آرتروز چیست و چگونه درمان می‌شود؟ این پرسش از جمله سوالاتی است که بسیاری از افراد، به‌ویژه سالمندان، به آن توجه می‌کنند. آرتروز یا استئوآرتریت (Osteoarthritis) یک بیماری مفصلی رایج است که میلیون‌ها نفر در سراسر جهان را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این بیماری زمانی رخ می‌دهد که غضروفی که به عنوان محافظ انتهای استخوان‌ها عمل می‌کند، به مرور زمان فرسوده شده و باعث ساییدگی استخوان‌ها در مفصل می‌شود.
استئوآرتریت می‌تواند به هر مفصلی آسیب بزند، اما معمولا مفاصل دست، زانو، لگن و ستون فقرات را تحت تاثیر قرار می‌دهد. علائم این بیماری معمولاً قابل کنترل است، هرچند که آسیب‌دیدگی مفصل جبران‌ناپذیر است. حفظ سبک زندگی فعال، نگه‌داشتن وزن در محدوده سالم و دریافت درمان‌های تخصصی می‌تواند به کاهش سرعت پیشرفت بیماری و بهبود درد و عملکرد مفاصل کمک کند.
برای درک بهتر بیماری استئوآرتریت و آشنایی با علل، علائم و روش‌های درمان آن، مقاله جامع سیمدخت را مطالعه کنید.
آرتروز چیست و چگونه به وجود می‌آید؟
انتهای استخوان‌ها در مفاصل با لایه‌ای از غضروف سخت و صاف پوشیده شده است. این غضروف به‌عنوان ضربه‌گیر و روان‌کننده عمل می‌کند و به استخوان‌های مفاصل کمک می‌کند تا به‌طور نرم و ایمن از روی یکدیگر عبور کنند. با ابتلا به استئوآرتریت، غضروف مفاصل آسیب‌دیده به تدریج از بین می‌رود و در نتیجه، هنگام حرکت مفاصل، استخوان‌ها به یکدیگر ساییده می‌شوند.
استئوآرتریت می‌تواند هر مفصلی را در بدن تحت تاثیر قرار دهد، اما بیشتر در نواحی زیر مشاهده می‌شود:
- دست
- زانو
- هیپ
- گردن (ستون فقرات گردنی)
- قسمت پایین کمر
عوامل خطر بیماری؛ علت بیماری آرتروز چیست؟
عواملی که می‌توانند خطر ابتلا به استئوآرتریت را افزایش دهند عبارتند از:
- افزایش سن: احتمال ابتلا به آرتروز با افزایش سن افزایش می‌یابد. بزرگسالان بالای ۵۵ سال بیشتر از دیگران در معرض خطر این بیماری هستند.
- جنسیت: زنان بیشتر از مردان به استئوآرتریت مبتلا می‌شوند، هرچند علت دقیق این موضوع هنوز مشخص نیست.
- چاقی: اضافه وزن به روش‌های مختلفی بر بروز استئوآرتریت تاثیر می‌گذارد. هرچه وزن بیشتر باشد، خطر ابتلا به این بیماری نیز بالاتر است. چاقی فشار زیادی به مفاصل تحمل‌کننده وزن، مانند زانوها، وارد می‌کند و بافت چربی نیز پروتئین‌هایی تولید می‌کند که می‌توانند باعث التهاب مفاصل و نواحی اطراف آنها شوند.
- آسیب‌های مفصلی: آسیب‌های فیزیکی، نظیر صدمات ناشی از ورزش یا تصادف، می‌توانند خطر ابتلا به استئوآرتریت را افزایش دهند. حتی صدماتی که سال‌ها پیش رخ داده و به نظر بهبود یافته‌اند، می‌توانند در بروز این بیماری موثر باشند.
- فشار مکرر روی مفصل: اگر شغل یا ورزشی که انجام می‌دهید به‌طور مداوم به یک مفصل فشار وارد کند، آن مفصل ممکن است در نهایت دچار استئوآرتریت شود.
- ژنتیک: برخی افراد از نظر ژنتیکی مستعد ابتلا به استئوآرتریت هستند.
- بدشکلی‌های استخوانی:برخی افراد با مفاصل بدشکل یا غضروف معیوب به دنیا می‌آیند.
