ملاتونین، در سال‌های اخیر، به‌عنوان یک مکمل محبوب برای افرادی که با مشکلات خواب مواجه هستند، شناخته شده است. اما سوال اینجاست که آیا مصرف بیش‌ازحد ملاتونین همراه با عواقب منفی خاصی است؟
احتمالاً شما نیز به دستگاه هوشمند خود در حین استراحت در تخت‌خواب مشغول استفاده می‌شوید، و در نتیجه، به تابش نور آبی این دستگاه در زمان خواب اعتراف دارید. تحقیقات نشان می‌دهد که استفاده از صفحات نمایش در حین خواب می‌تواند تأثیر منفی بر کیفیت خواب داشته باشد.
دلیل این تأثیر منفی به هورمون ملاتونین بازمی‌گردد. این هورمون که در غده صنوبری مغز تولید می‌شود، نقش مهمی در تنظیم چرخه خواب و بیداری دارد. معمولاً به آن هورمون تاریکی نیز اشاره می‌شود زیرا سطح آن در طول روز کاهش می‌یابد و با تاریک شدن محیط افزایش می‌یابد. بنابراین، هر چیزی که نور را در زمان خواب افزایش دهد، مانند درخشش آبی صفحات الکترونیکی، ممکن است تولید ملاتونین را مختل کرده و باعث سختی در رفتن به خواب شود.
بسیاری از افراد اظهار می‌کنند که نمی‌توانند به مدت هفت تا هشت ساعت به اندازه کافی بخوابند. به همین دلیل، تعداد زیادی از مردم به مکمل‌های ملاتونین روی می‌آورند تا در مقابل مشکلات بی‌خوابی، پرواززدگی، یا مشکلات خوابیدن پس از شیفت‌های کاری شبانه کمک کند.
اگرچه در برخی از کشورها نیاز به نسخه پزشک برای دسترسی به ملاتونین وجود دارد، اما در ایالات متحده این مکمل بدون نیاز به نسخه فروخته می‌شود و در قفسه‌ها همراه با مکمل‌های ویتامین قرار دارد. حتی به کودکان پاستیل ملاتونین داده می‌شود تا در تسهیل فرآیند خواب‌آلودگی در طول شب کمک کند. با این حال، برخی از پزشکان نگران این هستند که ممکن است ملاتونین ایمنی مطلوبی نداشته باشد، علیه ادعاهای مطرح شده در این زمینه.
در دوره گرفتاری ویروس کرونا، دکتر مایکل توس، پزشک اورژانس کودکان در بیمارستان کودکان بوستون، به یک مسئله نگران‌کننده پی برد. تعداد کودکانی که به دلیل مصرف بیش‌ازحد ملاتونین به بیمارستان مراجعه می‌کردند، در حال افزایش بود. توس در گفتگو با بی‌بی‌سی فیوچر اظهار کرد: “ما شاهد کودکان کوچکی بودیم که به‌طور اتفاقی ملاتونین خورده بودند و نیز نوجوانانی را مشاهده می‌کردیم که در تلاش برای خودآسیب‌زدگی، ملاتونین را مصرف می‌کردند.”
یک مطالعه انجام‌شده توس و همکارانش در سال ۲۰۲۲ نشان داد که از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۲۱، تعداد تماس‌های سالانه با مراکز کنترل مسمومیت به دلیل مصرف بیش‌ازحد ملاتونین توسط کودکان، ۵۳۰ درصد افزایش یافته است.
این یافته در یک مطالعه دیگر در ژوئن ۲۰۲۳ تأیید شد. این تحقیق نشان داد که تعداد کودکانی که به دلیل مصرف زیاد ملاتونین به اورژانس‌های ایالات متحده مراجعه کرده بودند، در یک دهه ۴۲۰ درصد افزایش یافته است. توس اظهار داشت: “احتمالاً افزایش موارد مسمومیت ناشی از افزایش مصرف ملاتونین در جامعه است. فروش این مکمل در سال‌های اخیر افزایش یافته و مصرف آن در کودکان نیز افزایش یافته است. کودکان به دلیل دسترسی آسان به ملاتونین، در معرض خطر مسمومیت قرار می‌گیرند و افزایش دسترسی به این مکمل ممکن است منجر به افزایش موارد مسمومیت شود.”
اکثر کودکان در هر دو مطالعه ذکرشده علایم خاصی نداشتند، و در صورت وجود علائم، آنها به‌طور کلی خفیف بوده و شامل ناراحتی معده، استفراغ، و کمی خواب‌آلودگی بوده است.
میلیون‌ها نفر برای مقابله با بی‌خوابی، پرواززدگی یا مشکل خواب به مصرف مکمل‌های ملاتونین روی آورده‌اند.
