حتماً تا به حال متوجه شده‌اید که برخی از عطرها خیلی سریع تبخیر می‌شوند؛ چند پاف می‌زنید و یک ساعت بعد اثری از آن باقی نمی‌ماند، در حالی که برخی دیگر ماندگاری بیشتری دارند. چیزی که بسیاری از افراد به آن توجه نمی‌کنند این است که فارغ از زنانه یا مردانه بودن عطر، ماندگاری رایحه به فیکساتور یا تثبیت‌کننده‌های موجود در آن بستگی دارد.
تثبیت‌کننده‌ها موادی هستند که به ترکیبات عطر اضافه می‌شوند تا حالت اولیه رایحه را حفظ کنند. فیکساتورها در صنایع مختلف کاربرد دارند؛ از هنر برای جلوگیری از زوال آثار هنری گرفته تا علم برای کند کردن تجزیه بافت‌ها و عطرسازی برای افزایش ماندگاری رایحه و جلوگیری از تبخیر سریع آن.
در عطرهای الکلی مانند ادوپرفیوم یا ادوتویلت، فیکساتورها معمولاً در نت‌های پایه قرار می‌گیرند و با کاهش سرعت تبخیر الکل، ماندگاری رایحه را افزایش می‌دهند. چه این فیکساتورها از مواد مصنوعی خاص باشند یا اسانس‌های طبیعی معطر، وظیفه آن‌ها حفظ بوی عطر برای مدت طولانی پس از استفاده است. این مواد نقش کلیدی در موفقیت یک عطر دارند و شناخت آن‌ها به شما کمک می‌کند عطرهایی با ماندگاری بیشتر را بهتر شناسایی کنید.
ﻓﯿﮑﺴﺎﺗﻮﺭ ﻋﻄﺮ ﭼﯿﺴﺖ؟
فیکساتور عطر ماده یا ترکیبی است که به منظور افزایش ماندگاری رایحه در عطرها به‌کار می‌رود. اگر فیکساتور از نوع اسانس طبیعی و معطر باشد، علاوه بر تثبیت رایحه، می‌تواند بر ماهیت کلی عطر نیز تأثیر بگذارد. همچنین، تثبیت‌کننده‌های عطر ممکن است از مواد مصنوعی و ایمن ساخته شوند که بویی ملایم یا حتی بدون بو دارند. در این حالت، این فیکساتورها بدون تغییر اساسی در رایحه، ماندگاری عطر را افزایش می‌دهند.
از آنجا که فیکساتورها می‌توانند تغییرات قابل توجهی در رایحه نهایی ایجاد کنند، برای عطرسازان بسیار مهم است که نوع مناسب فیکساتور را با دقت انتخاب کنند. هر نوع فیکساتور تأثیر متفاوتی بر عطر دارد، و انتخاب درست آن برای رسیدن به رایحه مورد نظر، ضروری است.
ترکیبات ﻓﯿﮑﺴﺎﺗﻮﺭ ﻋﻄﺮ ﭼﯿﺴﺖ؟
هنگام بحث درباره انواع مختلف فیکساتورها، نمی‌توان از اهمیت کتاب «عطر و طعم مواد با منشأ طبیعی» اثر استفن آرکتاندر (۱۹۶۰) چشم‌پوشی کرد. آرکتاندر در این اثر، فیکساتورها را به چهار دسته اصلی تقسیم‌بندی کرده و ویژگی‌ها و خصوصیات بویایی منحصر‌به‌فرد هر دسته را مورد بررسی قرار داده است.
فیکساتورهای واقعی
موادی که با جذب، تبخیر سایر اجزای عطر را کند می‌کنند، به‌عنوان فیکساتورهای واقعی شناخته می‌شوند. این مواد غیر فراری به دلیل رایحه ملایم خود به‌راحتی با دیگر عطرها هماهنگ می‌شوند. این نوع تثبیت‌کننده‌ها دارای ساختار مولکولی بالایی هستند. از جمله فیکساتورهای واقعی می‌توان به بنزوئین، مشک، سیوت، لابدانوم و آمبرگریس اشاره کرد.
تثبیت‌کننده‌های خودسرانه
تثبیت‌کننده‌های خودسرانه ترکیبات خوشبویی هستند که به عطر ویژگی خاصی می‌دهند و معمولاً در تمام مراحل تبخیر یک ادکلن وجود دارند. بر خلاف فیکساتورهای واقعی که به خاطر توانایی‌شان در تعامل با ترکیبات فرار استفاده می‌شوند، تثبیت‌کننده‌های خودسرانه به دلیل نقش حسی آن‌ها در رایحه، رنگ و بافت عطر انتخاب می‌شوند. از جمله معروف‌ترین این تثبیت‌کننده‌ها می‌توان به خزه‌ی بلوط، نعناع هندی، موم زنبور عسل و چوب صندل اشاره کرد.