- بیماری‌های متابولیک: بیماری‌هایی مانند دیابت و هموکروماتوز (وضعیتی که در آن آهن در بدن تجمع پیدا می‌کند) با افزایش خطر ابتلا به استئوآرتریت مرتبط هستند.
انواع آرتروز
پزشکان معمولاً استئوآرتریت را به دو نوع اصلی تقسیم می‌کنند:
- استئوآرتریت اولیه: این نوع، شایع‌ترین فرم آرتروز است که به‌طور طبیعی با گذشت زمان در مفاصل ایجاد می‌شود. کارشناسان بر این باورند که این بیماری به‌دلیل استفاده مداوم از مفاصل در طول زندگی و در نتیجه ساییدگی و پارگی طبیعی غضروف‌ها رخ می‌دهد.
- استئوآرتریت ثانویه: این نوع زمانی بروز می‌کند که آسیب مستقیم به یکی از مفاصل وارد شود. جراحت‌ها و تروماها از علل رایج آرتروز ثانویه هستند. همچنین، برخی بیماری‌های دیگر مانند روماتیسم و نقرس می‌توانند به غضروف مفاصل آسیب بزنند و به بروز استئوآرتریت منجر شوند.
نشانه‌ها و علائم بیماری آرتروز
علائم آرتروز معمولاً به‌تدریج ظاهر شده و با گذشت زمان شدت می‌یابند. اولین نشانه‌های آرتروز معمولاً شامل موارد زیر است:
- درد: مفاصل آسیب‌دیده ممکن است در حین حرکت یا بعد از آن دچار درد شوند.
- سفتی: سفتی مفاصل در هنگام بیدار شدن از خواب یا پس از مدتی غیرفعال بودن مشهود است.
- حساسیت به لمس: این مشکل زمانی ایجاد می‌شود که به مفصل یا ناحیه‌ی اطراف آن یک فشار ملایم وارد می‌کنید.
- از دست دادن انعطاف‌پذیری: ممکن است نتوانید مفصل خود را به‌طور کامل حرکت دهید.
- احساس ساییدگی: ممکن است هنگام استفاده از مفصل احساس ساییدگی داشته باشید و صدای ترکیدن یا خرد شدن بشنوید.
- خارهای استخوانی: این زائده‌های استخوانی که شبیه توده‌های سخت هستند، می‌توانند در اطراف مفصل آسیب‌دیده ایجاد شوند.
- تورم: این علامت از التهاب بافت نرم اطراف مفصل ناشی می‌شود.
خطرات آرتروز چیست؟
استئوآرتریت یک بیماری دژنراتیو است که به‌تدریج با گذشت زمان وخیم‌تر می‌شود و اغلب به درد مزمن منجر می‌گردد. درد و سفتی مفاصل ممکن است به‌حدی شدید شود که انجام فعالیت‌های روزمره را دشوار کند. در نهایت، درد و ناتوانی ناشی از این بیماری می‌تواند به مشکلاتی مانند افسردگی و اختلال خواب منجر شود.
راه تشخیص بیماری آرتروز چیست؟
در طول معاینه بدنی، پزشک مفصل آسیب‌دیده را از نظر حساسیت به لمس، تورم، قرمزی و انعطاف‌پذیری بررسی می‌کند. علاوه بر این، ممکن است یک یا چند تست زیر را نیز توصیه کند:
۱. تست‌های تصویربرداری
برای تصویربرداری از مفصل آسیب‌دیده، از روش‌های زیر استفاده می‌شود:
- اشعه‌ی ایکس: غضروف در تصاویر اشعه‌ی ایکس نشان داده نمی‌شود، اما از دست دادن غضروف را می‌توان با باریک شدن فضای بین استخوان‌های مفصل تشخیص داد. اشعه‌ی ایکس همچنین قادر است به شناسایی خارهای استخوانی در اطراف مفصل کمک کند.
- ام‌آرآی (MRI): ام‌آرآی از امواج رادیویی و یک میدان مغناطیسی قوی برای تولید تصاویر دقیق از استخوان‌ها و بافت‌های نرم از جمله غضروف استفاده می‌کند. معمولا برای تشخیص آرتروز به MRI نیاز نیست. اما این تست در موارد پیچیده می‌تواند به ارائه‌ی اطلاعات بیشتر کمک کند.
