آیا تا به حال رویای شفاف دیده‌اید؟ به عنوان مثال، آیا درون رویا احساس کرده‌اید که واقعاً در عالم خواب هستید و حتی قادر به تغییر دادن دنیای خواب خود هستید؟ این پدیده به اصطلاح “رویای شفاف” نامیده می‌شود. بسیاری از افراد در سرتاسر جهان حداقل یکبار در زندگی‌شان تجربه رویای شفاف داشته‌اند، اما جالب است که بیشتر آنها به یاد نمی‌آورند که در شب گذشته چه اتفاقاتی در رویای شفاف خودشان رخ داده است. آیا شما هم رویای شفاف خود را به یاد می‌آورید؟ چندبار این تجربه را داشته‌اید؟ آیا به دنبال آن مشکلاتی مانند سردرد یا عوارض دیگری داشته‌اید؟ در این یادداشت، سعی می‌کنیم به تمامی سوالات شما درباره رویای شفاف پاسخ دهیم.
رقص در تاریکی: تجربه رویای شفاف
اولین بار اصطلاح “رویای شفاف” توسط روان‌پزشک فرانسوی به نام “فردریک ون ایدن” در سال ۱۹۱۳ میلادی در مقاله‌اش درباره رویاها معرفی شد. اگر به عقب‌تر از این زمان نگاه کنیم، در فرهنگ مردم هند باستان و مردم تبت نیز به منظور مراقبه و یوگا، از روش‌های مختلف رویابینی استفاده می‌کردند. حتی ارسطو در دوران یونان باستان اعتقاد داشت که با تمرین و ممارست رویابینی، می‌توان به غلبه بر رویاها و کابوس‌های شبانه و حتی کنترل آنها دست یافت.
در طول تاریخ، پزشکان به طرق مختلفی از جمله خواب‌درمانی و حتی هیپنوتیزم سعی کرده‌اند تا بیماران خود را درمان کنند. در آغاز این کوشش‌ها، بسیاری از پزشکان از ضرر و زیان این روش‌ها آگاه نبودند و شاید حتی به این موضوع اهمیت زیادی ندادند. اما در یک تحقیق انجام شده در دانشگاه استنفورد در سال ۱۹۸۵، محققین متوجه شدند که مغز در زمان تجربه رویاهای شفاف همانند زمان بیداری فعالیت می‌کند.
رویای شفاف معمولاً در مرحله REM (مرحله پایانی خواب که حرکت سریع چشم اتفاق می‌افتد) رخ می‌دهد. این پارادوکس همچنان یکی از بحث‌برانگیزترین مسائل در زمینه روان‌پزشکی است، به طوری که حتی زیگموند فروید در کتاب تفسیر خواب خود نتوانسته است به طور قاطع درباره این موضوع پاسخی قطعی ارائه دهد. در برخلاف نظرات ارسطو و دیگر دانشمندانی که معتقدند رویای شفاف جنبه ماورایی بدن را به رخ می‌کشد، فروید در همان فصل اول کتاب تفسیر خواب خود اشاره می‌کند که ابتدا باید رویا و خواب را به عنوان دو مفهوم جداگانه نگاه کرد و آنها را به صورت یکپارچه در نظر گرفت.
ثانیاً، اگر مطالعاتی صورت گیرد، باید به جنبه فیزیولوژیکی بدن توجه شود تا نتایج بتواند به عنوان شالوده‌ای برای تحقیقات آینده و درسی برای سایر محققین و علاقمندان به این موضوع باشد. در ابتدا، می‌خواهیم به معنای دقیق رویا و رابطه آن با عالم بیداری نگاهی بیندازیم.