تثبیت‌کننده‌های تعالی‌بخش
این نوع فیکساتورها به‌طور خاص برای تقویت سایر نت‌های موجود در ترکیب عطر به کار می‌روند. موادی مانند وانیل، تولو بالزام و پرو بالزام (صمغ درختان) عمدتاً به خاطر مشخصات بویایی خود در فرمولاسیون عطرها استفاده می‌شوند و به عطر پیچیدگی، گرما، عمق و حس لذت‌بخشی می‌بخشند. به دلیل ماهیت برجسته این مواد، معمولاً در مقادیر کم مورد استفاده قرار می‌گیرند.
به اصطلاح فیکساتورها
دسته چهارم فیکساتورهای عطر به عنوان «فیکساتورهای به اصطلاح» شناخته می‌شوند. این مواد لزوماً خاصیت تثبیت‌کنندگی ندارند، بلکه به دلیل داشتن نقطه جوش بالا، به افزایش نقطه جوش کلی ترکیب عطر کمک می‌کنند. فیکساتورهای به اصطلاح معمولاً به صورت کریستال‌های بی‌بو یا مایعات چسبناکی هستند که می‌توانند فشار بخار مواد معطر را کاهش داده و چسبندگی آن‌ها به بستر را افزایش دهند، و به این ترتیب، ماندگاری عطر را طولانی‌تر می‌کنند. به عنوان مثال، روغن آمیریس (که از نوعی درخت به همین نام استخراج می‌شود) یک فیکساتور به اصطلاح به حساب می‌آید.
فیکساتور عطر با منشاء طبیعی
تثبیت‌کننده‌های طبیعی افزودنی‌هایی هستند که در بسیاری از عطرها و محصولات آرایشی و بهداشتی به کار می‌روند. این مواد از گیاهانی استخراج می‌شوند که ماده‌ای چسبنده و غلیظ به نام رزین تولید می‌کنند، مانند بنزوئین که غنی، شیرین و نرم است. از دیگر مثال‌ها می‌توان به کاج، کندر، الیبانوم تازه و لیمویی، لبدانوم قندی، میوه‌ای و خشک، استایرکس شیرین و وانیلی، و تولو بلسان شیرین اشاره کرد. علاوه بر این، فیکساتورهای طبیعی عطر می‌توانند شامل پودرها، گیاهان دارویی و مواد مشتق شده از حیوانات نیز باشند.
عنبر
این تثبیت‌کننده بسیار گران‌قیمت از نهنگ اسپرم استخراج می‌شود و به کهربای خاکستری نیز شناخته می‌شود. ارزش آن به دلیل استحکام فوق‌العاده‌ای است که به عطر می‌بخشد. امروزه، به منظور حفاظت از گونه‌های نهنگ اسپرم، از عنبر طبیعی به همراه نسخه مصنوعی معروف به آمبروکسان (Ambroxan) استفاده می‌شود.
روغن چوب صندل
روغن چوب صندل از درخت سانتالوم استخراج می‌شود. چوب این درخت مایعی چسبناک به رنگ زرد کم‌رنگ تا زرد پررنگ دارد که بویی شیرین، چوبی، صمغی و بالزامیکی تولید می‌کند. این عطر به خوبی با گل رز، بنفشه، گل سرخ، میخک، اسطوخودوس و ترنج ترکیب می‌شود و به عنوان یک تثبیت‌کننده رایج در انواع مختلف عطرهای چوبی، گلی و شرقی گلی به کار می‌رود.
روغن پاتچولی
روغن پاتچولی، که به نعناع هندی نیز شناخته می‌شود، یک فیکساتور کلیدی در بسیاری از عطرها به‌ویژه عطرهای با روایح شرقی، چوبی و پودری است. این روغن به‌طور زیبا با لبدانوم، وتیور، چوب صندل، اسطوخودوس، گل رز، ترنج و سایر مواد ترکیب می‌شود و ماندگاری عطر را افزایش می‌دهد.