۲. تست‌های آزمایشگاهی
تحلیل خون یا مایع مفصلی برای تشخیص دقیق‌تر بیماری ضروری است:
- آزمایش خون: اگرچه آزمایش خونی خاصی برای تشخیص استئوآرتریت وجود ندارد، اما برخی تست‌ها می‌توانند به شناسایی سایر علل درد مفاصل، از جمله روماتیسم، کمک کنند.
- بررسی مایع مفصلی: پزشک با استفاده از یک سوزن، مایع مفصل آسیب‌دیده را خارج می‌کند و آن را از نظر وجود التهاب مورد آزمایش قرار می‌دهد تا تعیین شود که آیا درد ناشی از نقرس یا عفونت است یا خیر.
بررسی روش‌های درمان آرتروز
حالا که با آرتروز مفاصل و علائم آن آشنا شدید، ضروری است که با روش‌های درمانی آن نیز آشنا شوید. هرچند استئوآرتریت قابل بازگشت نیست، اما می‌توان با کاهش درد و بهبود تحرک مفاصل، کیفیت زندگی را ارتقا داد. روش‌های توصیه‌شده برای درمان این بیماری شامل موارد زیر است:
۱. داروها
داروهایی که به کاهش درد و سایر علائم آرتروز کمک می‌کنند عبارتند از:
- استامینوفن: شواهد نشان می‌دهد که استامینوفن برای کاهش درد خفیف تا متوسط مفید است. با این حال، مصرف بیش از حد این دارو می‌تواند باعث آسیب کبدی شود.
- داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): داروهای بدون نسخه مثل ایبوپروفن و ناپروکسن سدیم درد ناشی از آرتروز را تسکین می‌دهند. NSAIDs قوی‌تر با نسخه‌ی پزشک در دسترس هستند. NSAIDs ممکن است به ناراحتی معده، مشکلات قلبی-عروقی و آسیب کبدی یا کلیوی منجر شوند. محصولاتی که به‌صورت ژل روی مفصل آسیب‌دیده مالیده می‌شوند، عوارض جانبی کمتری دارند و به احتمال زیاد به اندازه‌ی داروهای خوراکی موثر هستند.
- دولوکستین: این دارو که معمولا برای درمان افسردگی تجویز می‌شود، برای تسکین دردهای مزمن از جمله درد آرتروز هم تایید شده است.
۲. درمان‌های فیزیکی و توانبخشی
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپیست می‌تواند تمریناتی را برای تقویت عضلات اطراف مفصل، افزایش انعطاف‌پذیری و کاهش درد به شما آموزش دهد. انجام ورزش‌های سبک و منظم به‌طور مستقل، مانند شنا یا پیاده‌روی، نیز ممکن است به همان اندازه مؤثر باشد.
- کاردرمانی: کاردرمانگر به شما کمک می‌کند روش‌های مناسبی برای انجام فعالیت‌های روزمره بدون وارد کردن فشار اضافی به مفصل دردناک پیدا کنید. برای مثال، اگر آرتروز بر دست‌ها تأثیر گذاشته است، استفاده از مسواک با دسته‌ی بزرگ می‌تواند فرآیند مسواک زدن را آسان‌تر کند. همچنین، اگر دچار آرتروز زانو هستید، قرار دادن یک نیمکت در حمام می‌تواند به کاهش درد ناشی از ایستادن کمک کند.
- تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست (TENS): این روش با استفاده از جریان الکتریکی با ولتاژ پایین برای تسکین درد به کار می‌رود. TENS می‌تواند برای برخی افراد مبتلا به آرتروز زانو و هیپ، تسکین موقتی فراهم کند.
۳. جراحی و سایر روش‌ها
اگر درمان‌های محافظه‌کارانه موثر نباشند، پزشک راهکارهای زیر را پیشنهاد می‌دهد:
- تزریق کورتیزون: تزریق کورتیکواستروئید به مفصل می‌تواند درد را برای چند هفته تسکین دهد. پزشک ناحیه‌ی اطراف مفصل را بی‌حس می‌کند، یک سوزن را در فضای داخل مفصل قرار می‌دهد و دارو را تزریق می‌کند. تعداد تزریق‌های کورتیزون به‌طور کلی به سه یا چهار بار در سال محدود می‌شود. چون این دارو می‌تواند در طول زمان آسیب مفاصل را بدتر کند.