سفر به اعماق وجود: معنای رویا
بورداخ، پزشک و فیزیولوژیست معروفی که در قرن نوزدهم زندگی می‌کرد، تعریف بسیار دقیقی از رویا ارائه کرد که هنوز هم به عنوان یکی از بهترین تعاریف مربوط به رویا و خواب شناخته می‌شود. او باور داشت که در رویاها، زندگی روزانه با همه زحمات و لذت‌هایش، دردها و شادی‌هایش هرگز تکرار نمی‌شود. برعکس، هدف اصلی آنها آزاد کردن ما از زندگی روزمره است. حتی زمانی که ذهن ما پر از مشکلات یا اندوه است یا وقتی که به طرز کامل درگیر یک مسئله فکری می‌شویم، رویا نقش دیگری ندارد به جز ورود به فضای روحی ما و با استفاده از نمادها، واقعیت را بازتاب می‌دهد. (فروید، زیگموند، تفسیر خواب، شیوا رویگریان، تهران، نشر مرکز، چاپ هفدهم، ۱۳۹۴)
چه کسانی رویاهای شفاف را می‌بینند؟
چقدر این تجربه رایج است؟ تحقیقات نشان می‌دهد که تجربهٔ رویاهای شفاف به صورت طبیعی اغلب کمیاب است، اما بسیاری از افراد حداقل یک بار در زندگی این تجربه را داشته‌اند. با این حال، مشاهدهٔ مکرر رویاهای شفاف به نظر می‌رسد کمتر معمول باشد. تقریباً نیمی از افراد در طول عمر خود حداقل یک بار رویای شفاف دیده‌اند.
حدود ۲۳ درصد از مردم در هر ماه یک بار رویای شفاف می‌بینند. با این حال، تنها ۱۱٪ از افراد گزارش داده‌اند که در طول یک ماه دو یا چند بار رویای شفاف دیده‌اند. نتایج یک مطالعه نشان داد که این تجربه در زنان رایج‌تر است و ممکن است تعداد افرادی که آن را تجربه می‌کنند با بالا رفتن سن کاهش یابد. حتی در افرادی که به طور مکرر رویاهای شفاف می‌بینند، تنها گزارش شده است که هر ماه یک یا دو بار این تجربه را داشته‌اند.
تشخیص رویای شفاف
در اکثر رویاهای غیرشفاف، افراد از واقعیتی که در حال دیدن خواب هستند، آگاه نیستند. ویژگی مشترک این نوع رویاها این است که حتی زمانی که اتفاقات بسیار عجیبی در آنها رخ می‌دهد، به نظر می‌رسد که واقعیت است. تنها پس از بیدار شدن، افراد متوجه می‌شوند که آنچه که تجربه کرده‌اند، تنها یک رویا بوده است.
اما در حالت دیدن یک رویای شفاف، افراد متوجه می‌شوند که آنچه در حال تجربه آن هستند، واقعی نیست و در واقع در حال دیدن یک رویا هستند. این امکان به رویاپرداز می‌دهد که در حد معقولی کنترل رویای خود را داشته باشد.
چگونه متوجه می‌شوید که یک رویای شفاف دیده‌اید؟ برخی از نشانه‌هایی که ممکن است نشان‌دهنده این تجربه باشد عبارتند از:
1. دانستن اینکه در حال خوابیدن و دیدن خواب هستید.
2. خوابتان بسیار واضح بوده است.
3. توانایی معقولی برای کنترل رویدادها یا صحنه‌ها در رویای خود داشته‌اید.
4. احساسات شما در حالت خواب بسیار شدید بوده است.
سایه های تاریک رویای شفاف: خطرات احتمالی
بحث‌های زیادی وجود دارد در مورد اینکه آیا رویای شفاف ممکن است تأثیرات منفی بر ذهن و بدن انسان داشته باشد یا نه. از گذشته تا امروز، در ذهن بسیاری از روان‌پزشکان، روان‌شناسان، و حتی عموم مردم، این باور رایج است که برای رفع کابوس‌های خاص و ناخوشایند که ممکن است جان فرد را تهدید کنند، بهتر است فرد در زمان خواب با عوامل ترسناک مواجه شود و با آنها مقابله کند.
به عنوان مثال، اگر در یک کابوس یک دلقک به شما حمله کند، به جای فرار، توصیه می‌شود که فرد از ابزارهای مختلف در دنیای خواب استفاده کند تا با دلقک مواجهه کند، او را مغلوب کند یا حتی او را به قتل برساند تا از آن کابوس خلاص شود. این روش، که فرد را به خودآگاهی در زمان خواب تشویق می‌کند، همان اصطلاح رویای شفاف است. بنابراین، به طور عملی، رویای شفاف می‌تواند به بهبود رفاه و عملکرد انسان کمک کند.