روغن وتیور
روغن وتیور که از ریشه‌ی گیاهی به همین نام استخراج می‌شود، مایعی چسبناک با رنگ‌های کهربایی تا قهوه‌ای مایل به خاکستری، قهوه‌ای زیتونی یا قهوه‌ای تیره است که رایحه‌ای شیرین و بسیار سنگین چوبی دارد. وتیورول موجود در این روغن، عامل بوی ملایم و شیرین چوبی آن محسوب می‌شود.
مریم گلی
این گیاه به دلیل اسانس‌هایش که در رایحه‌درمانی کاربرد فراوانی دارد، کشت می‌شود. مریم گلی دارای یک تثبیت‌کننده به نام اسکلرولید است که معمولاً به عنوان جایگزینی برای عنبر یا افرای شیرین به کار می‌رود.
ریشه‌ی زنبق زرد
پودر ریشه‌ی زنبق از ریشه‌های خشک و آسیاب‌شده‌ی گیاه زنبق تهیه می‌شود. ویژگی‌های بویایی این ماده شباهت زیادی به جنبه‌های چوبی و پودری بنفشه دارد. این ماده در محصولات آرایشی و عطرهای پودری کاربرد دارد.
فیکساتور عطر مصنوعی
فیکساتورهای مصنوعی به عنوان جایگزین‌های مقرون به صرفه‌تری برای فیکساتورهای طبیعی شناخته می‌شوند. علاوه بر هزینه‌ی کمتر، این فیکساتورها به عنوان گزینه‌ای اخلاقی‌تر نسبت به بسیاری از تثبیت‌کننده‌های طبیعی در حال انقراض نیز مطرح هستند. با این حال، نکته‌ای که باید درباره‌ی این نوع فیکساتورها مد نظر داشته باشید این است که برخی از مواد مصنوعی ممکن است با بدن شما سازگاری نداشته باشند و ایجاد حساسیت کنند. همچنین، برخی برندها از فیکساتورهای مصنوعی مضر مانند فتالات‌ها و برخی الکل‌ها استفاده می‌کنند که می‌توانند به مشکلات پوستی، تنفسی و حتی سرطان منجر شوند. در ادامه، سه فیکساتور مصنوعی شناخته‌شده و پرکاربرد معرفی شده است.
گالاکسولید
این مشک مصنوعی معمولاً در عطرها و ادکلن‌ها به کار می‌رود و به خاطر ویژگی‌های شیرین، مشک‌دار و گلی‌اش شناخته می‌شود.
ایزو ای سوپر
استفاده از این تثبیت‌کننده به دهه ۱۹۶۰ بازمی‌گردد و به خاطر عطر شفاف، غنی و دلپذیرش که حاوی رایحه‌های وتیور، نعناع هندی تیره و سدر است، شهرت زیادی دارد. علاوه بر این، در صنایع غذایی نیز به عنوان جایگزینی برای وانیل مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ساکارز استات ایزوبوتیرات
این ماده هم به عنوان تثبیت‌کننده‌ی عطر و هم به عنوان افزودنی در مواد غذایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. ویژگی‌های سبز، گرم و لطیف آن یادآور علف‌های تازه بریده، مزارع سرسبز تابستان و شبدر شیرین و تازه است.
سخن پایانی
بازار جهانی تثبیت‌کننده‌ها در سال ۲۰۲۲ حدود ۱۸۵ میلیارد دلار برآورد شد و پیش‌بینی می‌شود تا سال ۲۰۳۰ با نرخ رشد سالانه مرکب (CAGR) 4.3 درصد در طول این دوره افزایش یابد. رشد بازار فیکساتورها ناشی از تقاضای بالای عطرهای ممتاز از سوی تولیدکنندگان و همچنین افزایش آگاهی درباره اهمیت بهداشت و نظافت شخصی و افزایش درآمد مصرف‌کنندگان است. در پایان، لازم به ذکر است که فیکساتور عطر تنها به میزان کمی به ماندگاری و ارزش عطر کمک می‌کند و به‌عنوان یک قاعده نمی‌تواند عطری با ترکیب ضعیف را حفظ کند. حتی با استفاده از فیکساتورهای بی‌بو یا نسبتاً خنثی، بوی نهایی عطر پس از تثبیت متفاوت خواهد بود. به عبارت دیگر، برخی جنبه‌های عطر تقویت و برخی دیگر تضعیف می‌شوند. بنابراین، برای انتخاب یک عطر با ماندگاری بالا، ابتدا باید مطمئن شوید که خود عطر از عناصر با کیفیت و ماندگاری نسبتا بالا ساخته شده است.
منابع: ptmitraayu, chez-pierre, eng.hekserij, scentspiracy
نظرات کاربران