- تزریق لوبریکانت: تزریق هیالورونیک اسید ممکن است با ایجاد بالشتک در زانوی شما به تسکین درد کمک کند. با این حال، بعضی از تحقیقات نشان داده‌اند که این ماده در مقایسه با پلاسبو (دارونما) تاثیر بیشتری ندارد. هیالورونیک اسید مشابه یک عنصر طبیعی در مایع مفصلی است.
- تراز مجدد استخوان‌ها: اگر آرتروز به یک طرف زانو بیشتر از سمت دیگر آن آسیب وارد کرده باشد، ممکن است استئوتومی توصیه شود. در استئوتومی زانو، جراح استخوان را در بالا یا زیر زانو برش می‌دهد و سپس یک تکه استخوان را برمی‌دارد یا اضافه می‌کند. این کار باعث می‌شود وزن بدن روی قسمت آسیب‌دیده‌ی مفصل فشار وارد نکند.
- تعویض مفصل: در جراحی تعویض مفصل، پزشک سطوح آسیب‌دیده‌ی مفصل را برمی‌دارد و آن را با قطعات پلاستیکی و فلزی جایگزین می‌کند. خطرات جراحی شامل عفونت و لخته شدن خون است. مفاصل مصنوعی ممکن است فرسوده یا شل شوند و در نهایت به تعویض نیاز داشته باشند.
۴. خودمراقبتی
اگر به آرتروز مبتلا هستید، بررسی تأثیر سبک زندگی بر علائم خود را در نظر بگیرید. متخصصان بر این باورند که رعایت نکات زیر برای کاهش درد مفاصل و رفع سفتی آنها ضروری است:
- ورزش کنید: ورزش سبک می‌تواند به افزایش استقامت شما و تقویت عضلات اطراف مفصل کمک کند. فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری یا ایروبیک در آب را امتحان کنید. اگر در حین ورزش احساس درد کردید، بهتر است فعالیت را متوقف کنید. اگر درد جدیدی چند ساعت پس از ورزش ادامه یابد، ممکن است نشان‌دهنده‌ی این باشد که زیاده‌روی کرده‌اید. در این صورت، یک یا دو روز بعد با شدت کمتر به ورزش ادامه دهید.
- وزن‌تان را کاهش دهید:چاقی فشار وارد بر مفاصل تحمل‌کننده وزن، مانند زانوها، را افزایش می‌دهد. حتی کاهش وزن جزئی می‌تواند فشار را از روی مفاصل کاهش دهد و به تسکین درد کمک کند. با یک متخصص تغذیه مشورت کنید تا در مورد بهترین رژیم غذایی برای مدیریت آرتروز و روش‌های سالم کاهش وزن راهنمایی شوید.
سایر مواردی که می‌توانید امتحان کنید عبارتند از:
- درمان‌های حرکتی: تای چی و یوگا شامل تمرینات و حرکات کششی ملایم همراه با تنفس عمیق هستند. بسیاری از افراد از این فعالیت‌ها برای کاهش استرس در زندگی خود استفاده می‌کنند. همچنین تحقیقات نشان داده‌اند که تای چی و یوگا درد آرتروز را کاهش می‌دهند و تحرک را بهبود می‌بخشند. در حین انجام این فعالیت‌ها از حرکاتی که باعث درد مفاصل شما می‌شوند دوری کنید.
- گرما و سرما: هم گرما و هم سرما می‌توانند درد و تورم مفصل را تسکین دهند. گرما به‌خصوص گرمای مرطوب به شل شدن عضلات و کاهش درد کمک می‌کند. سرما هم می‌تواند دردهای عضلانی را بعد از ورزش تسکین دهد و اسپاسم عضلات را برطرف کند.