اما وضعیت به این صورت است که هنوز هیچ کس نتوانسته است با دلایل قاطع و مدارک قابل اعتماد، ثابت کند که رویای شفاف به یک پدیده خطرناک برای سلامتی انسان تبدیل می‌شود. تنها چیزی که ما داریم تجربیات مختلف از زبان دیگران پس از تمرینات مداوم برای رویابینی شفاف است که ممکن است از عوارضی مانند کمبود خواب، بی‌خوابی، اختلال در چرخه خواب، تجربه خواب‌نما و حتی پدیده “خواب درون خواب” رنج ببرند. با توجه به وجود عوامل محرک داخلی و خارجی بسیاری در تجربه رویای شفاف، هنوز پاسخ قاطعی به این سوال وجود ندارد که آیا تجربه مداوم رویای شفاف به طور خودکار مضر است یا مفید؟
بیداری در خواب یا خوابی هوشیارانه؟
بعضی افراد معتقدند که رویای شفاف در مرحله REM اتفاق می‌افتد، بنابراین ما در واقع به طور کامل در حال خوابیدن هستیم. افراد دیگر باور دارند که رویای شفاف باعث فعال شدن مغز انسان می‌شود و وضعیت مغز در این حالت مشابه وضعیت آن در حالت بیداری است. بنابراین، به طور رسمی، ذهن ما در حال بیداری است و بدن ما در حال استراحت. اما فرضیه‌ای که در حال حاضر تأیید کننده دارد، این است که رویای شفاف مرزی جدید بین خواب و بیداری است. این فرضیه با توجه به کشفیات جدید در آینده، ممکن است به حل مسائل روانی مختلف کمک کند، از جمله اینکه با حفظ این مرز در مغز، مسائل روانی مختلف را مدیریت کنیم.
افراد حرفه‌ای معمولاً تجارب خود را از رویای شفاف با دیگران به اشتراک می‌گذارند. یکی از نکات جالب و شاید ترسناک که بارها از دیگران شنیده‌ایم، این است که در حین تجربه رویای شفاف، باید به یاد داشت که به هیچ آینه یا سطح شیشه‌ای نزنید یا حتی سراغ نوشتن روی یک برگه کاغذ نروید. این اتفاق ممکن است زیرا کنترل کامل بر رویای شفاف هنوز به دست ما نیست و اگر در خواب به یک آینه بزنید، مغز ممکن است درگیر پارادوکس زمان شود و به وقوع پدیده‌ای مانند “خواب درون خواب” (تجربه دیدن یک رویا درون یک رویای دیگر) بپردازد.
هنوز دقیقاً مشخص نیست که چه فرآیندهای شیمیایی درون مغز رخ می‌دهد که مسیرهای عصبی در زمان رویای شفاف، رویاهای معمولی را به کابوس‌ها تبدیل می‌کنند. آیا مغز انسان قادر نیست که رویا را به طور کامل از حالت ناخودآگاه خارج کند؟ سوال ترسناک اینجاست: چرا؟ اگر مغز تمام رفتارها و احساسات ما را کنترل می‌کند، آن‌گاه چرا ما قادر به کنترل رویاهای خود می‌شویم؟ به زبان ساده‌تر، کدام بخش از قشر مغز یا مغز به طور ناگهانی فعال می‌شود که تنها در زمان تجربه رویای شفاف به آن دسترسی داریم؟ دانشمندان در تلاشند تا این مسیرهای عصبی، یا به عبارت دیگر مناطق ممنوعه مغز، را کشف کنند.
بگذارید این موضوع را از زاویه‌ای ترسناک‌تر بررسی کنیم. در سال ۲۰۰۹ میلادی، یعنی درست ۱۰ سال گذشته، یک مطالعه در کشور آلمان انجام شد. دکتر اورسلا واس، امواج مغزی را در حین حالت‌های مختلف با استفاده از دستگاه‌های سنجش مورد بررسی قرار داد. در این مطالعه، مشخص شد که رویاهای معمولی در دامنه امواج تتا (بین ۴ الی ۷ هرتز) و حالت بیداری در دامنه امواج بتا (بین ۱۵ الی ۳۱ هرتز) قابل شناسایی بودند.
