتند، به اعتصاب ادامه دادند.
این اعتصاب‌ها به تصویب دو قانون منجر شد:
- از هوش مصنوعی برای نوشتن یا بازنویسی مطالب استفاده نشود.
- هوش مصنوعی نباید با نوشته‌های نویسندگان آموزش ببیند.
پیروزی این کارگران و نویسندگان در حقوق شغلی و امتیازات به خوبی از آنجاست که توسعه بی‌وقفه هوش مصنوعی احتمالاً این آخرین درگیری بین هوش مصنوعی و انسان‌ها نخواهد بود. با این وجود، دغدغه از مسائل هوش مصنوعی به تنهایی محدود نمی‌شود؛ به عنوان مثال، آیا چت‌بات‌ها به اندازه سوپراستارها محبوب خواهند شد؟ این سوال مهمی است که بر جوانب مختلف دنیا تأثیرگذار است.
اخراج جنجالی سم آلتمن از OpenAI
پس از به‌روزرسانی توانمندی‌های چت‌بات OpenAI و ظهور آقای سم آلتمن به عنوان مدیرعامل، او به سرعت به یک شخصیت برجسته در حوزه هوش مصنوعی تبدیل شد. ایده‌ها و پروژه‌های نوآورانه او، این چت‌بات را به سطحی بی‌نظیر از توجه و محبوبیت کاربران و صنعت فناوری رساند. اما در ماه گذشته، با اخراج سم آلتمن از اداره شرکت، همه‌چیز به یکدفعه به آشوب افتاد.
هیئت‌مدیره OpenAI، آلتمن را به نداشتن صداقت متهم کرد و نظر مختلفی نسبت به تصمیم او داشت. در ابتدا به نظر می‌رسید که آلتمن خود را با این تصمیم هماهنگ کرده و از این واقعیت راضی بوده است، اما به سرعت موضوع به یک بحران تبدیل شد. پس از اخراج آلتمن، تعداد زیادی از کارکنان OpenAI نیز با ارائه نامه‌های استعفا، نگرانی و اعتراض خود را به‌نمایش گذاشتند. مایکروسافت از این شرایط بهره‌مند شده و به سم آلتمن و دیگر کارکنان OpenAI پیشنهادهای شغلی داد.
در آن لحظات، تمام طرفداران فناوری در حالی که با دلتنگی نفس می‌کشیدند، با یک علامت سوال بزرگ در ذهنشان، وقایع سریع OpenAI را دنبال می‌کردند. پس از آن همه‌چیز، از زیر نظر گرفته شده و هیئت‌مدیره نهایتاً تصمیم گرفت که سم آلتمن را به تیم بازگرداند. با این حال، پرسش‌ها هنوز باقی‌اند. چرا آلتمن اخراج شد؟ آیا او توانایی خاصی در پیشبرد پروژه Q* به هدف هوش فراتر از انسانی (AGI) داشته است؟ یا همه این‌ها تنها یک جنجال تبلیغاتی بوده است؟ به نظر می‌رسد که حقیقت هرگز به روشنی آشکار نخواهد شد.
نشست جهانی هوش مصنوعی؛ سد دفاعی برای جلوگیری از نابودی بشر
در سال ۲۰۲۳، برای اولین بار در تاریخ، اجلاسی با نام “نشست ایمنی هوش مصنوعی” در کشور بریتانیا برگزار گردید. این اجلاس به دلیل وقوع رویدادهای غیرمنتظره و افزایش نگرانی‌ها در خصوص پیشرفت هوش مصنوعی، به ریاست نخست‌وزیر بریتانیا، ریشی سوناک، برگزار شد. به‌جای صرف بیانیه و ابراز نگرانی، سوناک تصمیم گرفت با دعوت از نمایندگان ۲۸ کشور جهان، در پارک بلچلی به‌صورت عملی و کاربردی درباره مسائل مرتبط با هوش مصنوعی و احتمال نابودی بشر، تصمیمات مهمی انجام دهند.
در سال ۲۰۲۳، برای اولین بار در تاریخ، اجلاسی تحت عنوان “نشست ایمنی هوش مصنوعی” در بریتانیا برگزار گردید. این نشست در پی وقوع رویدادهای غیرمنتظره و افزایش نگرانی‌ها درباره پیشرفت هوش مصنوعی بود، که نخست‌وزیر بریتانیا، ریشی سوناک، با دعوت از ۲۸ کشور دیگر تصمیم به برگزاری آن گرفت. او حتی چین را نیز به این نشست دعوت کرد و چین نیز این دعوت را پذیرفت. سوناک با اعتقاد به اینکه هوش مصنوعی حالا تمام جهان را فراگرفته است، خواستار حضور تمامی قدرت‌های پیشرو در این حوزه در این نشست شد.
در این اجلاس، که در روزهای اول و دوم نوامبر ۲۰۲۳ برگزار شد، ۱۵۰ نماینده از ۲۸ کشور جهان گرد هم آمدند تا برنامه‌هایی برای جلوگیری از نابودی انسان‌ها توسط هوش مصنوعی را پیشنهاد دهند.
در روز اول اجلاس، بحث‌ها درباره نظرات مختلف درباره هوش مصنوعی و تأثیرات آن بر جهان شکل گرفت و در روز دوم، تأکید بر لزوم همکاری جهانی و پیشبرد اهداف ایمنی انجام شد. این نشست بر اهمیت استفاده مثبت از هوش مصنوعی برای پیشبرد اهداف انسانی تأکید داشت.
موضوع مجوز متن‌باز بودن چت‌بات‌ها نیز در این اجلاس مورد بحث قرار گرفت. برخی معتقدند که این ابزارها باید متن‌باز شوند تا قوانین بیشتری بر آن‌ها حاکم شود، در حالی که دیگران می‌ترسانند این موضوع به سمت استفاده از هوش مصنوعی در امور نامناسب مانند ساخت سلاح‌های شیمیایی تقویت شود.
به طرزی مثیر برای تمامی حاضران، اعلامیه‌ای مشترک برای جلوگیری از پیشرفت غیرقابل کنترل هوش مصنوعی و تأکید بر اهداف ایمنی در این نشست امضا شد؛ اما مسئله اصلی در اینجا این است که رعایت این اعلامیه به طور الزامی نیست و ممکن است اجرای آن به چالش بکشد.
نظرات کاربران