در یک تحقیق گسترده‌تر، مایکل توس، پزشک اورژانس کودکان در بیمارستان کودکان بوستون، با بررسی ۲۶۰٬۴۳۵ مورد مصرف ملاتونین، به این نتیجه رسید که حدود ۳۰۰ کودک نیازمند مراقبت‌های ویژه بودند. از این تعداد، پنج نفر به دستگاه تنفس مصنوعی نیاز داشتند و دو کودک جان خود را از دست دادند.
در یک مطالعه از سال ۲۰۱۹، دو حادثه جداگانه مربوط به یک نوزاد نه ماهه و یک نوزاد ۱۳ ماهه گزارش شد که هر دو ناتوان در واکنش بودند. آزمایشات سم‌شناسی نشان داد که در هر دو حالت، سطوح بالایی از ملاتونین در خون مشاهده شد و در نوزاد ۱۳ ماهه، ملاتونین در فنجان آن یافت شد. با این حال، در هر دو مورد عوامل دیگری نیز وجود داشتند که ممکن است در مرگ آنها تأثیرگذار بوده باشند. به عنوان مثال، نوزاد اول در حالت خواب با خواهر و برادر بزرگ‌تر خود یافت شد، در حالی‌که نوزاد دوم در یک اتاق گرم رها شده بود و هر دو از عوامل خطر شناخته‌شده برای سندرم مرگ ناگهانی نوزاد به‌شمار می‌روند.
گزارش‌هایی نیز از عوارض جانبی در بزرگسالان موجود است. به‌عنوان مثال، در سال ۲۰۲۳، گزارشی از مرگ یک زن ۲۱ ساله به دلیل مصرف بیش‌ازحد ملاتونین و دیفن هیدرامین (یک آنتی‌هیستامین و آرام‌بخش بدون نسخه) ارائه شد. در همین حین، نوجوانی پس از مصرف زیاد ملاتونین، با افت شدید فشار خون مواجه شد.
گیرنده‌های ملاتونین در سراسر بدن وجود دارند و ممکن است مرگ‌‌ومیرها یا واکنش‌های جانبی جدید گزارش‌شده ناشی از ملاتونین نباشد؛ بلکه ناشی از مشکلات ناشناخته و غیرمرتبط باشد. با توجه به اینکه ملاتونین به‌عنوان یک مکمل دسته‌بندی می‌شود، تحت نظارت سازمان غذا و داروی آمریکا قرار ندارد و آزمایش‌های بالینی دقیقی بر روی اثرات این هورمون بر بدن انجام نشده است. همچنین، در مورد تداخل ملاتونین با داروها و مکمل‌های دیگر، اطلاعات کافی موجود نیست و مقدار ملاتونین در محصولات مختلف به شدت متغیر است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که حتی مقدار واقعی ملاتونین در محصولات ممکن است با مقدار ذکرشده بر روی جعبه محصول متفاوت باشد.
هیچ مکانیسم شناخته‌شده‌ای وجود ندارد که نشان دهد مصرف ملاتونین می‌تواند موجب واکنش‌های نامطلوب شدید یا مرگ گردد. مطالعات انجام‌شده بر روی موش‌ها نشان می‌دهد که ملاتونین در دوزهای بسیار بالا (بیش از ۴۰۰ میلی‌گرم در کیلوگرم) اثرات سمی دارد، اما این مقدار ده‌ها هزار برابر بیشتر از دوزهای توصیه‌شده برای درمان اختلالات خواب (بین دو تا ۱۰ میلی‌گرم) است.
گیرنده‌های ملاتونین در سراسر بدن، از جمله در سیستم‌های تولیدمثلی، قلبی‌عروقی و ایمنی، وجود دارند؛ اما اثرات آن در خارج از مغز به‌خوبی شناخته‌شده نیست. هرچند میلیون‌ها نفر به صورت روزانه ملاتونین مصرف می‌کنند بدون اینکه عوارض جانبی شناخته‌شده‌ای ایجاد شود.
بعضی از کارشناسان معتقدند که همه داروها دارای عوارض جانبی هستند و ملاتونین نسبت به دیگر داروهای مورد استفاده برای درمان اختلالات خواب ایمن‌تر است. با این حال، نکته مهم این است که نگرانی مربوط به جنبه‌های ناشناخته است؛ یعنی ما نمی‌دانیم اگر ملاتونین به یک کودک در حال رشد داده شود، چه تاثیرات بلندمدت خواهد داشت. حتی میزان ملاتونین مصرفی که محسوب می‌شود را نیز نمی‌دانیم، زیرا تاکنون مطالعاتی در این زمینه انجام نشده است.
نظرات کاربران