به نظر می‌آید که رویاهای شفاف در دامنه‌ای دیگر نیز، به عنوان مثال روی امواج گاما با فرکانس ۴۰ هرتز، شناسایی شده‌اند. این امواج به عنوان فعالیت مغزی در سطحی بالاتر از حالت هوشیاری وجود دارند. علاوه بر این، تحقیقات نشان داده است که فعالیت لوب فرونتال (پیشانی) مغز نیز در زمان تجربه رویابینی شفاف افزایش می‌یابد. این لوب مغزی نقش مهمی در شخصیت‌سازی، کنترل عواطف و احساسات، و حفظ هوشیاری انسان دارد.
تحقیقات این چنینی در زمینه خواب، منجر به تقویت فرضیه «بیداری» (Awakening) در میان فیلسوفان غربی شده است. این فرضیه بیان می‌کند که این دنیا ممکن است صرفاً یک خواب باشد، همانند آنچه در فیلم‌هایی مانند سه‌گانه ماتریکس و سریال‌هایی همچون خوش‌ساخت و محبوب وست‌ورلد روایت شده است. به عبارت دیگر، این فرضیه اظهار می‌کند که ممکن است ما در حال مطالعه این یادداشت، در واقع درون یک رویا باشیم. آیا این ایده برای شما نیز ترسناک به نظر می‌رسد؟
دست‌یابی به رویای شفاف
با تمام تفسیرهای ارائه شده، اگر همچنان تمایل به تجربه رویای شفاف دارید، اولین گام این است که سعی کنید خواب‌ها و رویاهای معمولی خود را به یاد آورید. اغلب خاطرات خواب و رویاها پس از بیداری در سطل زباله ناخودآگاه فرو می‌روند.
برای این منظور، ابتدا هر روز باید خواب‌های خود را به صورت مستند بر روی کاغذ یادداشت کنید. در ابتدا، ممکن است به طور کلی به خاطر داشته باشید که در خواب‌های خود به چه وضعیت‌هایی درآمده‌اید. مثلاً ممکن است به یاد داشته باشید که در جنگل گم شده بودید و توسط شخص دیگری نجات یافتید. جزئیات محیط و شخصیت‌ها در این مرحله اهمیت زیادی ندارند.
با ادامه دادن این فرآیند و تمرین برای ثبت رویاها و حتی کابوس‌هایتان به صورت مداوم، این فعالیت به نوعی ورزش ذهنی برای شما تبدیل خواهد شد. پیشرفت خود را به تدریج حس خواهید کرد. در آینده، قادر خواهید بود جزئیات بیشتر و بهتری را به یاد آورید و از این پیشرفت شگفت‌زده خواهید شد.
در مرحله بعدی، سعی کنید یک نماد یا توتم انتخاب کنید که به عنوان مرز بین واقعیت و تخیل، برای منطقه ممنوعه مغز (بخشی از ناخودآگاه که منجر به رویای شفاف می‌شود) عمل کند. به عنوان مثال، من معمولاً سعی می‌کنم یک حلقه را در دست راستم قرار دهم و این عمل به یک روند روزانه برای من تبدیل شده و در هیچ شرایطی، این انگشتر را در زمان خواب در دستم قرار نمی‌دهم. در زمان خواب، اگر به هر طریقی کنترل رویا را در دست گرفته باشم، ابتدا به خاطر می‌آورم که باید دست راستم را چک کنم. اگر انگشتر در دستم نباشد، پس قطعاً در دنیای رویا قرار دارم.
مرحله بعدی برای تجربه بیشتر رویاهای شفاف و کنترل خواب، مراقبه یا مدیتیشن است. در زمان‌های آرام در زندگی روزمره‌تان، سعی کنید برای مدتی، حتی اگر کوتاه باشد، چشمان خودتان را ببندید و با گوش فرا دادن به صدای محیط، با تصویرسازی‌های مختلف، جزئیات دنیای اطراف‌تان را تصور کنید. این مرحله یکی از سخت‌ترین فازهای تمرینی است و ممکن است چندین سال طول بکشد تا به اتقان برسد.
این همان مراقبه‌ای است که راهبین شرقی برای دست یافتن به عرفان الهی می‌آموزند. به زبانی ساده‌تر، شما با این تمرین به ناخودآگاهتان می‌آموزید دنیای واقعی را نسبت به عالم خواب با جزئیات بسیار بیشتری به خاطر بسپارید و حجم زباله‌دان ناخودآگاه که فروید معتقد است در مغز وجود دارد، را رفته رفته کاهش دهید و تسلط بیشتری بر ذهن خودتان به دست بیاورید. به همین دلیل، تجربه رویای شفاف برای شما راحت‌تر از قبل خواهد بود.
