کلوسوس، رایانه‌ای که در پیروزی متفقین در جنگ جهانی دوم نقش داشت و آلمان نازی را به زباله‌دان تاریخ فرستاد، جلوه‌گر پیشروی کامپیوترهای مدرن بود. ستاد ارتباطات دولت بریتانیا (GCHQ) تصاویر بی‌نظیری از کامپیوتر رمزشکنی منتشر کرده است که نقش مهمی در جنگ جهانی دوم ایفا کرده است. این تصاویر به مناسبت هشتادمین سالگرد ورود این ماشین به مرکز رمزگشایی بلچلی پارک منتشر شده‌اند.
کلوسوس با اندازه‌ای در حد یک اتاق، شباهتی به کامپیوترهای امروزی نداشت.
کلوسوس، نخستین کامپیوتر قابل برنامه‌ریزی، الکترونیکی و دیجیتال در جهان بود. دولت بریتانیا این کامپیوتر را در طول جنگ جهانی دوم با هدف رمزگشایی از پیام‌های مبادله‌شده بین آدولف هیتلر و مقامات نظامی آلمانی ساخت. وظیفه‌ی کلوسوس مربوط به رمزگشایی از پیام‌های رادیویی آلمان بود که با استفاده از سیستم لورنز رمزگذاری شده بودند.
یکی از نتایج چشمگیر کلوسوس این بود که نشان داد هیتلر به این نتیجه رسیده است که متفقین حمله روز دی (D-Day) خود به سرزمین اصلی اروپا را نه از نرماندی، بلکه از پا-دو-کاله (شهرستان شمالی فرانسه) آغاز می‌کنند. این عمل فریبکارانه به موفقیت عملیات نرماندی برای متفقین کمک کرد و البته هزینه بسیاری داشت.
اندرو هربرت، رئیس هیئت امنای موزه ملی کامپیوتر، در‌این‌باره گفت: «شاید کلوسوس مهم‌ترین دستگاه رمزشکن در زمان جنگ بوده باشد، زیرا به متفقین کمک کرد تا پیام‌های استراتژیک را که بین مقرهای اصلی آلمان در سراسر اروپا ارسال می‌شد، بخوانند.»
علاوه بر نقش مهم در جنگ جهانی دوم، دستگاه کلوسوس راه را برای ساخت کامپیوترهای دیجیتال الکترونیکی مدرن هموار کرد. کارشناسانی که روی این کامپیوتر کار می‌کردند، در سال ۱۹۴۸ «منچستر بیبی» را ساختند که اولین کامپیوتر الکترونیکی در جهان با قابلیت ذخیره‌ی برنامه بود.
تیمی از مهندسان به سرپرستی تامی فلاورز، مهندس اداره پست عمومی بریتانیا، کلوسوس را ساخته و نتایج تلاش‌های آلن تورینگ در طراحی برخی از قسمت‌های آن الهام‌بخش بودند، اگرچه او به‌طور مستقیم در پروژه کلوسوس همکاری نداشت.
کلوسوس، که در خانه روستایی آرامی در بلچلی پارک در میلتون کینز مستقر بود، در طول جنگ جهانی دوم به نیروگاه تلاش‌های متفقین برای رمزشکنی تبدیل شد.
برخورداری از اهمیت تاریخی عظیم، کلوسوس برای چندین دهه به‌عنوان اسرار دولتی بسیار محرمانه باقی ماند. حضور آن در سال ۱۹۷۵ فاش شد و در نهایت، در اوایل دهه ۲۰۰۰ اطلاعات قابل توجهی در مورد این پروژه به اشتراک گذاشته شد.
بیل مارشال، یکی از مهندسین سابق GCHQ، توضیح داد: «در طول دهه ۱۹۶۰ به‌عنوان مهندس روی کلوسوس کار می‌کردم. من قرارداد حفظ اسرار رسمی را امضا کرده بودم و درباره GCHQ چیزی نمی‌دانستم، اما یک پیشنهاد جالب برای من ارائه شد که فکر می‌کردم مرتبط با تلگراف دولتی است. درمورد دستگاهی که روی آن کار می‌کردم، اطلاعات زیادی به من داده نمی‌شد و قرار نبود بفهمم دقیقاً چه کاری انجام می‌دهد. وظیفه من تعمیر دستگاه بود با استفاده از چند نمودار مدار و بدون دفترچه راهنمای دقیق، در صورت نیاز. بعدها متوجه شدم که چندین سیستم و اطلاعات طراحی دقیق آن در پایان جنگ جهانی دوم از بین رفته‌اند.»
متأسفانه دستگاه اصلی دیگر وجود ندارد. پس از پایان جنگ، بدگمانی‌های همراه جنگ سرد به سرعت فراگیر شد. هشت دستگاه از ده دستگاه کلوسوس در بلچلی پارک فوراً باز شدند تا اطمینان حاصل شود که فناوری آن به دست شوروی نمی‌افتد. دو دستگاه باقی‌مانده که توسط سازمان اطلاعات بریتانیا نگهداری می‌شدند، بعداً در دهه ۱۹۶۰ نابود شدند؛ اگرچه بازسازی کامل یک کامپیوتر کلوسوس در موزه ملی کامپیوتر در بلچلی پارک وجود دارد.
نظرات کاربران