- کپسایسین: کپسایسین موضعی (عصاره‌ی فلفل چیلی) که روی مفصل آسیب‌دیده مالیده می‌شود، برای کنترل علائم آرتروز مفید است. ممکن است لازم باشد از این محصول سه تا چهار بار در روز و به‌مدت چند هفته استفاده کنید تا اثربخشی آن مشخص شود.
- بریس یا کفی کفش: کفی‌های ارتوپدی یا سایر وسایل ممکن است به کاهش درد هنگام ایستادن یا راه رفتن کمک کنند. این ابزارها از مفاصل شما حمایت می‌کنند تا فشار از روی آنها برداشته شود.
- وسایل کمکی: وسایل کمکی برای کاهش فشار واردشده روی مفاصل مفیدند. استفاده از عصا یا واکر هنگام راه رفتن می‌تواند فشار وزن را از روی زانو بردارد. عصا را در دست مخالف پای آسیب‌دیده‌ی خود نگه دارید.
۵. طب مکمل
درمان‌های طب مکمل که می‌توانند در کنترل علائم آرتروز مفید باشند، شامل موارد زیر هستند:
- طب سوزنی: براساس تحقیقات، طب سوزنی می‌تواند به تسکین درد و بهبود عملکرد در افراد مبتلا به آرتروز زانو کمک کند. در این روش، سوزن‌های بسیار نازک به اندازه‌ی موی سر در نقاط خاصی از بدن وارد می‌شوند.
- گلوکزامین و کندرویتین: نتایج مطالعات مختلف درباره این مکمل‌های غذایی ضدونقیض است. برخی تحقیقات فوایدی را برای افراد مبتلا به استئوآرتریت گزارش کرده‌اند، در حالی که اکثر آنها نشان می‌دهند که این مکمل‌ها عملکرد بهتری نسبت به دارونما ندارند. همچنین، گلوکزامین و کندرویتین می‌توانند با رقیق‌کننده‌های خون مانند وارفارین تداخل داشته و مشکلات خونریزی ایجاد کنند.
- آووکادو – سویای غیرقابل صابونی شدن: این مکمل غذایی به‌طور گسترده در اروپا برای درمان آرتروز زانو و هیپ مورد استفاده قرار می‌گیرد. به دلیل داشتن خاصیت ضدالتهابی، برخی از مطالعات نشان داده‌اند که می‌تواند سرعت آسیب به مفاصل را کاهش دهد یا حتی از آن جلوگیری کند.
- امگا ۳: اسید چرب امگا ۳، که در ماهی‌های چرب مانند سالمون و مکمل‌های روغن ماهی موجود است، می‌تواند به تسکین درد و بهبود عملکرد مفاصل کمک کند.
قبل از استفاده از هر نوع مکمل، حتماً با پزشک خود درباره فواید و عوارض احتمالی آن مشورت کنید.
چگونه می‌توانم از آرتروز پیشگیری کنم؟
برای پیشگیری از آرتروز، حفظ سلامت عمومی بدن بهترین اقدام است. برای دستیابی به این هدف، باید به نکات زیر توجه کنید:
- اجتناب از سیگار
- انجام ورزش‌های سبک
- پیروی از برنامه‌ی غذایی سالم
- استفاده از کمربند ایمنی
- پوشیدن تجهیزات حفاظتی مناسب برای هر فعالیت، ورزش یا کاری که انجام می‌دهید
- مراجعه به پزشک برای چکاپ منظم یا بررسی دلایل تغییر مفاصل
کلام پایانی
آرتروز نوعی آرتریت است که به‌دلیل تحلیل رفتن غضروف ایجاد می‌شود. در این بیماری، مفاصل هنگام حرکت به یکدیگر ساییده می‌شوند که منجر به درد و سفتی می‌شود.
اگر علائم آرتروز را مشاهده کردید، به‌ویژه اگر در انجام فعالیت‌های روزمره دچار مشکل شده‌اید، فوراً به پزشک مراجعه کنید. به خاطر داشته باشید که برای کنترل علائم این بیماری باید یک برنامه درمانی طولانی‌مدت را دنبال کنید. پزشک می‌تواند راهکارهای مؤثری برای حمایت از مفاصل و بهبود کیفیت زندگی به شما ارائه دهد.
منابع: my.clevelandclinic, mayoclinic
نظرات کاربران