خوابی هوشیارانه: رمزگشایی از رویای شفاف
در هر نظمی که در بدن تعبیه شده، رمز و رازی پنهان شده است و در هر بی‌نظمی که در دنیا وجود دارد، نظمی نهفته است. صرفاً به منظور ارضای حس کنجکاوی، انجام دقیق و مو به موی اقدامات زیر الزامی است تا شما برای مدتی هر چند کوتاه، تجربه رویای شفافی را داشته باشید. در حال حاضر، درصد موفقیت شما تنها به تمرین و همچنین آمادگی ناخودآگاهتان برای پذیرش این پدیده وابسته است.
چرخه خواب دارای ۵ مرحله است که تقریباً ۹۰ دقیقه به طول می‌انجامد. مرحله REM آخرین فاز این چرخه است و ظاهراً اندکی طولانی‌تر از سایر مراحل است. در طول چهار مرحله اول، ما تلاش می‌کنیم ساعت بدنی را فریب دهیم تا به هدف خود برسیم.
مرحله ۱: به تخت خوابتان بروید و آلارم گوشی خود را برای ۶ ساعت بعد تنظیم کنید.
مرحله ۲: وقتی آلارم به صدا درآید، کاملاً از خواب بیدار شوید و از تخت خود بیرون بروید.
مرحله ۳: به مدت ۱۰ الی ۳۰ دقیقه بیدار بمانید و به طور مداوم به رویاهای شفاف فکر کنید. می‌توانید کتابی بخوانید یا به این موضوع درون رویایتان فکر کنید که دلتان می‌خواهد چه چیزی را ببینید.
مرحله ۴: به تخت خواب خود بازگردید. سعی کنید راحت باشید و اگر احساس می‌کنید که خواب نمی‌آید، چشمان خود را ببندید و موسیقی‌های آرام‌بخش گوش دهید. با تصویرسازی مکان‌های آشنا، بستر را برای یک خواب آرام آماده کنید.
روش‌ها و راهکارهای متعددی برای تجربه رویای شفاف وجود دارند، اما بازگشت به تخت خواب معمولاً ساده‌ترین و موثرترین روش است. با این حال، یک قانون کلی در تمامی این روش‌ها وجود دارد: تا زمانی که رویای مورد نظر خود را به کابوس تبدیل نکنید، می‌توانید خواب را کنترل کنید. به عنوان مثال، اگر شما یک خانه را به آتش کشیده و آن خانه بر سرتان فرو ریخت، رویای شفاف رسماً به پایان می‌رسد و در حال حاضر درگیر یک کابوس هستید که راه‌حلی برای فرار از آن وجود ندارد و به طور عملی کنترل خود را از دست می‌دهید.
ارتباط بین رویاها: تله‌پاتی در خواب؟
در حال حاضر، پاسخ به این سوال که آیا چند نفر به طور همزمان می‌توانند یک رویا را ببینند؟ عملاً یک “خیر” بزرگ است. زیرا علم پزشکی هنوز نتوانسته است برای این باورها دلیل قاطع و محکمی ارائه کند و بحث دربارهٔ این موضوعات در زمان نگارش این متن، تنها جنبه‌هایی از دنیای ماوراء الطبیعه را لمس می‌کند. برای پاسخ به این سوال، باید به این مسئله پرداخت که آیا تله‌پاتی ممکن است؟ امکان دارد که یک فرد در حال حاضر ادعا کند که تجربه‌ای از آن داشته است، اما آیا می‌تواند این ادعا را ثابت کند؟ بدیهی است که نمی‌تواند.
آیا داروها می‌توانند به شما در دیدن رویای شفاف کمک کنند؟
1. داروی کولین بیتارتریت: عاملی که به تقویت رویای شفاف کمک می‌کند.
2. ویتامین B6: این ویتامین به تثبیت رویا در حافظه و تداوم آن کمک می‌کند.
3. کپسول کلاری‌دریم: با افزایش قدرت به یادآوری رویاها و افزایش هوشیاری، به تجربه رویای شفاف کمک می‌کند.
4. ملاتونین: با افزایش احساس کنترل بر خواب، به تجربه رویای شفاف کمک می‌کند.
5. گالانتامین: این ماده موجب افزایش حس اعتماد به نفس درون خواب می‌شود.
6. DMAE: رویاها را زنده‌تر به نظر می‌رساند و بهتر کمک به یادآوری آنها می‌کند.
7. 5-HTP: به بهبود کیفیت خواب و تولید ملاتونین کمک می‌کند.
8. LucidEsc: باعث پیشرفت و بهبود رویای شفاف و افزایش شفافیت آن می‌شود.
9. DreamLeaf: کیفیت خواب و شفافیت رویا را بهبود می‌بخشد.
10. Ginkgo Biloba: در به یادآوری رویا کمک می‌کند.
11. هوپرزین A: به ایجاد رویاهای شفاف و حفظ خودآگاهی در زمان رویابینی کمک می‌کند.
علاوه بر داروهای شیمیایی، مواد غذایی متنوعی نیز می‌توانند بر کیفیت خواب تأثیرگذار باشند. برای مثال ریشه سنبل الطیب، علاوه بر حل مشکل بی‌خوابی، شانس مشاهده رویای شفاف را بیشتر می‌کند.
خوابی که زندگی شما را دگرگون می کند، اما شاید نه به نفع شما!
تعدادی از عوامل وجود دارد که می‌تواند در تجربه یا عدم تجربه رویای شفاف نقش داشته باشد. در حالی که رویای شفاف ممکن است فوایدی برای سلامت روان داشته باشد، برخی شواهد نشان می‌دهد که ممکن است دارای برخی از جنبه‌های منفی نیز باشد. برخی از نکاتی که باید به خاطر بسپارید:
تأثیرات منفی بر سلامت روان
برخی تحقیقات نشان می‌دهد که رویای شفاف ممکن است در واقع ارتباط منفی با رفاه روانی داشته باشد. یک مطالعه نشان داد که افرادی که رویاهای شفاف شدیدتری می‌بینند، نیز تمایل به افزایش علائم آسیب شناسی روانی دارند. این مطالعه همچنین نشان داد که تکنیک‌های مورد استفاده برای القای رویاهای شفاف ممکن است خطرات بلندمدت بالقوه‌ای داشته باشند، از جمله خطر مشکلات خواب، افسردگی و گسستگی.
وقفه‌های خواب
از آنجایی که رویاهای شفاف می‌توانند بسیار واضح و احساسی باشند، پتانسیل این را دارند که خواب شما را مختل کنند. همچنین، برخی از روش‌هایی که برای کمک به ایجاد رویاهای شفاف استفاده می‌شوند، بر قطع عمدی خواب متمرکز هستند. برای مثال، تکنیک MILD زمانی مؤثرتر است که فرد در طول شب از خواب بیدار شود، تقریباً 30 تا 120 دقیقه بیدار بماند و سپس دوباره بخوابد. چنین روش‌هایی ممکن است به القای رویاهای شفاف کمک کنند، اما می‌توانند در کاهش مدت و کیفیت خواب نیز نقش داشته باشند. پس از آن، خواب ضعیف می‌تواند تأثیر منفی بر سلامت روان و رفاه شما داشته باشد.
بیشتر احتمال دارد که رویاهای بد ببینید
رؤیاهایی که هم واضح و هم احساسی هستند می‌تواند احتمال وقوع کابوس را افزایش دهد.
شخصیت شما ممکن است نقش داشته باشد
برخی تحقیقات نشان می‌دهند که رویای شفاف و برخی ویژگی‌های شخصیتی ممکن است به نحوی با هم مرتبط باشند. یک مطالعه نشان داد که رویاپردازان شفاف تمایل به کنترل درونی بیشتری دارند. آنها همچنین در معیارهای نیاز به شناخت و خلاقیت امتیاز بیشتری کسب می‌کنند. مطالعه دیگری همبستگی‌های کوچکی را بین رویاپردازی شفاف و جنبه‌هایی از ویژگی شخصیتی ۵ بعدی به نام گشودگی به تجربه نشان داده است.
بنابراین، اگرچه می‌توانید کارهایی انجام دهید که احتمال تجربه‌ی خودبه‌خودی رویای شفاف را بیشتر می‌کند، نمی‌توان تضمین کرد که قادر به القای این تجربه خواهید بود.
برای مطالعه مطالب بیشتر مراقبت و سلامتی با ما همراه باشید.
نظرات کاربران